مدیریت رفت و آمد در شهر شلوغ

حامد فوقانی- دبیر گروه شهری

  جزئیات آمار ابتلا و مرگ‌ومیر کرونا در تهران، حکایت‌های جالب و در عین حال هشداردهنده‌ای درباره حضور شهروندان در شهر دارد؛ حکایت از آنهایی که بی‌محابا دل به قلب تهران زده‌اند و برای درآوردن یک لقمه نان حلال، با مترو، اتوبوس، تاکسی و موتور به مرکز شهر رفته‌اند یا از مردمی که سوار بر خودروی شخصی به بیمارستان‌ها، بانک‌ها، مراکز خرید و... سر زده‌اند. هرچه هست، داستان تهران و کرونا، تا به این جای کار، مثنوی هفتاد‌من شده و تازه حکایت همچنان باقی است. بی‌مهری به ناوگان حمل‌ونقل عمومی، ترددهای میلیونی در شهر و مناطقی که رنگ‌شان قرمز پررنگ شده (مناطق بسیار پرخطر)، تنها بخشی از داستان این روزهای پایتخت کشور است. در عین حال می‌توان از هرکدام‌شان نتایجی گرفت که از لابه‌لای آنها، مدیریت سفر به شکل صحیح یک نتیجه مهم به شمار می‌رود.

کاهش مسافر و افزایش هزینه‌ها
آنچه عیان است اینکه‌ حال و روز ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران اصلا خوب نیست. با وجود این، شبکه مترو و اتوبوسرانی با تمام ظرفیت خدمت‌رسانی می‌کنند و بی‌توجهی دولت به تامین منابع مالی مورد نیاز برای این دو، به قصه‌ای تکراری تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهد که تعداد سفر روزانه با مترو پس از شیوع کرونا، از حدود 2میلیون و 200هزار نفر به 900هزار نفر رسیده و در بخش اتوبوسرانی نیز کاهش 300هزار نفری رخ داده تا 650هزار نفر در هر روز با این وسیله در تهران جابه‌جا شوند. اما نکته اصلی اینجاست که همچنان در ساعت پیک صبحگاهی و عصرگاهی، واگن‌های مترو کیپ تا کیپ پر از جمعیت است و در اتوبوس‌ها هم شهروندان در حداقل‌ترین فاصله از یکدیگر قرار دارند. به همین‌خاطر عده‌ای ترجیح می‌دهند با وجود همه تنگناهای مالی، با خودرو شخصی رفت‌و‌آمد کنند که نتیجه‌اش چیزی جز افزایش ترافیک و آلودگی هوا نیست. نکته دیگر اینکه اگرچه هزینه‌های این دو مدل حمل‌ونقل همگانی به‌ دلایل گوناگونی مثل ضدعفونی دائم و تحریم‌های اقتصادی، بسیار بالا رفته، اما با کاهش مسافر، درآمدها به‌شدت افت کرده است. با چنین تفاسیری، مثل همیشه باز هم توپ در زمین مدیریت شهری و شهروندان قرار دارد. البته چنانچه دولت گوشه‌چشمی به اوضاع سخت اقتصادی تهران و حتی کلانشهرهای دیگر داشته باشد، بی‌تردید، ناوگان حمل‌ونقل عمومی نفسی تازه می‌گیرد تا هم وضعیت فاصله‌گذاری اجتماعی بهتر شود و هم میزان ابتلا در 2بخش تأثیرگذار بر شیوع کرونا، کاهش یابد.
در عین حال، ما شهروندان نیز بهتر است با توجه به توصیه‌ها و اطلاعاتی که در زیر از وضعیت تهران و مناطقش آمده، سفرهای درون‌شهری را مدیریت کنیم. با توجه به این موارد، بی‌شک از یک‌سو سلامت خودمان حفظ می‌شود و از سوی دیگر باری از روی دوش مترو و اتوبوس خسته برمی‌داریم.

