جایگاه قانون در جدال نامگذاری خیابان‌ها

 مجید جباری- خبرنگار

 شهر را هویت و خاطره‌هایش می‌سازد، نه صرفا ساختمان‌ها، اتوبان‌ها و عناصر کالبدی. شهروندان از بزرگان و شخصیت‌هایی همچون جلال آل احمد، اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، محمد مصدق و... خاطره دارند یا از آنها در تاریخ و ادبیات بسیار شنیده و خوانده‌اند. حک شدن نام این مفاخر بر پیشانی شهر، حس خوبی به آنان می‌دهد؛ حسی که از مشارکت همه سلیقه‌ها در تصمیم‌گیری‌های شهر حکایت دارد. شورای شهر تهران در دوره پنجم رویکرد متفاوتی را در پیش گرفت و علاوه بر توجه به داشته‌های دینی، مذهبی، فرهنگی و... از نام مفاخر طیف‌های دیگری هم در نامگذاری خیابان‌های شهر استفاده کرد. رویکردی که با وجود موافقان و مخالفان، با استقبال عموم شهروندان مواجه شد.
با این حال مخالفت‌‌ها با نامگذاری معابر شهر، اخیرا وارد فاز تازه‌ای شده است. حدود یک‌ماه پیش بود که پارلمان شهری پایتخت با تکیه بر اختیاراتی که قانون برعهده‌اش گذاشته، سه معبر شهر را به اسم مهندس بازرگان، سهیل گوهری، فعال رسانه‌ای فوت شده بر اثر کرونا، و اعظم طالقانی تصویب کرد اما آنطور که شواهد نشان می‌دهد این موضوع با مخالفت فرمانداری به‌عنوان یک عضو  هیأت تطبیق مواجه شده و این روزها سر زبان‌ها افتاده است. شورای شهر تهران که با اکثریت آرا با این نامگذاری موافقت کرده معتقد است که هیأت تطبیق برخلاف رویه قانونی، سلایقش را در این نامگذاری دخیل کرده و رد مصوبه شورا استناد قانونی ندارد.
آنطور که سید محمود میرلوحی، عضو شورای شهر و نماینده صاحب رأی در هیأت تطبیق، به همشهری می‌گوید رفتاری که هیأت تطبیق پیش گرفته، بیش از اینکه قانونی باشد، رنگ و بوی سلیقه دارد و بر همین اساس، شورا همچنان بر مصوبه‌اش اصرار می‌کند. این در حالی است که، به گفته این عضو شورای شهر تهران، اعضای هیأت تطبیق معتقدند که بحث سلیقه در این مصوبه دخالت ندارد و دلیل مخالفتشان مغایرت این نامگذاری با قانون است.
برای اطلاع از دلیل مخالفت با برخی نامگذاری‌ها، با معاون فنی و عمرانی فرماندار تهران تماس تلفنی گرفتیم. با وجود اینکه غلامحسین آرام 22شهریور در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها از مخالفت فرمانداری با نامگذاری سه معبر شهر به نام مهدی بازرگان، اعظم طالقانی و سهیل گوهری، براساس بند یک آیین‌نامه نامگذاری معابر خبرداده بود، اما این مقام مسئول در گفت‌وگو با همشهری، از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد تا تلاش‌های ما برای صحبت با نماینده فرمانداری راه به جایی نبرد.
در عین حال، سید محمود میرلوحی، عضو هیأت تطبیق مصوبات شورا، در گفت‌وگو با همشهری ضمن انتقاد از موضع‌گیری‌های سلیقه‌ای، از تلاش شورا برای حل این چالش‌ها خبر داد.
او گفت: «روال قانونی بررسی مصوبات شورا در هیأت تطبیق به این ترتیب است که نمایندگان فرمانداری، قوه قضاییه و شورای شهر در جلسه‌ای با استناد بر بندهای قانونی، تصمیم پارلمان شهری را بررسی و در آخر هر یک رأی خود را اعلام می‌کنند. درصورتی که من به‌عنوان نماینده شورا در جلسه‌ای که احتمالا برای بررسی این نامگذاری‌ها تشکیل شده، حضور نداشتم و اگر تصمیمی گرفته شده بدون حضور من بوده است.» او اضافه کرد:«تصور می‌کنم با توجه به اینکه نظر دو عضو هیأت تطبیق مخالف با نامگذاری‌های اخیر بوده، دیگر جلسه‌ای برای بررسی این موضوع برگزار نشده است.»
میرلوحی با بیان اینکه نامگذاری خیابانی به نام آقای بازرگان نباید به هیأت تطبیق راه پیدا می‌کرد، گفت: «به باور من، این موضوع از مصادیقی نبود که به هیأت تطبیق ارجاع و با مشکل مواجه شود. ضمن اینکه من اخیرا در جلسه هیأت
حل اختلاف(به دلیل اختلاف شورا و فرمانداری) بودم. این مسئله مطرح شد که هیأت تطبیق باید مانند شورای نگهبان مصوبه را با قوانین تطبیق بدهد و سپس اعلام کند که مصوبه شورای شهر با کدام قانون مغایرت دارد. درحالی‌که رفتار هیأت تطبیق به نوعی ورود به تصمیم شورای شهر است.»

