تهدید دوباره نقش جهان

محمد باریکانی- خبر‌نگار

اصفهان بار دیگر در حوزه میراث ‌فرهنگی خبرساز شده و این‌بار مالک یک مجتمع تجاری توانسته است حکم ساخت‌وساز به ارتفاع 9متر را از دیوان عدالت اداری اخذ و اقدام به بالا بردن ارتفاع خارج از ضوابط میراث‌فرهنگی در همسایگی نقش جهان کند.
به گزارش همشهری، این دومین تجربه تکراری ارتفاع‌گیری یک ساخت وساز جدید در حریم میدان نقش جهان اصفهان پس از ماجرای برج بلندمرتبه جهان‌نما در حریم این اثر ثبت جهانی شده کشور است که موجب هشدار حذف نقش جهان از فهرست میراث‌جهانی یونسکو از سوی نماینده شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در ایران شد.
 در تجربه نخست، سال 1370بود که برج جهان نما بر ویرانه‌های یک کاروانسرای تاریخی ثبت ملی شده ارتفاع گرفت و 10سال پس از آن یونسکو هشدار داد که میدان نقش جهان اصفهان را به‌دلیل نقض حریم بصری این مجموعه توسط برج جهان‌نما از فهرست میراث‌جهانی خارج می‌کند. تنها با این هشدار بود که قد جهان نما کوتاه‌تر شد و یونسکو از قرار دادن نام میدان نقش جهان اصفهان در فهرست میراث در خطر جهان خودداری کرد.
حالا با یک مجتمع تجاری در ساخت‌وساز اولیه، حتی ضوابط میراث‌فرهنگی را نیز رعایت نکرد و 3 طبقه پارکینگ بدون انجام بررسی‌های باستان‌شناسی در حریم میدان نقش جهان حفر کرد، با شکایت به دستگاه قضایی توانسته است حکم بالا رفتن ارتفاع تا 9متر را از دیوان عدالت اداری دریافت کند و با افزایش ارتفاع حریم بصری میدان نقش جهان را از بین ببرد. صدور این حکم قضایی در شرایطی صورت گرفته است که ارتفاع ساخت‌وساز در حریم آثار تاریخی کشور تا 5.5متر مجاز است و هرگونه ساخت‌وساز بدون رعایت قانون ارتفاع در حریم آثار تاریخی به‌معنای نقض حریم اثر تاریخی و از منظر قوانین میراث فرهنگی، اقدامی غیرقانونی است.

ماجرای ارتفاع‌گیری در حریم نقش جهان
مسئولان اداره کل میراث‌فرهنگی استان اصفهان و شهرداری شهر اصفهان، البته به اعلام سایت صدای میراث از هراس برخورد قضایی به‌دلیل حکم دریافت شده مالک از دیوان عدالت اداری که مسئولان هر 2 دستگاه را به «استنکاف» ملزم کرده بود، از هرگونه اظهارنظر درخصوص ساخت‌وساز جدید در حریم میدان نقش جهان خودداری کرده‌اند. چون براساس حکم دریافت شده درصورتی که شهرداری و میراث ‌فرهنگی استان اصفهان با مالک مجتمع تجاری واقع در حریم میدان نقش جهان در بالا بردن ارتفاع ساختمان خود همکاری نکنند، به کمیته تخلفات اداری راهنمایی می‌شوند و احتمال انفصال آنها از خدمات دولتی به‌دلیل بی‌توجهی به رأی قضایی وجود دارد.
اما مجتمع تجاری مذکور نه‌تنها حریم میدان نقش جهان را نقض کرده است که بالا رفتن ستون‌های طبقه فوقانی این مجتمع، حریم یک خانه تاریخی دیگر در همسایگی خود را نیز نقض کرده است.
شعبه هشتم تجدیدنظر دیوان عدالت اداری استان اصفهان پس از شکایت مالک مجتمع تجاری واقع در حریم میدان نقش جهان درحکم صادر شده چنین آورده است: «معاون شهرسازی و معماری اصفهان به شهرداری آن شهر اعلام کرده است که ملک مذکور خارج از طرح پیشنهادی محدوده جنوب میدان نقش جهان است و چون ملک یاد شده از ابتدا دارای ۹ متر ارتفاع بوده نوسازی آن نیز موجب تضییع حقوق مکتسبه نخواهد شد. براساس این حکم، چون مالک مدعی وجود بناهای با ارتفاع ۱۱ متر در محل شده بود، تثبیت وضع موجود ملک او نیز مورد تأیید قطعی قرار گرفته است.»
شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری اکنون همان رأی دادگاه بدوی را که به نفع مالک مجتمع تجاری واقع در حریم میدان نقش جهان اصفهان صادر شده بود تأیید کرده و مالک مجتمع هم‌اکنون در حال ارتفاع دادن به مجتمع یک طبقه‌ای است که قرار است 4متر بیش از حد مجاز قانونی در حریم یک اثر تاریخی ملی و جهانی ارتفاع بگیرد.

نقش جهان در مسیر خروج از یونسکو؟
مهدی حجت، نماینده شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) در ایران است. او نسبت به ساخت‌وساز اخیر در همسایگی میدان ثبت جهانی شده نقش جهان هشدار داد و گفت که ترجیح منفعت عام بر منفعت خاص توسط قوه قضاییه ضروری است. حجت در واکنش به ساخت وساز اخیر در حریم میدان نقش جهان به ایسنا گفته است که احداث هر نوع ساختمان با ارتفاع بیش از 5 و نیم متر در حریم آثار جهانی ازجمله میدان جهانی نقش‌جهان خلاف است و درصورت احداث هر بنایی با ارتفاع بیش از این مقدار، میدان نقش‌جهان در معرض خطر خروج از فهرست یونسکو قرار می‌گیرد. به گفته رئیس ایکوموس ایران، قانون می‌گوید، حریم میدان نقش‌جهان باید آن‌گونه که وزارتخانه میراث فرهنگی تعیین کرده است، حفظ و رعایت شود و این قانون باید اجرا شود.
او با اشاره به اظهارات اخیر رئیس قوه قضاییه درخصوص رعایت منافع عام توسط دیوان عدالت اداری اعلام کرد: منفعت عام یعنی اینکه میدان نقش‌جهان در معرض تعرض قرار نگیرد و درخصوص احداث این مجتمع تجاری نیز منفعت خاص باید از بین برود.
حجت، دربارۀ احداث 3‌طبقه پارکینگ در زیرزمین این مجتمع نیز گفت: حفاری در حریم آثار تاریخی قانون دارد و باید ابتدا توسط باستان‌شناسان آن محل حفاری می‌شد تا اگر آزاد شد، اجازه احداث پارکینگ صادر شود و اگر هم آزاد نشود جزو انفال قرار می‌گیرد و حیثیت ملی پیدا می‌کند و کسی نمی‌تواند به آن تعرض کند.