نیم‌نگاهی از بی‌مهری‌ها به تهران
‌500دستگاه اتوبوسی که ابتدای سال قرار بود به تهران داده شود، عملی نشد.
 سرنوشت اوراق مشارکت سال‌99 مترو و اتوبوس در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
 تاکنون خبری از عقد قرارداد با شرکت‌های تولیدی داخلی برای تامین 5هزار دستگاه اتوبوس شهری نشده است.
 براساس قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، دولت باید از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، ۱۰۵۰واگن برای متروی تهران تامین می‌کرده، اما تا امروز یک‌واگن قطار هم تحویل شهرداری نشده ‌است.
 تمایل به استفاده از خودروی شخصی و کاهش شدید تقاضا برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی دست‌کم 9.5میلیون دلار به شهر تهران ضرر زده ‌است.
 در پروتکل وزارت بهداشت اسمی از مراکز درمانی شهرداری با بیش از ۲۰ مرکز، برده نشده است.
 سهمیه‌‌ واکسیناسیون به کادر درمانی شهرداری اختصاص داده نشده است.
 ماهانه 8میلیارد تومان به سیستم‌های بهداشت و درمان شهرداری زیان وارد شده است.
 ‌از طریق اختیارات کرونایی که در اختیار دولت است، تاکنون بودجه‌ای برای جبران زیان شهرداری پرداخت نشده است.

تردد در شهر؛ چطور و چگونه؟
 اول از همه اینکه برای کار غیرضروری از خانه خارج نشوید.
 دورکاری را با استراحت در خانه نباید اشتباه گرفت. از سوی دیگر اینکه سلامت خانواده برای دریافت اضافه‌کاری به خطر بیفتد، کار عاقلانه‌ای به‌حساب نمی‌آید. پس مدیران طبق برنامه‌ای منظم کارمندان را دورکار کنند و کارمندان نیز به رعایت برنامه پایبند باشند.
 تا جایی که امکان دارد، صبح‌ها قبل از 6:30‌ از خانه بیرون بزنید و به محل کار بروید.
 تا حد ممکن بازگشت از محل کار به خانه را پیش از ساعت 16یا پس از ساعت 20:30 انجام دهید.
  از طریق سیستم پیامکی 2000111 و ارسال کد ایستگاه به این سیستم از برنامه زمانبندی رسیدن اتوبوس‌ها مطلع شوید.
   برنامه‌ریزی سفرتان با مترو را از طریق لینک metro. tehran. ir/Default. aspx?tabid=85 می‌توانید انجام دهید. در این بخش با وارد‌کردن مبدأ، مقصد و زمان تقریبی حرکت، بهترین مسیر برای شما نمایش داده می‌شود.
 یادتان باشد که طبق تحقیقات سازمان بهداشت جهانی (WHO) ویروس کرونا قابلیت انتشارش از طریق ذرات آلودگی هوا وجود دارد. پس هرچقدر کمتر با خودروی شخصی در شهر تردد کنیم، آلودگی هوا کمتر شده و در راه کاهش شیوع کرونا کمک کرده‌ایم.
‌ سرویس دوره‌ای و اخذ معاینه فنی برای خودرو فراموش نشود.
 ‌  به خاطر ازدحام جمعیتی و ترافیک بالای مناطق 6 و 12، سفر درون‌شهری خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که تا حد امکان از معابر آنها عبور نکنید. به‌طور کلی مناطق 6 و 12(با جذب بالغ بر 16درصد از سفرهای کاری تولیدشده) بیشترین سفرهای تولیدشده در شهر تهران را جذب‌ می‌کنند. بالاترین میزان سفرهای کاری تولیدشده در تهران نیز به‌مناطق 4، 2 و 15 تعلق دارد.
‌  بد نیست بدانید بیشترین میزان ابتلا و فوتی مربوط به مناطق شرقی، جنوب شرقی و بخش مرکزی شرق تهران یعنی منطقه‌4، 14 و 15 است. البته منطقه ۴ و ۲ بیشترین جمعیت را در تهران دارند.
‌  توجه کنید که اعلام شده ‌اگر وضعیت به همین منوال در تهران ادامه پیدا کند و سیر تصاعدی بیماری افزایش یابد، باید منتظر افزایش 3 تا 5برابری آمار مبتلایان و 1.5 تا ۳‌درصدی میزان مرگ‌ومیرها باشیم.
‌  در نظر داشته باشید محدودیت‌های طرح ترافیک از ساعت‌۸:۳۰ تا ۱۶ اجرا می‌شود. خروج از طرح هم از ساعت 14:30 به بعد رایگان است.

