کمبود؛ منشأ عرضه چند نرخی حبوبات

تغییر نرخ ارز مرجع واردات حبوبات و نوسان تولید داخل موجب کمبود، گرانی و عرضه چند نرخی این اقلام در بازار بنکداری و خرده‌فروشی شده است. با هادی هاشمی- کارشناس اتحادیه بنکداران مواد غذایی- گفت‌وگو کرده‌ایم.

کمبود و گرانی حبوبات تا چه حد ناشی از کاهش میزان تولید داخل این محصولات است؟
طی چند سال گذشته تخصیص ارز دولتی برای واردات حبوبات موجب شده بود تا تولید داخل این اقلام صرفه اقتصادی نداشته باشد و بسیاری از کشاورزان از کشت حبوبات خودداری می‌کردند اما اکنون با تغییر مبنای ارز واردات حبوبات و افزایش قیمت‌ها، کشاورزان به تولید و عرضه بیشتر حبوبات ترغیب شده‌‌اند. توجه داشته باشید که مثلا کشت یک کیلوگرم لوبیاچیتی به کشاورز 18کیلوگرم محصول می‌دهد و با این روند در آینده نزدیک در تولید و تامین نیاز بازار انواع حبوبات خودکفا شده و حتی مازاد تولید نیز خواهیم داشت.
 سهم صادرات حبوبات از افزایش قیمت‌ها چقدر است؟
ممنوعیت‌های صادراتی اعمال شده برای انواع حبوبات بخشنامه‌ای است و به‌طور مداوم تغییر می‌کند و تامین نیاز بازار داخلی اولویت نخست برای ممنوعیت یا صدور مجوز صادرات حبوبات است؛ مثلا اکنون منعی برای صادرات نخود وجود ندارد اما صادرات برخی اقلام دیگر ممنوع است. این در حالی است که افزایش نرخ ارز، صادرات حبوبات را به صرفه کرده و اگر کشاورز به جای فروش نخود با قیمت هر کیلوگرم 12هزار تومان در بازار داخلی این محصول را با نرخ 15تا 18هزار تومان در بازارهای صادراتی به فروش رساند، برای کشت بیشتر ترغیب می‌شود. باید نرخ حبوبات با توجه به نرخ‌های جهانی این محصولات و نرخ تورم بازار داخلی تغییر کند.
علت حذف حبوبات از سفره برخی خانوارها چیست؟
5قلم عمده حبوبات شامل نخود، عدس، لوبیاچیتی یا قرمز(که جایگزین یکدیگرند) و لپه سهم زیادی در سبد مصرفی خانوارها دارد و بقیه اقلام مانند دال عدس، لوبیا چشم بلبلی، ماش و... که مصرف کمتری دارد، اقلام فرعی در این سبد محسوب می‌شود. گرچه نرخ انواع حبوبات مانند سایر کالاهای اساسی و اقلام مصرفی افزایش یافته است اما توجه داشته باشید که مصرف‌کننده باید در کنار حبوبات 15تا 25هزار تومانی از گوشت قرمز بیش از 100هزار تومانی یا مرغ 20هزار تومانی برای تهیه موادغذایی استفاده کند. با وجود این اکنون قیمت نخود در بازار مناسب است اما قیمت عدس به‌دلیل وارداتی‌بودن و کاهش میزان تولید داخل تا حدودی بالا بوده و متأسفانه نرخ عدس بنابر تغییر رنگ آن در بازار متغیر است. این در حالی است که انواع عدس پس از پخت به رنگ قهوه‌ای درمی‌آید اما اغلب مشتریان خریدار عدس سبز رنگ هستند. اکنون نرخ عمده‌فروشی هر کیلوگرم عدس وارداتی روسی در بازار بین 12تا 15و کانادایی بین 16هزار و 500تا 17هزار و 500تومان است این در حالی است که هزینه تمام‌شده واردات قبلی عدس به‌دلیل دستکاری پرفروم‌های وارد‌کنندگان به‌مراتب کمتر از نرخ‌هایی است که این محصول را در بازار عرضه می‌کنند.
پس چرا عرضه چند نرخی حبوبات ادامه دارد؟
تفاوت قیمت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی حبوبات ناشی از نظام عرضه و تقاضا و میزان عرضه این اقلام به بازار است. از سوی دیگر توجه داشته باشیم که 99درصد کشت نخود دیم و تنها یک درصد آبی است. اما انواع لوبیا مانند لوبیا چیتی نیازمند آب بیشتری است که هزینه تولید را بالا می‌برد. در زمینه لپه نیز گرچه نخود لپه تولید داخل کم است اما بخشی از این نخود از طریق واردات تامین شده است؛ مثلا برخی نخودهای وارداتی خوش‌پخت روسی(با عنوان نخود آبگوشتی) تبدیل به لپه و به نرخ عمده‌فروشی هر کیلوگرم 13تا 14هزار تومان عرضه  شده که موجب تعدیل قیمت لپه ریز ایرانی(با قیمت عمده‌فروشی 22تا 24هزار تومان) در بازار شد.