برجام
جنگ با یاغی در مقر صلح
شنیده‌های همشهری حاکی است ایران تمهیدات آیین‌نامه‌ای متعددی برای مقابله با تحرکات آمریکا اندیشیده است
دولت ترامپ بالاخره با چکاندن ماشه، آخرین تیر کمان خود برای نابودی برجام را شلیک کرد و حالا همه نگاه‌ها به نیویورک است تا اعضای شورای امنیت نه برای حفاظت از برجام بلکه برای دفاع از حیثیت مصوبات خود چه طرحی در خواهند انداخت. روز پنجشنبه مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در سفر به نیویورک با سفیر اندونزی در سازمان ملل دیدار کرد و شکایت‌نامه‌ای را با ادعای نقض برجام توسط ایران به او ارائه داد.
پمپئو سپس در یک کنفرانس خبری در نیویورک گفت: «هر کاری لازم باشد برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران انجام می‌دهیم. آمریکا هرگز به ایران اجازه نخواهد داد آزادانه اقدام به خرید و فروش تسلیحات متعارف کند.»
دولت آمریکا همزمان مذاکراتی را هم با سفیر نیجر در سازمان ملل که کشورش ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده خواهد داشت کلید زده است. وزیر خارجه آمریکا در این‌باره در توییتی نوشت: مشتاق هستیم تا با نیجر به‌عنوان رئیس شورای امنیت سازمان ملل برای اطمینان حاصل کردن از اینکه شورا به قطعنامه۲۲۳۱ عمل می‌کند و ایران را مسئول اقداماتش می‌داند، همکاری کنیم.
پس از اعلام رسمی تصمیم آمریکا مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ایران توسط سازمان ملل، مجید تخت روانچی در کنفرانسی خبری اظهار کرد: آمریکا ارتباطی به برجام ندارد. آمریکا تلاش می‌کند با بهره‌برداری از زور، تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کند که این کار غیرقابل‌قبول است.
تخت‌روانچی تأکید کرد: ادله حقوقی آمریکایی‌ها بسیار سخیف بود و پیش‌بینی می‌کنم که آمریکایی‌ها شکست می‌خورند.
نماینده ایران در سازمان ملل روز پنجشنبه در توییتی هم تأکید کرد: وزیر خارجه آمریکا روز گذشته خواستار اجرای کامل قطعنامه۲۲۳۱ شده است. ۲۲۳۱ برجام را تأیید کرده و آمریکا از مشارکت در آن دست کشیده است. این کشور ناقض هر دوست. هفته گذشته نیز جامعه بین‌المللی با حق آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها مخالفت کرد. آمریکا نباید شانسش را امتحان کند. این کشور بار دیگر تحقیر می‌شود.
سیدعباس عراقچی در توییتی به زبان انگلیسی نوشت: «ابلاغیه آمریکا به لحاظ حقوقی فاقد هرگونه صلاحیتی برای مؤثر واقع شدن است. این ابلاغیه بی‌اعتبار و بی‌ارزش است. هیچ‌یک از اعضای باقیمانده در برجام قائل نیستند که این ابلاغیه می‌تواند به اجرا درآید.اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد.»
وزیر خارجه ایران هم در 48ساعت گذشته بیکار ننشسته بود و علاوه بر تماس تلفنی با دبیرکل سازمان ملل، نامه‌ای هم به رئیس دوره‌ای شورای امنیت نوشت، او همچنین یکی دو گزارش اینستاگرامی هم به مردم ایران داد.
محمدجواد ظریف در اینستاگرام نوشت: ترامپ بیهوده تلاش می‌کند که با قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت، به مقابله با قطعنامه2231 و حتی تمامیت شورای امنیت برود؛ خود را سراسیمه «مشارکت کننده» در برجام معرفی می‌کند که بتواند بدون کمترین حقی از سازوکار پیچیده و زمانبر بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده علیه ایران - آن هم از مسیر میانبر - سوءاستفاده کند؛ اما این بار هم در برابر توان دیپلماسی قدرتمندِ متکی به مردم دلاور ایران کم می‌آورد. شاید برای برخی کلیشه باشد اما این بار هم نشان دادیم که «هیچ‌وقت یک ایرانی را تهدید نکن.»
وزیر امور خارجه در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد، اقدام غیرقانونی ایالات متحده آمریکا برای سوءاستفاده از سازوکارهای مندرج در توافق هسته‌ای برای احیای تحریم‌های ایران را مردود دانسته و تأکید کرده که آمریکا هیچ حقی برای تلاش در جهت احیای تحریم‌ها ندارد و از همین رو این اقدام آمریکا باید از سوی شورا و جامعه بین‌المللی رد شود.
