سرنوشت پروانه در انتظار شاهد

زینب زینال‌زاده- خبر‌نگار

اواخر سال گذشته بود که خبر تعطیلی جمعه بازار پروانه در خیابان جمهوری رسانه‌ای شد و شیوع کرونا چون تیر خلاص کار را نهایی کرد و درهای پارکینگ پروانه را به روی کسبه این جمعه بازار بست. اقدامی که اعتراض 1100کسبه را در پی داشت و مدیران شهری برای شفاف‌سازی‌ و مشخص‌کردن و گرفتن تصمیم نهایی با حضور نمایندگان کسبه این جمعه بازار جلساتی برگزار کردند و در نهایت پارک شهر به‌عنوان مکان جدید تعیین شد. هنوز اما وضعیت کسبه جمعه بازار پروانه به‌طور قطعی مشخص نشده که زمزمه‌های تعطیلی و جابه جایی بازار روز خاوران در میدان شاهد شنیده می‌شود. بازاری که بیش از 20سال قدمت دارد و حدود 700کسبه با دستفروشی در آن امرار معاش می‌کنند؛ آن هم با شیوه‌ای جالب و به‌صورت مدیریت خودگردان. این بازار دستفروشان را می‌توان یک‌نمونه از سپردن کار به‌دست خود مردم دانست. با این حال فعالانش نگران هستند که با جابه‌جایی محل بازار، کسب‌وکارشان از تب و تاب بیفتد.

نوشته شدن سناریوی ناخوشایند
زمینی محصور شده به وسعت 11هزار مترمربع که روزهای یکشنبه و چهارشنبه به بزرگ‌ترین بازار روز تهران تبدیل می‌شود. ساعت 8کسبه با موتور و چهارچرخ و ماشین، وسایلشان را به بلوار شهیدان سجادیان (بلوار شاهد) می‌آورند و در جاهایی که از قبل تعیین شده، بساط می‌کنند. هر یک از دستفروشان فضای مشخصی در اختیار دارند و برخی برای محدوده‌شان داربست می‌زنند و محصولاتشان را روی میز قرار می‌دهند و عده‌ای هم پارچه‌ای روی زمین می‌اندازند و با نظم محصولات را کنار هم می‌چینند. آنها با طلوع آفتاب به بازار می‌آیند و همزمان با غروب خورشید هم بساطشان را جمع می‌کنند و راهی خانه‌هایشان می‌شوند. به گفته کسبه، بازار روز خاوران 20سال قدمت دارد و حدود 50درصد دستفروشان آن بومی هستند. این به‌معنای انحصاری بودن این بازار نیست و مسئولان بازار که حدود 3‌ماه است از میان کسبه و دستفروشان خود بازار تعیین شده‌اند، از دستفروشان سایر مناطق هم استقبال می‌کنند و فضایی برای کسب و کار در اختیارشان قرار می‌دهند. حتی افرادی که حضور ثابت و مستمر ندارند می‌توانند به‌صورت روزانه با هماهنگی مسئولان وارد محدوده بازار شوند و کاسبی کنند. کسب و کار خارج از چهاردیواری بازار روز ممنوع است. به گفته امین نیازی، نماینده کسبه بازار روز خاوران، ماجرای جابه‌جایی و تعطیلی این بازار روز مانند سناریوی تلخ و ناخوشایندی است که به‌دلیل عملکرد ناموفق پیمانکاران نوشته شده است. تا 3‌ماه پیش  بازار روز خاوران در اختیار 2پیمانکار بود. یکی روزهای یکشنبه و دیگری روزهای چهارشنبه مدیریت بازار روز را به‌عهده داشتند. پیاده روی اطراف بازار روز خاوران فضای بسیار مناسبی برای دستفروشی خیابانی یا سیار است. ظرفیتی که به گفته نیازی منشأ دردسرهای بازار روز شده است؛ «پیمانکاران به فکر منافع خود بودند. وقتی ظرفیت بازار روز تکمیل می‌شد آنها به دستفروشان اجازه می‌دادند در پیاده‌رو بساط کنند. همین کار اعتراض و گلایه مردم را در پی داشته است.»  در بلوار شهیدان سجادیان و درست روبه‌روی بازار روز دو مدرسه وجود دارد که مسئولان این مدارس از شاکیان اصلی بوده و هستند. به گفته نیازی همین عملکرد ناموفق و سوء مدیریت پیمانکاران زمینه را برای تعطیلی بازار روز فراهم کرده است. این نماینده کسبه می‌گوید: «اعتراض و شکوائیه مردم به گوش اعضای شورای اسلامی شهر تهران رسیده است و  زهرا صدراعظم‌نوری نخستین کسی بود که واکنش نشان داده و به صراحت اعلام کرده است این بازار باید تعطیل یا به مکان دیگری منتقل شود.»  نیازی ادامه می‌دهد: «با توجه به وضعیت نامناسب گذشته مردم حق اعتراض داشتند و مسئولان هم درست تصمیم گرفته‌اند اما امروز وضعیت بازار روز تغییر کرده است و حق داریم از مسئولان تقاضا کنیم یک‌بار از این بازار روز بازدید و در تصمیم خود تجدید نظر کنند.»

