آرامش شهر زیر پای پیاده‌ها

پریسا امیرقاسم‌خانی ـ خبر‌نگار

ترافیک زیاد، اتلاف وقت، دیررسیدن به مقصد، پیدا‌کردن جای پارک و... از چالش‌هایی است که در نتیجه کاهش سهم پیاده‌ها و اولویت‌دادن به‌ خودروها و رانندگی در شهرهای بزرگ و شلوغ ایجاد شده است.
 بسیاری از شهرهای بزرگ و معروف جهان، با اولویت‌دادن به پیاده‌محوری و به‌کارگیری راهکارهای خلاقانه برای پیمودن مناطق مختلف شهر بدون نیاز به‌ خودرو، ترافیک و آلودگی هوا را به‌عنوان بزرگ‌ترین مشکلات شهرها را کاهش داده‌اند. پیمودن خیابان‌های شهر با پای پیاده باعث می‌شود که در کنار دسترسی آسان‌تر به نقاط مختلف دیدنی آنها، امکان دسترسی به غذاخوری‌ها، مغازه‌های محلی، فروشگاه‌های مختلف، گروه‌های گوناگون مردمی، تعامل با دیگران و گپ‌و‌گفت دوستانه با همراهان مهیا شود؛ فرصتی که نتیجه‌اش اوقات دلچسب و به‌یادماندنی برای ساکنان و مسافران خواهد بود. میدان‌های معروف دنیا در این زمینه بسیار تاثیرگذار هستند. میدان‌ها جدا از مفهوم شکلی، جایی برای پیاده‌محوری، حضور مردم، تعامل و مشارکت جمعی و به‌گونه‌ای روح شهر به شمار می‌روند؛ فضاهای بازی که از نشانه‌های شهرهای توسعه‌یافته است. 
در تمام آنها اختصاص سهم وسیعی از عرصه و قلمروهای اجتماعی به پیاده حرف اول را می‌زند. پیاده‌هایی که در عصر جدید می‌توانند به‌راحتی در میان حجم عظیم سواره و مناسبات خودرو و ساختمان‌های غول‌پیکر از بین بروند و نشانی از آنها هم باقی نماند، ولی تجربه نشان داده است، در شهرهایی که سیستم مدیریت بر پیاده ارج می‌گذارد و سهم زیادی از شهر به انسان‌ها اختصاص پیدا می‌کند، پیشرفت چشمگیری به سمت جلو پیدا خواهند کرد.



پاریس 
خیابان‌های محلی شهر قدیمی و رمانتیک پاریس‌ مخصوص پیاده‌روی طراحی شده‌اند، نه برای تردد خودروها. مساحت این شهر یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث شده یکی از پیاده‌روترین شهرهای سراسر جهان باشد. معماری این شهر به‌گونه‌ای است که قدم‌زدن، بهترین راه برای بازدید از دیدنی‌های شهر بدون از قلم انداختن هیچ‌یک از جزئیات آن به شمار می‌رود. اهالی پاریس عاشق پیاده‌روی هستند و برای دسترسی به نقاط مختلف آن قدم‌زدن را ترجیح می‌دهند. اکثریت قریب به اتفاق مسافرانی هم که اتومبیل دارند، در کل مدت اقامت، خود رویشان را از پارکینگ خارج نمی‌کنند و با پای پیاده از اقامتشان در این شهر لذت می‌برند.

 میدان شارل‌دوگل پاریس
 در شرق پاریس میدان تاریخی است که یکی از مکان‌های پیاده‌محور شهر به شمار می‌رود. بنای وسط میدان به‌عنوان طاق پیروزی، بزرگ‌ترین طاق نصرت جهان است که سال‌1836 به دستور ناپلئون و به افتخار پیروزی‌هایش در جنگ افتتاح شد. این میدان در مرکز اصلی 12خیابان اصلی قرار دارد و آنها را به هم وصل می‌کند. یکی از این خیابان‌ها، خیابان شانزلیزه پاریس است.

ویژگی‌ها
     اختصاص فضایی برای پیاده در کنار فضای سواره
     جاذبه تاریخی بنای طاق نصرت، قبر سرباز گمنام و...
      همجواری با مراکز تفریحی و سرگرمی مانند رستوران‌ها، کافه‌ها، هتل‌ها، مراکز خرید، باغ شانزلیزه و...
      نزدیکی به مراکز گردشگری مانند کاخ‌ها کنکور، موزه هنرهای کاخ پتیت و...
      همجواری با مراکز هنری مانند سینماها، تئاترها 
      محل رویدادها و مراسم مهم ملی و...