در تماس تلفنی دبیرکل سازمان ملل متحد با وزیر امور خارجه کشورمان، ظریف به اقدام غیرقانونی ایالات متحده اشاره کرد و ضمن یادآوری مسئولیت شورای امنیت و دبیرکل در این خصوص اظهار داشت: براساس اجماع کلیه اعضای برجام و اعضای شورای امنیت و حقوقدانان بین‌المللی، آمریکا عضو برجام نیست و اقدام واشنگتن هیچ مبنایی در قطعنامه۲۲۳۱ و برجام نداشته و تبعات خطرناکی برای حقوق بین‌الملل خواهد داشت و نتیجه‌ای جز تخریب سازوکارهای بین‌المللی و بی‌اعتباری شورای امنیت به‌دنبال نخواهد داشت.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران هم که در بدو فعالیتش در این سمت با تحرکات بی‌سابقه آمریکا همراه بود درخصوص آخرین روند تحولات و تلاش‌های کشورمان اظهار کرد: شاهد تلاش برخی رسانه‌های بیگانه برای القای یک برداشت نادرست هستیم که نشان می‌دهد صرفا با طرح درخواست آمریکا، قطعنامه‌های لغو شده و به تبع آن تحریم‌ها احیا شده و ایران از طرف شورای امنیت سازمان ملل تحت تحریم قرار خواهد گرفت.این در حالی است که آمریکا هیچ جایگاهی برای چنین اقدمی ندارد و در اقدامی مغایر با مقررات و قواعد حقوق بین‌الملل و مفاد قطعنامه۲۲۳۱، صرفا «درخواست» به رئیس دوره‌ای شورای امنیت ارائه کرده است. صلاحیت آمریکا برای طرح این درخواست از سوی همه اعضای برجام رد شده و آمریکا حتی در بین متحدان خود تا آنجا منزوی شده که 3 کشور اروپایی را متحدان آیت‌الله‌های ایران خوانده است.
او پیش‌بینی کرده که به یاری خدا حتما یک‌بار دیگر طعم انزوا به قانون‌شکنان آمریکایی چشانده خواهد شد.
علاوه بر ایران، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا و... در بیانیه‌هایی مخالفت خود را با اقدام آمریکا اعلام کرده‌اند. ناظران بر این باورند مخالفت اعضای شورای امنیت با ترفند آمریکا در درجه نخست به‌دلیل دور زدن حق وتوی آنان توسط آمریکاست و چه بسا زمینه‌ای برای عمل متقابل آنان نسبت به اقدامات آمریکا در شورای امنیت قرار گیرد درحالی‌که در سالیان اخیر توافق نانوشته‌ای بین اعضای شورای امنیت برای پرهیز از اقداماتی که منجر به نارضایتی اعضای دائم به سبب نادیده گرفته شدن وتوی آنان می‌شود وجود داشته است. از سوی دیگر شنیده شده در جریان مذاکرات و مشورت‌های بین طرف‌های حامی برجام سناریو‌های لازم براساس آیین‌نامه‌ها و سازوکارهای موجود در سازمان ملل و شورای امنیت اندیشیده شده که در مراحل مختلف به کار‌گیری می‌شود.
واکنش‌ها
بیانیه مشترک 3کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان: آمریکا بعد از خروج خود از توافق هسته‌ای در تاریخ ۸مه۲۰۱۸، به مشارکت خود در برجام خاتمه داده است. موضع ما درباره کارآمدی اطلاعیه آمریکا ذیل قطعنامه۲۲۳۱ به صراحت به رئیس شورا و تمامی اعضای شورای امنیت ابراز شده است. بنابراین ما نمی‌توانیم از این اقدام که با تلاش‌های فعلی ما برای حمایت از برجام سازگاری ندارد حمایت‌کنیم.
هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا: پس از آنکه ایالات متحده در سال۲۰۱۸ به‌طور رسمی از برجام خارج شد، این کشور دیگر نمی‌تواند یکی از طرفین برجام به‌منظور بازگرداندن تحریم‌های احتمالی پیش‌بینی شده توسط قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل محسوب شود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی: من از ایالات متحده آمریکا بابت تصمیم خود جهت فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران تقدیر می‌کنم. این تصمیم درستی است.
«جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا: آمریکا طرف مشارکت‌کننده در برجام نیست و نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌ها علیه ایران که در قطعنامه۲۲۳۱ به آن اشاره شده استفاده کند. به‌عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، هر کاری انجام خواهم داد تا این توافقنامه حفظ و به‌طور کامل از سوی همه طرف‌ها اجرا‌شود.
کارل بیلدت، رئیس شورای روابط خارجی اروپا: تروئیکای اروپا قویا با رویکرد غرب وحشی آمریکا نسبت به ایران مخالف است. ما از تمامی اعضای شورای امنیت می‌خواهیم از هرگونه اقدامی که منجر به تعمیق شکاف بین اعضای شورا شود یا عواقب جدی ناگواری بر کارش داشته باشد، خودداری کنند.
نمایندگی چین در سازمان ملل: درخواست آمریکا هیچ مبنای قانونی و عقلانی ندارد و چیزی جز یک نمایش سیاسی که ایالات متحده آن را راه انداخته نیست. اقدام آمریکا از هیچ حمایتی در میان اعضای شورای امنیت برخوردار نیست و مقبولیتی در جامعه بین‌المللی ندارد.
