
هواداران آلمان دستگیر شدند

مرتضی برکتی همدانی
اشغال ایران توسط قوای متفقین باعث دستگیریهای گسترده مأموران عالیرتبه و امرای ارتش از سوی عمدتا قوای انگلیسی در ایران شد. انگلیسیها بهعنوان مغز متفکر اشغال ایران نسبت به دستگیریهای هدفمند هر کسی که فکر میکردند مخالف حضور آنها در ایران باشد، اقدام میکردند. در این مسئله آمریکاییها عمدتا خود را دخالت نمیدادند و در زمینههای مختلف ازجمله مسائل فنی و لجستیکی فعال بودند. شوروی نیز در دایره مرزهای شمالی ایران برای خودش نفوذی دست و پا کرده بود و اساساً در این منطقه اختناق و عملیات سیاسی و نظامی را خودش انجام میداد. انگلیسیها فعالتر از دیگر قوای اشغالکننده بودند. در اسنادی که برای نخستین بار در همشهری قرن منتشر میشود اسامی بسیار مشهوری در میان دستگیرشدگان به چشم میخورد.
احمد متین دفتری، نخستوزیر رضاشاه یکی از آنها بود. در سال ۱۳۱۸ در اوج قدرت حزب نازی در آلمان به دستور رضاشاه کابینهای جوان به نخستوزیری احمد متیندفتری روی کار آمد. سیاست خارجی این کابینه نزدیک شدن به آلمان بود. عملاً نیز روابط تجاری و صنعتی بین ایران و آلمان توسعه یافت.ولی این دوران 9ماه بیشتر طول نکشید و متیندفتری مدتی را در زندان رضاشاه به سر برد. بعد از اینکه متفقین ایران را اشغال کردند متیندفتری به زندان اراک که مخصوص اسرای جنگی بود برده شد. یکی دیگر از افرادی که در این نامه از او بهعنوان جاسوس آلمانها نام برده و دستگیر شده جواد بوشهری است. جواد بوشهری از بازیگران پنهان محافل سیاسی بود که بارها به وزارت و نمایندگی مجلس ملی و سنا رسیده بود. او از ملاکان و بازرگانان حاشیه خلیجفارس بود. میرزاعلی هیأت نیز از قضات عالیرتبه دادگستری بود که در هنگامه آلمانگرایی کلوب آذربایجان را در هواخواهی آلمانیها تاسیس کرده بود و به همینخاطر زندانی شد. او در سالهای بعد وزیر دادگستری شد و تا زمان مرگش در پستهای متعدد اداری حضور داشت.
جهانگیر تفضلی نیز در میان فهرست دستگیرشدگان است. او از روزنامهنگاران بعدی نزدیک به دربار و اسدالله علم بود که سالها در مناصب فرهنگی و رسانهای فعال بود. وی میگوید که توسط روسها در رشت دستگیر و به اراک انتقال یافته است. در این نامه اسم مهم دیگری که برده شده است تیمسار فضلالله زاهدی، فرمانده لشکر اصفهان هنگام دستگیری بود که از ارتشیان بسیار وفادار به رضاشاه بود. در ارزیابی انگلیسیها او میتوانست پتانسیل ارتشی ضدقوای متفقین را داشته باشد و به همینخاطر پس از دستگیری به فلسطین تحت قیومیت انگلستان تبعید شد و حتی در ایران نگهداری نشد.