ستاره محدثان

سید محمد حسین محمدی

شیخ عباس قمی را باید یکی از پرآوازه‌ترین روحانیون تاریخ حوزه‌های علمیه دانست. او از شاگردان سیدیزدی بود. کتاب او «مفاتیح‌الجنان» در کنار قرآن و دیوان حافظ تقریباً در هرخانه‌ای پیدا می‌شود. شیخ عباس قمی که با نام «محدث قمی» نیز شناخته می‌شود شاگرد محدث نوری بوده و به همین دلیل شاید بتوان او را آخرین نسل از محدثان نامدار شیعه دانست.
تا پیش از مفاتیح‌الجنان، بیشتر مردم برای دعا خواندن، از کتاب زادالمعاد (مفتاح الجنان) علامه مجلسی استفاده می‌کردند. ظاهراً در کتاب علامه مجلسی ادعیه‌ای بود که از نظر سندی چندان مورد قبول شیخ عباس قمی و برخی از علما نبوده است. شیخ عباس قمی هم باانگیزه تألیف کتابی بهتر و مستندتر از زادالمعاد، مفاتیح‌الجنان را نوشت.
کتاب در دوره خود شیخ عباس قمی پرآوازه شد و شهرت او را در میان مردم به همراه آورد. شیخ عباس در چاپ دوم کتاب، برخی از ادعیه و زیارات را با عنوان ملحقات به مفاتیح اضافه کرد و کسانی را که مطلب بیشتری به کتابش اضافه کنند، مورد لعنت خدا و ملائکه قرار داد. با وجوداین ، ناشران، بخش دیگری را با عنوان ملحقات دوم به این کتاب اضافه کردند که جای اما و اگرهای بسیار زیادی دارد. چندین سال پیش تولیت حضرت عبدالعظیم بخش ملحقات دوم را از مفاتیح‌الجنان چاپ حرم حذف کرد اما این حذف با واکنش منفی برخی از هیئتی‌ها مواجه شد.
بعد از شیخ عباس قمی برخی همچون آیت‌الله مکارم شیرازی کتاب مفاتیح را پالایش کرده و تلاش کردند تا نسخه‌ای به‌روزتر و متقن‌تر از مفاتیح را عرضه کنند که البته چندان مورد اقبال عمومی قرار نگرفت. شیخ عباس قمی پس از گوهرشاد و ماجرای کشف حجاب، مجدداً مشهد را به مقصد نجف ترک کرد و تا روز وفاتش، یک بهمن 1319 در نجف اشرف ماند و در کنار استادش محدث نوری به خاک سپرده شد.