بحران عشایر در خوزستان

  مرضیه ثمره حسینی  

در اواخر سال 1337، اداره گمرک خرمشهر به‌منظور توسعه خود، عشایر را ملزم به فروش نخیلات تحت تملک خود کرد. پس از خریداری نخیلات، گمرک به عشایر فرصت داد تا زمان اجرای طرح توسعه و تعیین محل جدیدی برای اسکان، کماکان در آن اراضی بمانند. در تابستان سال 1338، پس از آنکه خبرهایی مبنی بر واگذاری نخیلات از سوی اداره گمرک به دو فرد متمول به گوش عشایر رسید، آنها حاضر به ترک اراضی نشدند. سرانجام، اداره گمرک برای خلع ید عشایر به زور متوسل شد و آنها را از نخیلات بیرون کرد. عشایر خرمشهر در اعتراض به این اقدام گمرک، عریضه‌ای خطاب به شاه نوشتند و خواستار بازپس‌گیری املاک خود شدند؛ «معلوم شد گمرک منظورش توسعه محل گمرک نیست، بلکه این املاک ما را به دو نفر به‌نام عبدالعزیز فاضلی و عبدالکریم فیصلی که دو نفر متمول باشند، واگذار نمود و فوراً درصدد برآمدند که ما را از محل آبااجدادی خودمان بیرون کنند، آن‌هم با سرنیزه که بالاخره با قدرت و زور و سرنیزه ما را تارومار کردند که عده‌ای از ما تحمیل بر جامعه و جمعی بلاتکلیف و دربه‌در و متواری شده و چند نفر معدودی که قدرت مالی‌شان اجازه می‌داد، محل سکنایی برای خود تهیه کردند».
وزارت گمرکات در پاسخ به اداره کل بازرسی که پیگیر اعتراض عشایر خرمشهر بود، اعلام کرد: «زمین مورد اشاره شاکیان جزو اراضی اداره گمرک خرمشهر است که از طرف اداره خالصه به گمرک واگذار شده است». وزارت گمرکات در ادامه اذعان می‌کند که خانه‌های احداثی عشایر «با رضایت صاحبان آن خریداری و موجبی برای شکایت نخواهد بود، مگر اینکه نامبردگان قصد داشته باشند به استناد وجود چندین نخل، اراضی گمرک و خالصه را تملک نمایند».
منبع: اسناد آرشیو ملی ایران، پرونده 26649/240.