شورا در این‌باره تصمیم‌گیری می‌کند
حســـن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران

درباره مخالفت فرمانداری تهران در ارتباط با نامگذاری معابری به نام‌های مهدی بازرگان، اعظم طالقانی و سهیل گوهری باید بگویم به عقیده من، نگاه فرمانداری به این ماجرا سیاسی است، نه قانونی. افرادی که برای نامگذاری چند معبر معرفی کرده‌ایم، افراد موجه و مورد قبول مردم بوده‌اند.
فرمانداری نباید تابع جوسازی‌ها شود و از وظایف خود قصور کند. ماده قانونی‌ای که فرمانداری اشاره کرده هیچ ربطی به این ماجرا ندارد و قانونی نیست. ممکن است که عده‌ای با مشاهیر مخالف باشند، اما لزومی ندارد که خدمات آنها به کلی نادیده گرفته شود.  شورا خلاف وظایف خود کاری را انجام نداده و ما در جلسه شورا در این ‌باره تصمیم‌گیری می‌کنیم.

تغییر گفتمان مدیریت شهری از کالبد‌محوری به انسان‌محوری
داوود دشتبانی، عضو کمیسیون نامگذاری معابر شهر تهران

نامگذاری معابر و خیابان‌ها جزو اختیارات قانونی شورای شهر است و کمیسیون نامگذاری هم همیشه و در همه دوره‌ها فعال بوده است. تفاوتی که اتفاق افتاده این است که شورای پنجم با درنظر گرفتن تفاوت‌های عقیده‌ای و سلایق شهروندان تهرانی، تغییری را ایجاد کرد و آن اینکه در نامگذاری‌ها از اسامی شخصیت‌ها و عناصر هویتی متنوع‌تری استفاده کند و صرفا یک رویکرد خاص و رسمی را پیگیری نکند. بر این اساس، نام یک‌سری مفاخر فرهنگی، هنری، علمی و سیاسی را که مورد احترام بخش بزرگی از شهروندان هستند، در نامگذاری‌ها وارد کرد. این تغییر رویکرد اما باعث اعتراض بخشی از سلیقه‌ای شد که به سلیقه رسمی نزدیک‌تر است. اگر بخواهیم صرفا یک طیف از اسامی و سلیقه در شهر وجود داشته باشد، به نوعی انحصارگرایی و تمامیت‌خواهی به‌حساب می‌آید. درحالی‌که شهروندان تهرانی سلایق متفاوت و متنوعی دارند. برخی از اسامی که در این دوره به فهرست نامگذاری‌های شهر اضافه شده، مفاخر ادبی مورد احترام و مورد رجوع مردم و برخی هم شخصیت‌های سیاسی هستند که خیلی از مردم به آنها علاقه‌مندند و در دوره‌ای از زندگی‌شان خدمتی به کشور و فرهنگ کشور انجام داده‌اند. ازاین رو، این به عدالت و انصاف نزدیک‌تر است که به همه مفاخر و شخصیت‌ها و داشته‌های فرهنگی‌مان احترام بگذاریم.
بخش مهمی از نامگذاری‌های دوره پنجم به شهدای گرانقدر جنگ تحمیلی و مدافعان حرم اختصاص داشته و شاخص‌ترین آنها هم سردار شهید قاسم سلیمانی است، توجه شورا به سایر اسامی مذهبی و اعتقادی هم معطوف بوده است. شاید خیلی از مردم و حتی بخشی از فعالان فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، پیش از رویکرد جدید شورای شهر، نامگذاری را موضوع مهمی نمی‌دانستند، اما بعد از توجه درست و بجای شورای پنجم به این مسئله، نامگذاری‌ها اهمیت پیدا کرد. ما دیدیم حتی در آغاز به ‌کار مجلس شورای اسلامی جدید هم دو موضوع نامگذاری مطرح و این نهاد هم که نامگذاری جزو وظایفش نیست، وارد بحث شد. این از اهمیت بالای نامگذاری نشان دارد. ما به شخصیت‌ها و داشته‌های انقلابی، مذهبی و دینی‌مان احترام می‌گذاریم و در کنار آن به مفاخر علوم پزشکی، شهدای سلامت و... هم که مورد توجه شهروندان هستند، نگاه ویژه داریم. جالب است بدانید، در سال سوم و چهارم شورا که رویکرد متفاوتی را پیش گرفت، بیشتر وقت کمیسیون نامگذاری به بررسی پیشنهادهای زیادی می‌گذرد که نهادهای عمومی و
ان.جی.اوها مطرح می‌کنند. این نشان می‌دهد که نامگذاری، به‌عنوان موضوعی مهم، در گذشته مغفول واقع شده و بر این اساس، شورا باید تنوع سلایق را هم در این زمینه مدنظر قرار دهد.
انتقادی هم که از سوی جریان‌های سیاسی رقیب صورت می‌گیرد مبنی بر اینکه شورا فقط به نامگذاری توجه می‌کند، وارد نیست. چرا که هر یک از کمیته‌ها و کمیسیون‌های تخصصی شورا در حوزه خودشان وظایفشان را انجام می‌دهند و گزارش اقداماتشان را هم منعکس می‌کنند. ولی گروه رقیب تلاش دارد صرفا این بخش را پررنگ کند. به باور من، شورای پنجم در زمینه تخصصی مدیریت شهری موفق‌ترین دوره شورا در این پنج دوره بوده و موفق شده گفتمان مدیریت شهری را از رویکرد کالبد‌محور به رویکرد انسان‌محور تغییر دهد. در مجموع، معتقدم که انتقادها و مخالفت‌ها صرفا سیاسی است.