مسکو 
وسعت یک شهر نقش بسیار زیادی بر شاخصه‌های پیاده‌محوری و استفاده از زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی دارد. شهر مسکو به‌عنوان یکی از شهرهای بزرگ روسیه با اینکه از زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل عمومی برخوردار است، اما تمرکز بر پیاده و پیاده‌محوری را هم پیگیری کرده است. میدان سرخ مسکو از جاذبه‌ها و میدان‌هایی است که نه‌تنها مرکز شهر به‌حساب می‌آید، بلکه همه جاذبه‌های دیدنی را در اطراف خود جمع کرده است.

میدان سرخ مسکو 
در قلب شهر مسکو میدانی به نام میدان سرخ وجود دارد. این میدان بعد از ساخته‌شدن قلعه کرملین در قرن ۱۲ میلادی ساخته شد. اسم میدان ابتدا روی کلیسای مجاور آن یعنی سنت باسیل گذاشته شده بود و به مرور روی میدان هم این نام را گذاشتند. بسیاری از خیابان‌های اصلی مسکو به میدان سرخ منتهی می‌شوند. این میدان همانند پلازای شهری، مکانی برای تجمع مردم است. میدان سرخ مسکو، ساختمان‌های مهم شهر را یکجا دور خود جمع کرده است.

ویژگی‌ها
      جاذبه‌های تاریخی اطراف میدان مانند کلیسای سنت‌باسیل، موزه تاریخ کشور، آرامگاه لنین، دیوارهای بلند کاخ کرملین، کلیسای کازان و...
       مراکز تفریحی و سرگرمی مانند رستوران‌ها و کافه‌ها و...
      بهره‌برداری از جاذبه‌های طبیعی مانند ایجاد پیست اسکی روی یخ در فصل زمستان
      همجواری با مرکز تجاری و خرید بزرگ گوم
      همجواری با اقامتگاه رسمی رئیس‌جمهور روسیه 
       محل اجرای کنسرت‌ها و فستیوال‌ها
       محل برگزاری مراسم و جشن‌های ملی مانند جشن رژه روز پیروزی و...




رم
شهر رم در ایتالیا به‌دلیل داشتن جاذبه‌های تاریخی بسیار، یکی از شهرهایی است که از تردد خودروها در بسیاری از مناطق آن جلوگیری می‌شود. به همین دلیل این شهر به یکی از شهرهای دوستدارپیاده در جهان معروف است.

میدان سنت‌پیتر رم
یکی دیگر از میدان‌های معروف جهان برای پیاده‌محوری است. ساختار این میدان عبارت است از؛ 4 ستون که ورودی کلیسای سنت‌پیتر را تشکیل می‌دهند و در امتداد آن یک میدان بسیار بزرگ وجود دارد. سال‌۱۵۶۸ نیز در مرکز میدان، یک ستون هرمی‌شکل مصری با قدمت ۴۰۰۰‌سال قرار داده شده است. ساخت و طراحی میدان سنت‌پیتر به سال 1656میلادی باز‌می‌گردد.

ویژگی‌ها 
      کلیسای تاریخی سنت‌پیتر 
      مجسمه‌ها و بناها با سبک معماری خاص اطراف میدان
       محل گردهمایی مردم شهر روزهای یکشنبه و چهارشنبه با سخنرانی پاپ اعظم 
       فواره‌های دیدنی درون میدان با قدمتی 300ساله و...




نیویورک
با وجود برخورداری از سیستم‌ حمل‌ونقل عمومی کارآمد، خیابان‌هایی با قابلیت بالای پیاده‌روی و همچنین چشم‌اندازی بی‌نظیر دارد. نیویورک بهترین موقعیت را برای پرهیز از رانندگی دارد. طراحی این شهر به‌گونه‌ای است که امکان گشت‌و‌گذار در نقاط گوناگون آن، بدون نیاز به اتومبیل‌ به‌راحتی مهیاست.

