معصومه علی نقی‌پور- کارشناس حوزه شهری
شهرها از دوران باستان نشانه قدرت و توان سیاسی، مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی، تکنولوژیکی و قدرت خلاقیت جوامع مختلف بوده‌اند. به این ترتیب مشخص است که هر جامعه انسانی، برای دستیابی به تمدن، به‌عنوان بالاترین و والاترین سطح فرهنگ بشری و ساختن و نگهداری شهرها باید ابتدا مسائل و معضلات متعدد و گسترده‌ای را حل کرده و پشت سر گذاشته باشد. بدیهی است که دستیابی و میزان رشد تمدن در بین جوامع مختلف بستگی مستقیم به میزان موفقیت آنها در حل مسائل فوق و توجه به موضوع‌هایی داشته است که دیگر جوامع از توجه و حل آنها عاجز بوده‌اند. به همین علت است که تمدن‌های باستانی و کهن، قدر و ارزشی کم نظیر می‌یابند و باز به همین علت است که امروزه می‌توان تفاوت‌های بسیار زیادی را بین شهرها، در جوامع توسعه یافته، در حال توسعه و عقب مانده مشاهده کرد. این اختلافی است که هم‌اکنون بین شهرنشینی در ایران، در مقایسه با گذشته شکوهمند و افتخارآفرین خودش و همینطور تمدن و شهرنشینی در جهان توسعه‌یافته معاصر به چشم می‌خورد.
بر این اساس ساماندهی کالبدی شهرهای موجود و ارتقای سطح زندگی ساکنان آنها و همچنین احداث شهرهای جدید برای اسکان شهروندان، موضوع اصلی علم شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری است. این موضوع به‌دلیل ماهیت چندبعدی خود از پیچیدگی و گستردگی ویژه‌ای برخوردار است. به‌نظر می‌رسد از بدو شکل‌گیری این دانش به شکل رسمی، دانشمندان و نظریه‌پردازان عرصه شهر و شهرسازی در پی پرداختن به موضوعات شهری از منظر و دریچه‌ای خاص بوده‌اند. اگرچه هنگامی که از شهر و زندگی شهری سخن به میان می‌آید در وهله اول مجموعه‌ای از ساختمان‌ها، شبکه‌های حمل‌ونقل و فضاهای کالبدی به ذهن متبادر می‌شوند لیکن واقعیت این است که شهر موجودیتی فراتر از این کالبد ظاهری است. شهر به‌عنوان محل سکونت انسان‌ها دارای ابعاد چندگانه‌ای است که کالبد و فیزیک تنها بعدی از این ابعاد است.
آنچنان که اشاره شد، شهرسازی مقوله‌ای بسیار مهم در اجتماع و فراتر از یک ساخت‌وساز ساده است. شهرسازی در دوران مختلف و براساس شرایط خاص سیاسی و اجتماعی ملاحظات خاصی را موجب شده که از مهم‌ترین این موارد در عصر کنونی، پیدایش، گسترش و تداوم ویروس کروناست.
بیماری COVID-19 بیماری ویروسی و عفونی است که پس از 7-6ماه از شیوع آن جمعیت بزرگی از دنیا را درگیر و زندگی عادی را با مشکل روبه‌رو کرده است. شیوع گسترده بیماری‌های عفونی مانند COVID-19 با پریشانی روان و شرایط خاص اجتماعی و فردی همراه بوده است. در پی این بحران جهانی ، اقدامات سختگیرانه‌ای در زمینه سلامت عمومی برای محدود کردن شیوع ویروس کرونا انجام شده و ساختار خاصی در این زمینه حاکم و تغییرات اساسی در این زمینه ایجاد شده است.
شهرسازی با نگاه مدیریت بحران
ویروس کرونا بیماری‌ای است که همچنان ادامه دارد و مشخص نیست چه زمانی از بین برود اما در دوران پساکرونا با هوشیاری جهانی، ضرورت برخی اقدامات در حوزه شهرسازی را واجب می‌گرداند. در این راستا در شرایط کنونی مدل شهر متمرکز در مواقعی که سیستم حمل‌ونقل عمومی به هر دلیلی از کار بیفتد (از ترس گسترش بیماری یا هر دلیل دیگری) شهروندان را مجبور می‌کند تا برای تامین نیازهای اولیه خود به خودروی شخصی وابسته شوند و این خود منجر به مشکلات ثانویه مانند ترافیک، آلودگی، تصادفات و افزایش احتمال انتقال بیماری میشود. در این زمینه نیاز است چنین اتفاقاتی پیش‌بینی شود و نخستین و مهم‌ترین راهکار در زمینه شهرسازی براساس این مسئله معطوف به شهرسازی و الگوی ساخت‌وساز براساس اصل تمرکززدایی و پراکنده‌سازی ساخت‌وساز است. به این ترتیب و با تمرکززدایی در شرایط بحرانی، دسترسی افراد از قشرهای مختلف به مایحتاج و اقلام ضروری زندگی ممکن و امکان قرنطینه‌سازی با ضوابط خاص و درنظر‌گیری عناصر خاص در این زمینه فراهم میشود. با تکیه بر این ساختار، نظارت عمومی و بهداشتی و به‌عبارتی مدیریت بحران در شرایط خاص ممکن میشود و آسیب به یک بخش مهم، ضرورتا با آسیب به بخش‌های دیگر همراه نخواهد بود. در یک جمع‌بندی کلی در این زمینه، شهرسازی در دوران پسا کرونا باید با درنظر‌گیری بحران و ساختار بحران‌آفرین همراه باشد، تا با ملاحظات خاص امکان کنترل ، امدادرسانی و جلوگیری از آسیب در بخش‌های مختلف محقق و ممکن شود. بنابراین در این زمینه باید برای شرایط خاص و اضطراری نیز برنامه‌ریزی جامع و دقیقی به‌کار گرفته شود.
چالش‌های شهرسازی در تهران پساکرونا
در همینه زمینه :