منابع:
ستاد مقابله با کرونای تهران
شرکت بهره‌برداری مترو
شرکت اتوبوسرانی تهران و حومه
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران
کمیته سلامت شورای شهر تهران


رعایت فاصله اجتماعی در مترو تقریبا غیرممکن است
فرنوش نوبخت- مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران

 مترو شبکه‌ای به هم تنیده است و رعایت فاصله اجتماعی به‌خصوص در برخی ایستگاه‌های تقاطعی و پرتردد به‌ویژه در ساعات اوج، تقریبا غیرممکن است. ایستگاه‌هایی مثل ۱۵خرداد و امام‌خمینی در تمامی ساعات روز با تردد بالا مواجه است و شهروندانی که قصد تردد به بازار دارند از این ایستگاه‌ها استفاده می‌کنند. اگر مردم پروتکل‌ها را رعایت نکنند مشکلات خیلی بیشتر می‌شود. در سوی دیگر شهروندان با دقت بیشتری مسیرهای خود را برای رسیدن به مقصد انتخاب کنند تا حضور بی‌معنی در برخی از نقاط نداشته باشند. به‌عبارت دیگر مردم می‌توانند با استفاده از اپلیکیشن‌های موبایل و اجتناب از ترددهای غیرضروری، سفر خود را برای کاهش شلوغی در شهر به‌خصوص در مترو و اتوبوس، مدیریت کنند. با این حال همکاران ما روزانه استفاده از ماسک را ثبت و گزارش می‌کنند و از ورود بدون ماسک افراد به مترو ممانعت به عمل می‌آورند. در ورودی ایستگاه‌ها کنترل‌ انجام و ‌از پشت بلندگوها بر استفاده از ماسک تاکید می‌شود و مجددا تاکید کرده‌ایم که همکاران ما از ورود مسافران بدون ماسک به مترو جلوگیری کنند.

250 اتوبوس برای نوسازی به تعمیرگاه‌ها اعزام شده‌اند
سیدمناف هاشمی- معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران

 از دولتمردان می‌خواهم که با مترو تردد کنند و از نزدیک مشکلات مردم در استفاده از مترو را لمس کنند.  دیروز شنبه بعد از بازدید سخنگوی دولت، 3خواسته از او داشتیم؛ یکی اینکه اتوبوسرانی و متروی ما نیاز به نوسازی دارد و می‌توان با هزینه کمی هزار دستگاه اتوبوس و 300دستگاه واگن را نوسازی کرد. دوم اینکه در حوزه واگن‌سازی‌ هم از او خواستیم که دولت کمک کند، با انعقاد چند قرارداد با واگن‌سازی‌ تهران و سایر کارخانجات داخلی در سال جهش تولید هم می‌توان این کارخانه‌ها را فعال کرد و هم بخشی از واگن‌های مورد نیاز کشور را تامین کرد. ظرفیت زیرساخت‌های ما نیاز به 3هزار دستگاه واگن دارد که ما هم‌اکنون تنها ۱۵۰۰واگن داریم. دولت امکان نوسازی هزار دستگاه اتوبوس را فراهم کرده است و هم‌اکنون ۲۵۰اتوبوس به تعمیرگاه‌ها اعزام شده‌اند. این در حالی است که هزینه نوسازی هر دستگاه اتوبوس حدودا ۲۵۰میلیون تومان خواهد بود. از سوی دیگر با هزار میلیارد تومان می‌توان ۴۲رام قطار را که نیاز به نوسازی دارند، نوسازی کرد، درحالی‌که اگر بخواهیم همین مقدار قطار وارد ناوگان کنیم با هزینه‌های امروز یورو حدود ۹هزار میلیارد تومان باید هزینه کنیم. حمایت‌های یارانه‌ای یکی دیگر از خواسته‌های ما از او بود. ناوگان حمل‌ونقل شهری در حوزه اتوبوسرانی و مترو در شرایط سخت اقتصادی قرار دارد چرا که با وجود افزایش قیمت‌ها، میزان مسافران مترو به نصف رسیده و در اتوبوسرانی هم میزان مسافران به یک سوم رسیده است. ضمن اینکه آن دسته از شهروندانی که هم‌اکنون از ناوگان حمل‌ونقل شهری استفاده می‌کنند، پای ثابت هستند و احتمالا امکان استفاده از انواع دیگر حمل‌ونقل را ندارند. انتظار ما این است که دولت در یارانه حمل‌ونقل کمک کند، ایشان هم قول مساعد داده‌اند که در جلسه ستاد کرونا این را مطرح کنند. استفاده از ماسک در ناوگان حمل‌ونقل عمومی، از شنبه اجباری شده است و نیروی انتظامی در این زمینه به ما کمک می‌کند، اما واقعیت این است که برخی شهروندان در خرید ماسک هم مشکل دارند و باید در این زمینه‌ها خیریه‌ها ورود کنند و دولت به تولید‌کنندگان یارانه بدهد.

