ماسک ساده برای نجات جان گرانبها

زهرا خلجی ـ روزنامه‌نگار



«ماسک» ساده‌ترین راه مقابله با ویروس کروناست. همین نکته ساده اما بسیار مهم که بارها در دوران اوج همه‌گیری کرونا اعلام شده است، هنوز هم از سوی برخی نادیده گرفته می‌شود. هفته گذشته ستاد مقابله با کرونا از اجباری‌شدن استفاده از ماسک از همین امروز خبر داد. معاونت حمل‌ونقل شهرداری تهران نیز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد ورود بدون ماسک از شنبه به تمامی وسایل حمل‌ونقل عمومی ممنوع است. اما چرا از لحاظ علمی ماسک اینقدر مهم است و می‌تواند حتی جان شما و اطرافیان‌تان را نجات دهد؟

چرا باید ماسک بزنیم؟
پیش از این شاید گاهی در شرایط آلودگی شدید هوا در سطح شهرها شاهد افرادی بودیم که ماسک به‌صورت داشتند، اما در چند‌ماه گذشته که همه‌گیری ویروس کرونا روزبه‌روز بیشتر ما را درگیر کرده است، دیدن مردم با ماسک به تصویر عادی روزانه تبدیل شده است. این پوشش پارچه‌ای با قرار‌گرفتن روی دهان و بینی مانع از ورود ذرات تنفسی آلوده که در نتیجه عطسه، سرفه و حتی حرف‌زدن در هوا منتشر شده است، به بدن فرد می‌شود. توصیه الزام استفاده از ماسک بر مبنای دانشی است که از نقش ذرات تنفسی و میزان حرکت آن در هوا و انتشار ویروس کرونا می‌‌دانیم. طبق تحقیقات، اندازه این ویروس بین 80 تا 160 نانومتر اعلام شده ‌که این موضوع می‌تواند در انتخاب ماسک و وسایل حفاظت تنفسی مناسب کمک‌کننده باشد. از ابتدای شیوع کووید-19تحقیقات نشان داد این بیماری بیشتر در بین افرادی که با یکدیگر ارتباط نزدیک داشتند، منتقل شده است، بنابراین استفاده از ماسک به‌ویژه در اماکنی که مردم به اجبار در تماس نزدیک با یکدیگر هستند و فاصله‌گذاری اجتماعی امکان‌پذیر نیست، الزامی است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و همچنین سازمان بهداشت جهانی در طول پاندمی کرونا بر مبنای مطالعات و پژوهش‌های به‌روز دانشمندان، دستورالعمل‌ها را درباره استفاده درست از این وسیله حفاظت شخصی به‌روز می‌کنند. به توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، همه افراد بالای 2سال باید در اماکن عمومی حتما از ماسک استفاده کنند، به‌ویژه زمانی که رعایت سایر مقررات فاصله‌گذاری‌های اجتماعی امکان‌پذیر نیست.
 طبق تحقیقات انجام شده کووید-19 بیشتر از سوی مبتلایانی منتقل می‌شود که هیچ‌گونه علائمی ندارند. لزوم استفاده از ماسک به همین دلیل این روزها نقش پررنگی پیدا کرده است. این کار نه‌تنها برای محافظت از خود، که برای مراقبت از جان افرادی است که در تماس نزدیک با شما هستند.

