آینده بازار نفت جهان؛ وضعیت درآمد‌های نفتی ایران

رضا زندی‌-روزنامه‌نگار و تحلیلگر حوزه انرژی

روزگار بازار نفت، تاریک‌تر شده است. عصر دیروز، اوپک در آخرین گزارش ماهانه‌اش، برآوردش از تقاضای نفت تا انتهای سال‌جاری میلادی را 400هزار بشکه در روز (نسبت به پیش‌بینی قبلی‌اش) کاهش داد. بدتر از آن اینکه، پیش‌بینی تقاضای جهانی نفت برای سال2021 را هم روزانه 770هزار بشکه (نسبت به برآورد‌ ماه قبل) کاهش داده است. اوپک پیش‌بینی کرد که جهان تا انتهای سال‌جاری میلادی روزانه به‌طور متوسط 90میلیون‌و230هزار بشکه در روز نفت مصرفی می‌خواهد. درحالی‌که این عدد قبلا 90میلیون و 630هزار بشکه در روز بود. برای سال آینده میلادی هم فعلا پیش‌بینی شده که جهان روزانه تنها 96میلیون‌و860هزار بشکه نفت خواهد خواست. ساده شده این عبارات این است که دنیا نفت کمتری نسبت به برآوردهای قبلی، مطالبه خواهد کرد. همین یک عبارت کافیست که بودجه و نهایتا کشورهای تولیدکننده نفت را در ماه‌های سال‌جاری و سال آینده میلادی با سختی بیشتری مواجه کند و سایه‌اش را نیز روی مناسبات سیاسی و روابط بین‌المللی کشورهای تولیدکننده و حتی مصرف‌کننده نفت دنیا بگستراند.
1-هرچند گزارش ماهانه اوپک از تولید نفت ایران، با استناد به منابع ثانویه، (به‌خاطر عدم‌شفافیت فروش نفت ایران ناشی از تحریم‌ها) می‌تواند دقیق نباشد اما به هر حال یک متر قابل سنجش برای دوره‌های مختلف است. دیروز اوپک اعلام کرد که ایران در ‌ماه آگوست روزانه یک‌میلیون ‌و940هزار بشکه نفت تولید کرده است. متوسط تولید نفت ایران در سال2019، براساس اطلاعات همان منابع ثانویه، روزانه 2میلیون‌و356هزار بشکه و برای سال2018، روزانه 3میلیون‌و553هزار بشکه بوده است. اگر این آمار را معیار بگیریم در کمتر از 2سال تولید نفت ایران روزانه یک‌میلیون‌و613هزار بشکه کاهش یافته است. دیروز قیمت نفت برنت در کانال 39دلاری بود. قیمت‌های بالای 50دلار 2سال قبل به کنار، با قیمت نفت دیروز هم که محاسبه کنیم، ایران روزانه حدود 63میلیون دلار و ماهانه حدود 2میلیارد دلار از درآمد نفتی‌اش را تحت فشار تحریم‌ها، از دست می‌دهد.
2-رئیس‌جمهور 2 روز پیش درآمد نفتی سال1398 را کمی بیش از 20میلیارد دلار اعلام کرد و آن را کنار درآمد نفتی بیش از 120میلیارد دلاری سال1390 قرار داد. البته که ما منتظر این آمار نبودیم. فشار اقتصادی شدیدی که در این دو سه سال هر روز بیشتر از قبل، کمر زندگی روزمره مان را خم می‌کند ملموس‌تر از آن است که حتی گفته شود. نیازی به محاسبه هم ندارد برای اینکه بگوییم درآمد نفتی امسال نسبت به درآمد 20میلیارد دلاری سال گذشته کمتر هم شده است چرا که فشار اقتصادی بیشتر شده است.
3- اینکه در این وضعیت، با اقتصاد چه باید کرد، در تخصص این قلم نیست. اینکه همه‌‌گیری کرونا اقتصاد همه کشورهای دنیا را در رکود فرو برده است نیز نیازی به تشریح ندارد. اینکه کرونا، بر ایرانِ تحت فشار تحریم، فشار مضاعفی آورده است نیز ناگفته پیداست. ناکارآمدی بسیاری از تصمیمات اقتصادی و برخی بی‌کفایتی‌ها هم که عیان شده است. آنچنان که توجیهی پذیرفتنی نیست. دادگاه‌های فساد را هم که می‌بینیم. در این شرایط فقط نباید فراموش کرد که وضعیت مخاطره‌آمیز آینده بازار نفت چگونه است، ایران چقدر درآمد نفتی‌اش را از دست داده و کشور با چه میزان درآمد ارزی اداره می‌شود.
4-  BP دیروز در برآوردی اعلام کرد که مصرف سوخت فسیلی برای نخستین‌بار در تاریخ معاصر کاهش خواهد یافت. براساس یکی از سناریوهای شرکت نفتی بریتیش پترولیوم، مصرف نفت دنیا تا سال2025 روزانه حدود 3میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد. در این شرایط حرکت به سمت اقتصاد غیرنفتی، مسئله استراتژیکی است. فقط نکته این است که با درآمدهای حاصل از نفت، راحت‌تر می‌توانستیم چرخ اقتصاد را به‌سمت اقتصاد غیرنفتی بچرخانیم. کاش روزگاری که درآمدهای نفتی سالانه بالای 90میلیارد دلاری داشتیم، حرکت به سمت اقتصاد غیرنفتی را جدی‌تر می‌گرفتیم! با شرایط امروز کار بسیار دشواری است. القصه، حالا باید حواسمان به منابع نفتی‌مان باشد که با وضعیت کنونی بازار نفت، تحریم‌ها و... کم‌خاصیت نشود!