از سنگاپور تا خاک فرج

  سید محمد حسین محمدی  

قدیمی‌ترها آیت‌الله محمدتقی خوانساری را به نماز باران می‌شناسند. جدیدی‌ها هم آن‌قدر آیت‌الله خوانساری شنیده‌اند که نمی‌دانند کدام به کدام است.
آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری همچون بیشتر علمای هم‌عصر خودش از شاگردان آخوند خراسانی و سیدصاحب عروه بود. او در جنگ جهانی اول، در درگیری میان حکومت عثمانی و انگلیسی‌ها، طبق فتوای فقها به مبارزه با انگلیس‌ها پرداخت. در آن زمان اگرچه علما دل خوشی از عثمانی‌ها نداشتند اما هرچه که بود دولت عثمانی مسلمان را به انگلیس‌ها ترجیح می‌دادند. سیدمحمدتقی خوانساری در جنگ با انگلیس‌ها اسیر شد. او 4سال از عمرش را در سنگاپور به اسارت ‌گذراند و در این چهارسال زبان انگلیسی را از یک هندی آموخت. مدتی بعد از آزادی در زمره نزدیکان شیخ عبدالکریم حائری قرار گرفت. تا جایی که از او به‌عنوان یکی از مشوق‌های شیخ‌عبدالکریم برای مهاجرت و تأسیس حوزه علمیه قم یاد‌می‌شود. بعد از وفات شیخ عبدالکریم حائری، رئیس حوزه علمیه قم او در کنار سیدصدرالدین صدر و آیت‌الله حجت، به‌عنوان یکی از مراجع ثلاث عملاً یکی از سه ستون اصلی مرجعیت در ایران شد. آیت‌الله‌محمدتقی خوانساری قائل به وجوب نمازجمعه در زمان غیبت بود؛ فتوایی که تا آن زمان کمتر فقیهی به آن اعتقاد داشت. به همین جهت برای احیای نمازجمعه که در دوره پهلوی عملا به حاشیه رفته بود تلاش‌های بسیار کرد، با این‌همه آنچه بیش از همه آیت‌الله‌خوانساری را بر سر زبان‌ها انداخت بیش از آنکه مرجعیت، فتاوا یا ماجرای جنگیدن و اسارت او باشد، نماز بارانی بود که توسط او در جریان جنگ جهانی دوم و قحطی قم در سال1322 خوانده شد. بسیاری از مردم و حتی علما، به آیت‌الله هشدار داده بودند که در صورت قرائت نماز و عدم‌بارش باران، از اعتبار او کاسته خواهد شد. آیت‌الله خوانساری ولی بی‌توجه به تمام هشدارها نماز باران را به همراه بسیاری از مردم و علمای قم در محله خاک فرج قرائت کرد و طبق نقل‌های مختلف و از طرق مختلف، همان شب باران بسیار مفصلی بر شهر قم بارید؛ بارانی که لذتش حتی پس از وفات آیت‌الله در سال1331 هنوز از خاطره جمعی مردم قم و مومنان محو نشده‌است.