مدیریت بازار روز توسط کسبه
در پی اعتراضات مردم و بنا به درخواست کسبه پیمانکاران بازار روز خاوران عزل و مدیریت بازار به‌دست کسبه سپرده می‌شود. کسبه هم فرصت را از دست نمی‌دهند و سندیکایی عمل می‌کنند و 5نفر را به‌عنوان نماینده انتخاب کرده و مدیریت بازار را به‌دست آنها می‌سپارند. 3‌ماه بیشتر از عمر مدیریت جدید در بازار روز خاوران نمی‌گذرد اما در همین مدت کوتاه وضعیت بازار ساماندهی شده است. همراه نیازی گشتی در بازار روز خاوران می‌زنیم و او می‌گوید: «این بازار روز هفت‌لاین دارد که در هر لاین حدود 100غرفه برای فعالیت کسبه تعیین شده است. افراد جای ثابتی دارند و روزانه بابت غرفه 2متری 10هزار تومان می‌پردازند.»  این مبلغ در گذشته 15هزار تومان بوده که برای حمایت از دستفروشان در شرایط نابسامان اقتصادی این مبلغ تقلیل یافته است. نیازی ادامه می‌دهد: «100زن سرپرست خانوار در این بازار فعالیت می‌کنند که 90درصد غرفه این بانوان رایگان است. همچنین دستفروشان دیگری هم که استطاعت مالی نداشته باشند، با حمایت مسئولان بازار، غرفه رایگان دریافت می‌کنند.»
  مدیریت کنونی بازار روز خاوران تحقق شعار «امور مردم اگر به‌خودشان واگذار شود، بهتر اداره می‌شود»  است. به گفته نیازی مشکلاتی که بازار روز خاوران در گذشته با آنها مواجه بود رفع شده است و امروز خواسته همه کسبه ماندگاری در این بازار است.

مکث
آخرین اظهارنظرها
علی اعطا سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران صبح روز چهارشنبه 9مهر‌ماه همراه با شهردار منطقه‌15 از این بازار روز بازدید و وضعیت را خوب ارزیابی کرده است: «مشکلات بازارروز خاوران قبلاً از سوی کمیته حقوقی شورای شهر، بررسی شده است. کسبه بازار روز خاوران درباره ادامه فعالیت و محل استقرار نگرانی‌هایی دارند که قرار است با تمهیدات شهرداری در وضعیت بهتری قرار گیرند.»  گویا در این بازدید موضوع جدید یعنی انتقال بازار روز خاوران به فضای شهربازی فرهنگسرای خاوران مطرح شده است. به گفته مسئولان بازار روز خاوران، شهربازی فرهنگسرای خاوران سال‌هاست بلااستفاده رها شده و گویا مدیریت شهری تمایل دارد این بازار روز به آنجا منتقل شود. کسبه باور دارند این جابه جایی مدت کوتاهی تداوم خواهد داشت و نهایتاً بازار روز خاوران به سرنوشت کسبه جمعه بازار پروانه دچار می‌شود.