شجریان عصاره آواز ایرانی است

داریوش پیرنیاکان، نوازنده


به‌عنوان کسی که بیش از 30سال در ارتباط نزدیک با محمدرضا شجریان بوده‌ام، بارها این نکته را گفته‌ام که شجریان یک انسان چندوجهی است و نمی‌توان فقط روی یک بعد از ویژگی‌های او تمرکز کرد. این یعنی نمی‌توانیم فقط درباره آواز او حرف بزنیم. هرچند اگر بخواهم درباره آواز او حرفی بزنم، باید بگویم آواز او، عصاره تمامی آواز ایرانی است. من خیلی در موسیقی آوازی دوران قاجار تحقیق و تفحص کرده‌ام. آواز و کارهای افرادی مانند اقبال سلطان، طاهرزاده، ظلی، دماوندی و سید‌احمدخان را بررسی کرده‌ام. اما وقتی به شجریان می‌رسی، شجریان همه این‌هاست. در 200سال آینده هم شجریانی به‌وجود نخواهد آمد. چیزهایی از او روی صحنه دیده‌ام که باورنکردنی است. من هیچ آوازی را با شجریان هیچ وقت تمرین نکردم. در تصنیف‌ها بله به‌صورت گروهی این کار را می‌کردیم اما در آواز هرگز. صداقت او با مردم حتی در آوازش هم مستتر بود. درباره موسیقی او و ابعاد تکنیکی آثارش، می‌توان ساعت‌ها به‌صورت تخصصی صحبت کرد. اما نمونه بودن آواز او در همه آثارش مشخص است. تا سال 1380اوج پختگی و آوازخوانی شجریان است. یعنی تا حدود 60سالگی کارهایش نقص ندارد. اما اگر بخواهم درباره ویژگی‌های اخلاقی این شخصیت صحبت کنم، باید بگویم او هرگز در ارتباط با مردم دروغ نگفته و همیشه با آنها روراست بوده است. من بیش از 300شب در کنسرت‌های مختلف در سراسر دنیا با شجریان همراه بوده‌ام. کمتر کسی در زندگی‌ام دیده‌ام که اینطور کامل باشد. شجریان حدود 15سال از من بزرگ‌تر بود اما هر جا با هم بودیم همیشه اصرار داشت که من اول بروم. در جریان کنسرت‌ها ماه‌ها زیر یک سقف با او زندگی کرده‌ام. او در تمام کنسرت‌ها با حوصله، خوشرویی و خوش‌اخلاقی مثال‌زدنی‌ای با مردم روبه‌رو می‌شد. خاطرم هست در یکی از کنسرت‌ها، یکی از طرفدارانش دقایقی طولانی دست شجریان را گرفته و بالا نگه داشته بود، اما او اعتراضی نمی‌کرد. در نهایت این من بودم که گفتم «دست استاد را رها کنید، خواب رفت!». در سال‌های طولانی همراهی و همکاری با شجریان، چیزهای زیادی از او یاد گرفتم. مردم‌داری، مغرور نبودن در کار و طلبه بودن برای یادگیری. او همیشه در پی یادگیری و بهتر شدن بود. بردباری او مثال‌زدنی بود. در عین حال تیزهوشی عجیبی در کار داشت و نکته‌سنجی ویژگی پررنگ او بود. به هر حال هرگز نمی‌توان به شخصیتی مانند شجریان، تنها از یک جنبه توجه کرد، او انسانی چندوجهی است. پیش از اولین‌بار که برای بیماری از ایران خارج شد، دیداری با هم در خانه موسیقی داشتیم، عکسی هم به یادگار با هم گرفتیم. درباره بیماری‌اش از او پرسیدم، گفت خوبم! روحیه‌اش خوب بود، می‌گفت برای درمان می‌رود و بعد هم در ارمنستان کنسرتی خواهد داشت. تا زمانی که امکان صحبت کردن داشت، با او در ارتباط بوده‌ام و بعد دیگر نتوانستم با او حرف بزنم.