شجریانی‌ها

مرتضی کاردر‌‌- روزنامه‌نگار

گوش کردن به آوازهای محمدرضا شجریان و انس با جهان او بیشتر شبیه نوعی سلوک و طریقت است. در نیم ‌قرن گذشته بسیاری به خیل دوستداران او پیوسته‌اند و «شجریانی» شده‌اند و شجریانی‌بودن سلوکی است که چند نسل امتداد داشته. سلوکی که راه درازی می‌طلبد، از تصنیف‌های عمومی آغاز می‌شود و تا گوشه‌های بلند آواز او امتداد می‌یابد. راه دراز شجریانی‌‌بودن از صفحه‌های موسیقی و اجراهای رادیویی و نخستین شاهکارهای او در دهه50 آغاز می‌شود و در کاست‌های دهه60 و70  ادامه پیدا می‌کند تا می‌رسد به سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی‌ها و مجموعه‌هایی که به عصر آنلاین رسیده‌اند و امروز بیش از همه در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌گردند. کم نیستند اجراهای محفلی و قدیمی استاد که به مدد شبکه‌های اجتماعی به گوش عموم رسیده‌اند. جادوی آواز ایرانی و کاری که شهسوار آواز ایرانی کرده، چنین است. روزی نیست که چیزی درباره او یا از  او منتشر نشود و دوستداران او جزئیات تازه‌ای از اثری فراموش‌شده را نشوند، روزی نیست که به شمار شجریانی‌ها افزوده نشود.
      
شامگاه دوم اسفند وقتی شایعه‌شوم درگذشت استاد محمدرضا شجریان منتشر شد، ساعتی نگذشته بود که انبوه دوستداران او به حوالی بیمارستان جم آمدند. راه‌بندان و ازدحام آدم‌ها بود که بیداد می‌کرد. خبرهای ضد ‌و نقیض می‌رسید، شجریانی‌ها نگران بودند، آواز می‌خواندند، گریه می‌کردند، یکی دیگری را دلداری می‌داد و... منتظر بودند که پزشکان یا یکی از اعضای خانواده بیاید و خبری از سلامتی استاد بدهد. در میان جمعیت همه‌جور آدمی یافت می‌شد، از استادان پیشکسوت آواز ایرانی تا عموم مردمی که از دور و نزدیک آمده‌ بودند. شجریانی‌ بودن محدود به طیف و نسل و جماعت خاصی نیست، زن و مرد و پیر و جوان و مؤمن و سکولار و روشنفکر و عامی برنمی‌دارد. اما خیل زیادی از حاضران نگران را جوانان تشکیل می‌دادند. جوانانی که سن شماری از آنها به آخرین کنسرت شجریان هم قد نمی‌داد. آنها نسلی‌اند که در سال‌های اخیر، یعنی درست زمانی که استاد سال‌های بیماری را می‌گذراند، به جمع شجریانی‌ها پیوسته‌‌اند.
نسل تازه طرفداران شجریان کسانی هستند که او را در سال‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی شناخته‌اند و به آوازهای او گوش سپرده‌اند. هر بار که خبر ناخوش‌احوالی او منتشر می‌شود، هر بار که او به بیمارستان می‌رود، قلب دوستداران او به لرزه درمی‌آید، هر بار که خیلی‌ها از سر استیصال و دلتنگی گوشه‌ای ازآثار را منتشر می‌کنند، مجالی است برای افزوده شدن به خیل دوستداران شجریان.
حالا به آستانه 80سالگی استاد محمدرضا شجریان رسیده‌ایم. دیر نیست که شبکه‌های اجتماعی پر شود از گوشه‌های آواز او و قطعه‌ها و تصنیف‌های آشنا و مهجوری که دست‌به‌دست می‌گردد و به گوش همه علاقه‌مندان می‌رسد. محمدرضا شجریان در سال‌های اخیر حاضر نبوده است. خبری از کنسرت‌ها و کارگاه‌ها و انتشار آلبوم‌ها نیست، اما شجریانی‌بودن سلوکی است که از گذشته تا امروز امتداد داشته است. روزی نیست که به خیل انبوه شجریانی‌ها افزوده نشود.