«واسیلی نبنزیا»، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد: «مکانیسم بازگشت خودکار را کشوری می‌تواند فعال کند که جزو طرف‌های برجام است. ایالات متحده طرف برجام نیست چون از این توافق خارج شد. از نظر ما مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها وجود ندارد.»
آنتونی براون، عضو دمکرات مجلس نمایندگان آمریکا: تحت رهبری شکست خورده رئیس‌جمهور ترامپ، ایالات متحده تنها، منزوی و ضعیف شده است. ترامپ متحدانمان را رها کرده و تمامی اهرم‌های فشاری که برای مقابله با نفوذ ستیزه‌جویانه ایران داشتیم را از دست داده است. ما نیاز به یک استراتژی واقعی داریم. این جز هرج و مرج و رجزخوانی به همراه نمی‌آورد.
وندی شرمن، مذاکره‌کننده اصلی آمریکا در توافق هسته‌ای: برداشت من این است که رئیس‌جمهور بار دیگر به جای آنکه ایران را به انزوا بکشاند، آمریکا را منزوی کرده است. ما به‌طور آشکار در توافق مشخص کردیم که تنها طرفین مشارکت‌کننده در برجام می‌توانند از مکانیسم بازگشت تحریم‌ها استفاده کنند و ترامپ به زبان خود گفته است که آمریکا دیگر در برجام شراکت ندارد. از نظر من آمریکا در این زمینه موفق نخواهد شد.
ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجه آمریکا و مدیر اسبق سیاستگذاری‌ها در وزارت خارجه این کشور: آمریکای اول به راستی به آمریکای تنها تبدیل شده است. سیاست خارجی، یکجانبه‌گرایی آمریکا را بیشتر از ایران منزوی کرده است. خروج از برجام و سپس تلاش برای بهره‌بری از مزایایش کاری نشدنی است.
مکث
وزارت خارجه: عبارت اسنپ‌بک وجود خارجی ندارد
وزارت خارجه روز جمعه گزاره‌برگ نامه اخیر وزیر امورخارجه کشورمان به رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد تلاش آمریکا برای اعمال مجدد تحریم‌های ملل متحد، علیه ایران را منتشر کرد که نکات زیر در این گزاره‌برگ مورد تأکید قرار گرفته است.
هیچ‌گاه عبارت «اسنپ بک» در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و یا در قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد استفاده نشده است. بلکه آمریکا به تعمد از این کلمه برای القای سرعت و خودکار بودن استفاده کرده است. جمله‌بندی در قطعنامه مزبور چنین است که «احیای مفاد قطعنامه‌های لغوشده» که نیازمند فرایند زمانبر دقیق - با هدف حفظ برجام و نه نابودی آن - است.
ترامپ در تاریخ ۸مه۲۰۱۸ دستور خود مبنی بر «پایان عضویت آمریکا» در برجام را صادر کرد و دولت وی اقدامات گسترده‌ای به‌منظور پایان بخشیدن به عضویت آمریکا و اعمال مجدد تحریم‌ها را به‌کار گرفت.
پمپئو در سخنرانی خود در بنیاد هریتیج در ۲۱مه۲۰۱۸: «رئیس‌جمهور ترامپ مشارکت آمریکا در برنامه جامع اقدام مشترک را پایان بخشید».
دیوان بین‌المللی کیفری درنظر مشورتی۱۹۷۱ در موضوع نامیبیا با صراحت تأکید داشت: «یکی از اصول بنیادین حاکم بر روابط بین‌المللی مستقر این است که طرفی که تعهدات خود را نادیده گرفته یا محقق نمی‌سازد، نمی‌تواند ادعای حقوق منبعث از آن روابط را برای خود داشته باشد».
تا‌کنون ترامپ بیش از ۱۴۵مرتبه علیه ایران تحریم‌هایی را اعمال کرده است. وی همچنین تصمیم به عدم‌تمدید معافیت‌های مرتبط با پروژه‌های هسته‌ای گرفت که به تعبیر دبیرکل ملل متحد «همچنین احتمالا توانایی جمهوری اسلامی ایران را برای اجرای مفاد مشخصی از برجام و قطعنامه مختل می‌سازد».
جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی، در سخنان خود در ۸مه۲۰۱۸: «ما از این مفاد قطعنامه۲۲۳۱ استفاده نمی‌کنیم، به این دلیل که ما از توافق خارج شدیم.»
مکث
ظریف: شورای امنیت چنین وضعیتی به یاد ندارد
محمدجواد ظریف دیروز در مطلبی در صفحه اینستاگرام خود در این ارتباط نوشت: پمپئو به خیال خودش سازوکار بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت را فعال کرد ولی همزمان، ایران به همراه روسیه، چین، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه‌های جداگانه‌ای اقدام دولت ترامپ را غیرقانونی، بدون اثر و کان لم یکن معرفی کردند، احتمالا امروز هم برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ کنند و یک‌بار دیگر دولت ترامپ در صحنه جهانی منزوی و رسوا خواهد شد. تاریخ شورای امنیت چنین وضعیتی را به یاد ندارد.
در همینه زمینه :