ایجاد بای‌پس برای ظرفیت‌های حمل‌ونقل عمومی
محمدحسین نوروزی- مدیر مطالعات حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران

 شیوع ویروس کرونا سبب شده یکسری از سفرهای غیرضرروی و یکسری از سفرهای اجباری، مانند سفر تحصیلی حذف شود، ولی همچنان در ساعات پیک شاهد اتفاقاتی مانند ازدحام هستیم. به این ترتیب که در خطوط مترو و خطوط اصلی اتوبوس (بی‌آرتی) تمرکز فشار را داریم و در ساعات اوج ترافیک، ازدحام بسیار زیاد است و امکان رعایت فاصله‌گذاری نیست. در واقع مردم می‌خواهند پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری را رعایت کنند، اما امکان آن وجود ندارد. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد با توجه به شیفتی که اتفاق افتاده و سرجمع مسافران در حمل‌ونقل عمومی کاهش پیدا کرده، شیوع کرونا مردم را به سمت استفاده از خودروهای شخصی برده است، یعنی ظرفیت‌های خالی ایجاد شده. حالا پرسش این است که این ظرفیت‌های خالی کجاست؟‌ این ظرفیت‌های خالی در خطوط تغذیه‌کننده است، در خطوط شاخه‌ای که در مسیرهای چرخی دارند سرویس‌دهی می‌کنند. در خطوط بی‌آرتی نیستند و در خطوط منطقه‌ای و محلی هستند. در واقع در این محله و منطقه سرویس‌دهی می‌کنند و این خطوط توسط بخش خصوصی اداره می‌شود. آمارها نشان می‌دهند در این خطوط با کمبود مسافر روبه‌رو شده‌اند و بعضا 60تا 70درصد مسافران خودشان را از دست داده‌اند. اکنون آنالیزها و تحلیل‌ها صورت می‌گیرد و نتایج کامل آن به‌زودی در اختیار مدیران شهری برای تصمیم‌گیری قرار خواهد گرفت. همانطور که یک وقت یک رگ قلب می‌گیرد و می‌آییم یک بای‌پس ایجاد می‌کنیم، ما می‌توانیم در ظرفیت‌های خالی که وجود دارد، بای‌پس ایجاد کنیم. یعنی آنجاهایی که خطوط حمل‌ونقل عمومی با تراکم جمعیت و مسافر مواجه است، باید بتوانیم از ظرفیت خالی استفاده کنیم؛ هم ظرفیت خالی را پوشش دهیم و هم کمک شود که آن اتوبوس‌های مذکور خالی از مسافر تردد نکنند و هم اینکه مسافر مجبور نباشد تراکم جمعیت را تحمل کند و در شرایط ناایمن کرونایی قرار بگیرد. در واقع این کاری است که می‌توان در این دوره (شیوع ویروس کرونا) انجام داد و به نوعی این مسئله را به شرایط بهینه نزدیک کرد. نمی‌شود گفت که حتما می‌توان به شرایط بهینه رسید، ولی می‌توانیم به این شرایط نزدیک شویم. در این دوره مجبور هستیم بپذیریم که از ظرفیت حمل‌ونقل عمومی به‌صورت کامل در بعضی از قسمت‌ها استفاده نشود و به جای آن از حمل‌ونقل شهری(یعنی تغییری که از ایده‌های معمول در مدیریت شهری دور است) فاصله بگیریم، زیرا بحران کرونا همچنان پابرجاست و وضعیت شهر تهران از این بابت مناسب نیست.