فیلسوف اخراجی

سید محمد حسین محمدی

میرزا طاهر تنکابنی را در شمار نام‌آورترین استادان فلسفه ایران دانسته‌اند. سال‌ها در محضر دو تن از حکمای اربعه تهران (محمدرضا قمشه‌ای و میرزاابوالحسن جلوه) شاگردی کرده بود و در مدرسه سپهسالار کرسی تدریس داشت. نامدارانی همچون فروغی و بدیع‌الزمان‌فروزانفر از محضرش بهره برده بودند. شهرت تنکابنی منحصر در تدریس و فلسفه نبود. او در دوره اول مجلس شورای ملی که انتخابات به شکل صنفی برگزار می‌شد، به نمایندگی از روحانیون، وارد مجلس شد. در دوره سوم انتخابات مجلس نیز به نمایندگی از مردم تهران به عضویت مجلس درآمد. با شروع جنگ جهانی، او نیز به همراه عده‌ای به عراق مهاجرت کرد و 4سال در آنجا ماند. درست در زمان حضورش در عراق، از طرف مردم تهران برای دوره چهارم مجلس نیز انتخاب شد. در زمان ریاست محمدعلی فروغی بر دیوان عالی کشور، مستشار دیوان عالی بود. در همان ایام، لباس روحانیت را از تن به در کرد و با حکم علی‌اکبر داور، رئیس دادگاه‌های شهرستان شد. تنکابنی در حوالی 1309 به‌دلیل نزاع بر سر زمین‌های خانوادگی‌اش در تنکابن و اختلاف‌های سیاسی با حکومت وقت به مشکل خورد. حکومت نیز زمین‌های خانوادگی‌اش را مصادره کرد، مناصبش را گرفت و مدت کوتاهی راهی زندانش کرد. تنکابنی بعد از 2ماه با وساطت محمدعلی فروغی از زندان آزاد و به کاشان تبعید شد.
بعد از تبعید به تهران برگشت و تدریس فلسفه را از سر گرفت. اما این بار نه در مدرسه سپهسالار یا دانشکده معقول و منقول بلکه در خانه. گفته‌اند که بدیع‌الزمان فروزانفر سپرده بود تا او را حتی به داخل حیاط دانشکده هم راه ندهند. تنکابنی سال‌های آخر را در حجره‌ای کوچک، بیرون از مدرسه سپهسالار تدریس می‌کرد.2 سال پیش از وفات به‌شدت بیمار شد اما هزینه پرداخت بیمارستان را نداشت. به همین جهت، بخشی از کتاب‌هایش را به کتابخانه مجلس فروخت تا هزینه بیمارستان را پرداخت کند. سرانجام نیز در سال1320 بارسنگین زندگی را زمین گذاشت و رفت.