پروین اعتصامی؛نخستین کتابدار زن
شاعری که نشان لیاقت حکومت را نپذیرفت
پروین اعتصامی در حرم فاطمه معصومه(س) در قم، در آرامگاه خانوادگی به خاک سپرده شد. گفته شده است با توجه به دوریگزیدن او از سیاستهای دولتی و قبول نکردن نشان دولتی، برای او مراسمی رسمی توسط کانون زنان ایران برگزار نشده است. در گزارش فرماندار قم به وزارت کشور آمده است که جنازه پروین اعتصامی، دختر اعتصامالملکآشتیانی با احترام و لازم کردن لوازم دفن در مقبره خانوادگیاش در حرم حضرتمعصومه(س) به خاک سپرده شدهاست. در گزارش آمده که فرماندار نسبت به دفن بانو پروین اعتصامی مساعدت لازم را صورت دادهاست.
ستایش یگانه
برای کسی که از کودکی شاهد آمدوشد بزرگانی همچون علیاکبر دهخدا، ملکالشعرای بهار، عباس اقبالآشتیانی و سعید نفیسی به خانهشان بود، خیلی عجیب نیست که بخواهد احساسات و عواطفش را منظوم کند، خصوصا که مشهور بود چندان بهجوش نیست و خلوتش را به مصاحبت با دیگران ترجیح میدهد.
رخشنده اعتصامی دختر یوسف اعتصامیآشتیانی (ملقب به اعتصامالملک)، نویسنده و مترجم معاصر ایرانی، و اخترالملوک اعتصامی در 25 اسفند 1285متولد شد و بعدها تصمیم گرفت که نامش را به پروین تغییر دهد.
رخشنده از کودکی در محضر پدری که نیما یوشیج نام او را رزق روحش وصف کرده، آموختن زبانهای فارسی، انگلیسی و عربی را آغاز کرد و با تشویقهای پدر قریحه شاعریاش را جدی گرفت و در محضر دهخدا و ملکالشعرای بهار تعلیم دید و بالید. تا پیش از ازدواج، پدرش از بیم اینکه چاپ دیوان اشعار دختر مجردش را به تلاش برای یافتن شوهر تعبیر کنند به این کار رضایت نداد. ۱۹ تیرماه ۱۳۱۳ رخشنده که دیگر نام پروین را برای خود برگزیده بود، با مردی نظامی ازدواج کرد و تنها بعد از یک سال از او جدا شد. با اینکه بعد از طلاق، به واسطه روحیه حساسش، گوشهگیرتر شده بود، دیگر مانعی بر سر راه انتشار اشعارش نبود. کتابش که چاپ شد و مورداستقبال قرارگرفت، تا حدودی از لاک خود بیرون آمد و حتی بهعنوان کتابدار در دانشسرای عالی مشغول بهکار شد. از همین رو، پروین اعتصامی را نخستین زن کتابدار ایرانی میدانند. نظم و ترتیبش در کار مثالزدنی و موردتوجه دانشجویان و استادان بود، هرچند بعد از 9ماه باز تصمیم گرفت به خلوتش بازگردد و کتابداری را رها کرد. پروین اعتصامی در 15فروردین ۱۳۲۰ به سبب بیماری حصبه در 34سالگی درگذشت. بعد از فوتش، مجلسی در بزرگداشت او برگزار نشد، چراکه پروین نشان درجه سه لیاقت دربار را رد کرده بود و حکومت دل خوشی از او نداشت. با سقوط رضاشاه، دوستداران پروین در فروردین 1321با برپایی مجلسی یاد او را گرامی داشتند.