میدان تایمز نیویورک
 میدان تایمز نیویورک یکی از بزرگ‌ترین مراکز تجاری جهان است. برخی این میدان را مکان ملاقات جهان، مرکز زمین یا قلب جهان می‌نامند. نام میدان به‌دلیل ساختمان اداری سابق نیویورک تایمز (امروزه ساختمان شماره یک در میدان تایمز) نامگذاری شده است. اگر کمی بیشتر دقت کنید، متوجه می‌شوید تایمز یک میدان نیست؛ چرا‌که ۳ گوشه دارد و در یک گوشه ‌آن تئاتر مشهور Broadway، ضلع دیگر را قطع کرده است. این میدان سهم زیادی را به عابرپیاده اختصاص داده است.

ویژگی‌ها 
      یکی از شلوغ‌ترین میادین عابر پیاده 
      وجود تابلوهای تبلیغاتی غول‌پیکر، بیلبوردهایی با تصاویر متحرک و تصاویر افراد سرشناس و هنر‌پیشه‌ها و... چراغ‌های نئونی رنگارنگ و...
       مراکز تفریحی و سرگرمی مانند کافه‌ها، رستوران‌ها و...
       یکی از مراکز مهم تئاتر شهر
      برگزاری جشن‌ها، رخدادها، کنسرت‌ها، رویدادهای ملی و...




شانگهای چین
 شهر بزرگ چین یکی از بهترین مقاصد گردشگری با پای پیاده است. هتل‌های مقرون‌به‌صرفه، غذاخوری‌های عالی نزدیک به‌هم در مسیرهای پیاده‌روی و حمل‌ونقل عمومی بسیار کارآمد، بهترین شرایط برای گردش در این شهر بدون نیاز به اتومبیل‌ را فراهم می‌کند. دسترسی فرودگاه شانگهای به مناطق درون‌شهری نیز با مترو، اتوبوس و قطار به‌راحتی امکان‌پذیر، مقرون‌به‌صرفه و ارزان‌ هستند.

میدان رن‌مین یا مردم شانگهای چین
میدانی بزرگ، واقع در مرکز شهر و قلب فرهنگی و توریستی شانگهای چین است. بنای فعلی میدان متعلق به سال‌۱۹۹۳ است. میدان مردم ترکیبی از پارک و معماری است. میدان رن‌مین یک مرکز پیاده‌محور است.

ویژگی‌ها 
       موزه‌ها و مراکز فرهنگی متعدد ازجمله موزه شانگهای، موزه هنرهای معاصر 
      همجواری با مراکز تئاتر بزرگ شهر
      همجواری با  ایستگاه متروی آسیا
      همجواری با پارکینگ زیرزمینی شانگهای
       همجواری با مراکز خرید بزرگ  و...




مادرید اسپانیا
 مادرید یکی از پرجاذبه‌ترین شهرهای اروپایی است. فرهنگ و تاریخ تمدن این شهر و آثار فراوان به‌جا مانده از دوران قرون وسطی و حاکمیت اعراب مسلمان بر این کشور (قرن هشتم تا قرن پانزدهم میلادی) و همچنین دوران رنسانس، این شهر را به‌عنوان یک مرکز مهم گردشگری در قاره اروپا درآورده است. کشف همه مناطق دیدنی و جذاب این شهر با پای پیاده امکان‌پذیر است. به همین‌خاطر مادرید یکی از شهرهای پیشرو در پیاده‌محوری است و الگوهای موفقی را پیش روی دیگر شهرها قرار داده است که میدان اصلی مادرید یکی از این نمونه‌ها‌ست.

میدان اصلی مادرید اسپانیا
قدمت میدان اصلی مادرید به قرن 17میلادی می‌رسد. میدان مادرید پس از ساخت بارها مورد بازسازی قرار گرفته است. این میدان به شکل مستطیل ساخته شده و مجسمه مردی سوار بر اسب در وسط آن به چشم می‌خورد. میدان مادرید در اکثر ایام سال شلوغ و پر‌تردد است. دور تا دور میدان را ساختمان‌های متقارن چوبی ساختند که در آتش‌سوزی‌های سال‌های‌1631، 1672و 1790به‌طور کامل سوختند. ساختمان‌های دور میدان در قدیم 5طبقه بودند که توسط خوان دو ویلانووا معمار، دو طبقه از آنها کم شد. اکنون ساختمان‌ها، بناهای سه‌طبقه‌ای هستند که مجموعا 237بالکن رو به پلازا مایور دارند و 9دروازه از میدان برای وارد‌شدن به این ساختمان‌ها وجود دارد.