چه ماسکی مناسب است؟
نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که ماسک‌های بدون دوخت و لایه و پوشش‌هایی که از جنس دستمال سر هستند، توانایی کمی برای جلوگیری از انتشار قطرات ریز تنفسی دارند. در عوض مشخص شد که ماسک‌های خانگی که با استفاده از چند لایه پارچه به‌خوبی برای صورت مناسب‌سازی‌ شده‌اند و همچنین ماسک‌های مخروطی در کاهش پراکندگی قطرات بهترین عملکرد را دارند. این ماسک‌ها می‌توانند سرعت و دامنه شلیک‌های تنفسی را، البته با کمی نشت از طریق خود ماسک و از روزنه‌های کوچک لبه‌های آن، به میزان قابل‌توجهی محدود کنند. نکته مهم اینکه سرفه‌های محافظت‌نشده می‌تواند قطرات تنفسی را بیشتر از فاصله توصیه‌شده (حدود 2متر) پرتاب کند. این قطرات، بدون ماسک حدود 5/2متر، با دستمال سر حدود 110سانتی‌متر، با ماسک خانگی لایه‌دار شبیه دستمال‌های جیبی کتانی حدود 40سانتی‌متر، با ماسک چندلایه کتانی دوخته‌شده حدود 6.5سانتی‌متر و با ماسک مخروطی حدود 20سانتی‌متر پخش شدند.

ماسک‌های سوپاپ و فیلتردار
هدف از زدن ماسک نه‌تنها محافظت از خود، که مراقبت از سایرین در برابر ذرات تنفسی آلوده به ویروس است. با این حال، ماسک‌هایی با سوپاپ‌های یک‌طرفه فقط هوای دم فرد را فیلتر می‌کنند و بازدم او اگر آلوده به ویروس باشد، فیلتر نشده و از سوپاپ‌ها به بیرون منتشر می‌شود. به همین دلیل مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها براساس نتایج تحقیقات متعدد در این زمینه استفاده از این ماسک‌ها را راه مناسبی برای منبع کنترل بیماری نمی‌دانند.

 ماسک جراحی
این نوع ماسک‌ها از انتشار عفونت بین بیمار و پرسنل بهداشتی- درمانی پیشگیری می‌کنند. ماسک جراحی یا پزشکی به‌طور معمول در شرایط عادی استفاده می‌شود نه در مناطق با طغیان و شیوع بالای یک بیماری واگیر تنفسی. البته در هنگام شیوع بیماری جهت کنترل انتشار بیماری در افراد عادی نیز کاربرد دارد. ماسک جراحی باید دارای مقاومت زیاد در برابر مایعات و قابلیت تنفس مناسب باشد و هنگام تنفس درون دهان فرو نرود. ضمن اینکه باید با دقت روی صورت قرار بگیرد و از بینی تا زیر چانه را بپوشاند تا هرگونه شکاف بین صورت و ماسک به حداقل برسد.

شیلدهای محافظ صورت
شیلد یا تلق‌های محافظت صورت در ابتدا برای محافظت از چشم ابداع شد، اما در دوره پاندمی کرونا استفاده از آن برای جلوگیری از انتشار ویروس نیز رواج پیدا کرد اما شواهد کافی برای اثبات مؤثر‌بودن شیلد محافظ به‌عنوان منبع کنترل ویروس وجود ندارد. بنابراین مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها آن را به‌عنوان یک راه مقابله با انتشار ویروس کرونا توصیه نمی‌کند.

ماسک‌های خانگی
به‌دلیل ادامه شیوع کرونا و احتمالا هزینه گزاف خرید ماسک‌های N95 و جراحی، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و همچنین سازمان بهداشت جهانی برای بیشتر افراد استفاده از ماسک‌های خانگی دو یا سه‌لایه از پارچه پنبه‌ای با ضخامت بالا را کافی اعلام کرده است. ماسک‌هایی که به آنها ماسک پزشکی اطلاق می‌شود نیز اگر شامل دو یا سه لایه و لایه‌ای موسوم به ملت‌بلون باشد، برای جلوگیری از ورود ذرات کوچک تنفسی کافی است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها همچنین توصیه کرده است که ماسک‌های پارچه‌ای را می‌توانید پس از هربار استفاده، با آب‌گرم و مواد شوینده شسته و با بالاترین دما خشک کنید. طی تحقیقات انجام‌شده مشخص شد هیچ شاهدی برای اثبات کم‌شدن اکسیژن خون در پی استفاده طولانی‌مدت از ماسک یا کاهش توانایی برای آزاد‌کردن دی‌اکسید کربن وجود ندارد.