ویژگی‌ها 
      برگزاری رویدادهای تفریحی و سرگرمی‌ مانند بازی‌های فوتبال، مسابقات شوالیه‌ها و...
      وجود فروشگاه‌های متعدد و مراکز خرید
      برگزاری مراسم ملی
      برگزاری رویدادهای مردمی مانند کنسرت‌ها 
      همجواری با خیابان‌های پلازای اصلی شهر مانند خیابان شاهزاده 
      مرکز هنر و مملو از نوازندگان خیابانی و نقاشان 
      برگزاری جشن‌های عمومی 
      همجواری با هتل‌ها، سینما و تئاتر، رستوران‌ها، کافه‌های موزیکال شبانه و...




مکث
میدان‌ها باید بتوانند مردم را دور هم جمع کنند
مصطفی بهزادفر ـ کارشناس شهرسازی


میادین، مکان‌های همگانی هستند که 9بُعد دارند و عبارتند از: فضا، ریخت، زمان، طبیعت، ادراک، کارکرد، منظر، اجتماع و مدیریت. میدان‌های معروف دنیا از این ابعاد بهره می‌برند. یکی از مهم‌ترین ویژگی میدان‌ها، رخداد‌هاست. رخدادها می‌توانند بر حسب شرایط جاذب و خاطره‌انگیز باشند. ویژگی مهم دیگر توده یا ریخت است. مانند کلیساها یا اماکن تاریخی که مخاطب را به سمت خود جذب می‌کند. میادین معروف دنیا کارکردهای مختلفی دارند. مهم‌ترین کارکردشان این است که مردم را دور هم جمع می‌کند. در میادین طبیعت پوشش گیاهی و هوا جریان دارد. به‌عنوان مثال، میدان سرخ مسکو در زمستان با ایجاد پیست اسکی، مردم را جذب می‌کند؛ طوری که در اوج زمستان و سردترین زمان یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها در میدان سرخ مسکو بستنی‌خوردن است. این نشان می‌دهد که میدان‌های معروف دنیا کیفیت ایجاد می‌کنند و باعث جاذبه، تنوع و سرزندگی می‌شوند. اکنون کرونا یک رخداد مقطعی است و موجب شده مردم در خانه‌ها حبس شوند. احساسشان خدشه‌دار شده است. ولی اگر مردم بتوانند در دوران کرونا وارد قلمروهای اجتماعی مانند میدان‌ها شوند، حسشان ترمیم پیدا می‌کند. هر چقدر فضا آزادتر و گشودگی برای پیاده بیشتر شود، احساسات ناخوشایند در جامعه کم‌رنگ‌تر خواهد شد. یکی از زیباترین میدان‌ها در ایران که مثال بارز قلمرو عمومی است، میدان نقش جهان اصفهان است که ابتدا قلمروی حکومتی بود، ولی بعدها ارزش حکومتی در آن به صفر رسید و به یک قلمروی همگانی تبدیل شد. در این میدان گستردگی توده‌ها یا ریخت و پوشش‌های گیاهی اجتماع‌پذیری و... وجود دارد؛ طوری که مردم در آن احساس امنیت و آرامش می‌کنند.



نمونه‌های موفق ایرانی

در ایران نمونه‌های موفقی از الگوی پیاده‌محوری وجود دارد. میدان امیر چخماق یزد، شهرداری رشت، میدان امام همدان و میدان آذربایجان تبریز از این جمله است که سرآمد آنها میدان نقش جهان اصفهان است. میدان نقش جهان اصفهان، یکی از میدان‌های بزرگ جهان است که در زمان شاه‌عباس اول بزرگ در آغاز قرن هفدهم تأسیس شد. این میدان گواهی زنده از غنای فرهنگی و اجتماعی است. میدان یک فضای مستطیل‌‌شکل با گسترش بی‌نهایت است. ویژگی‌های شاخص میدان وجود بناهای تاریخی اطراف میدان از دوران صفویه مانند مسجد‌امام، مسجد شیخ‌لطف‌الله، ‌کاخ عالی‌قاپو، سر‌در قیصریه و... وجود بازار بزرگ اصفهان و مراکز خرید، استفاده از پوشش گیاهی، حوضچه و فواره‌ها و فضای سبز، مرکز گردهمایی و تفریح مردم، مرکز هنرایرانی و صنایع‌دستی است.