محمد اشرفی/ خبرنگار
وقتی ماریا ویخمن -مؤسس استارتاپ روسی SCORISTA که در حوزه مدیریت ریسک اعتباری فعالیت می‌کند- به فکر گسترش کسب‌وکار خود به خارج از مرزهای روسیه افتاد، نخستین جایی که برای شروع به ذهنش رسید کشور چین بود.
خانم ویخمن معتقد است فرصت‌های متعددی در حوزه خدمات مالی و اعتباری در چین وجود دارد زیرا به‌رغم پیشرفت‌های اقتصادی شگرف این کشور، هنوز هم 40درصد از چینی‌ها فاقد هرگونه سابقه اعتباری هستند. وی شرکت خود را در پارک نرم‌افزاری تیانفو که یک مرکز رشد فناوری واقع در شهر چنگدو (مرکز استان سیچوان چین) است، مستقر کرده و تقریباً از همه امکانات این مرکز رشد به‌طور رایگان استفاده می‌کند؛ امکاناتی که از دفتر کار، مبلمان اداری اولیه و خدمات لجستیک گرفته تا آموزش‌های مفصل در زمینه روش‌های کارآفرینی را شامل می‌شود.
شهر چنگدو تلاش می‌کند تا خود را در زمینه جذب کارآفرینان برتر به شهرهای پکن، شانگهای و شنژن که در سطح بالاتری فعالیت می‌کنند و مجموعاً بیش از یک‌صد شرکت تک‌شاخ (استارتاپ‌هایی که بیش از یک‌میلیارد دلار ارزش دارند) را در خود جای داده‌اند، برساند. در همین راستا مقامات این شهر در سال 2016اقدام به راه‌اندازی یک صندوق «نوآوری و استارتاپ» با سرمایه اولیه 200میلیون یوان (30میلیون دلار) با هدف حمایت از کارآفرینان خارجی کردند. این صندوق برای جذب استارتاپ‌های خارجی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک که از ساختار سرمایه مناسبی برخوردار باشند، تا یک‌میلیون یوان (150هزار دلار) کمک نقدی در اختیار مؤسسان آنها قرار می‌دهد. اگر مؤسسان این شرکت‌ها جزو استعدادهای برتر بین‌المللی باشند (ازجمله برندگان جایزه نوبل) ارزش کمک‌های نقدی تا سقف 100میلیون یوان (15میلیون دلار) افزایش می‌یابد.
در‌ماه مارس سال گذشته میلادی، سازمان منطقه ویژه فناوری‌های پیشرفته شهر چنگدو، دفتری را برای ارائه خدمات اداری (مانند ثبت شرکت) به شرکت‌های خارجی تأسیس کرد. هم‌اکنون حدود 3000شهروند خارجی در منطقه ویژه فناوری‌های پیشرفته چنگدو مشغول فعالیت هستند که اغلب آنها را کارآفرینانی تشکیل می‌دهند که استارتاپ خود را در این منطقه مستقر کرده‌اند.
دیگر شهرها و استان‌های چین نیز چنین رویه‌ای را برای جذب کارآفرینان بین‌المللی در پیش گرفته‌اند. در پکن و ژجیانگ مراکزی با بودجه مناسب جهت حمایت از کارآفرینان بین‌المللی تأسیس شده است؛ مراکزی که اگرچه جذب لاک‌پشت‌های دریایی (چینی‌های بااستعدادی که در خارج از این کشور متولد شده‌اند و یا تحصیلاتشان را در دانشگاه‌های معتبر خارجی به پایان رسانده‌اند) برای آنها در اولویت قرار دارد، اما درعین‌حال از جذب و حمایت از کارآفرینان خارجی که عقبه نژادی چینی ندارند نیز استقبال می‌کنند. شانگهای و ووهان نیز برنامه‌هایی برای جذب برندگان مسابقات بین‌المللی استارتاپ‌ها در چین دارند. دست‌کم در 10استان چین قوانین مهاجرتی به‌گونه‌ای اصلاح شده که افراد خارجی فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های چینی بتوانند از طریق راه‌اندازی اولیه یک استارتاپ، به‌راحتی برای اقامت 2 تا 5 ساله در این کشور مجوز بگیرند. از طرفی مؤسسان و حتی کارکنان خارجی استارتاپ‌ها درصورتی که خود را به سطح موردنظر (که معیارهای آن مشخص است) برسانند، می‌توانند برای اقامت دائم درخواست بدهند. تنها در قطب فناوری ژونگوانکان واقع در شمال غربی پکن، از سال 2016تاکنون 353شهروند خارجی موفق به دریافت اقامت دائم چین شده‌اند. از بین 878استارتاپی که در سال 2017در مرکز رشد دولتی Inno Way در ژونگوانکان مشغول فعالیت بوده‌اند، 121استارتاپ را خارجی‌ها و لاک‌پشت‌های دریایی (چینی‌های متولد یا تحصیلکرده در خارج) تأسیس کرده‌اند.
بااین‌وجود، هنوز هم موانع بزرگی بر سر راه کارآفرینان خارجی مایل به فعالیت در چین وجود دارد. به‌رغم تلاش‌های انجام شده از سوی مقامات شهری و استانی در راستای تسهیل روند مهاجرت مؤسسان استارتاپ‌ها به چین، هنوز هم به‌دلیل برخی موانع اداری در سطح ملی، صدور روادید برای بسیاری از کارآفرینان به‌کندی انجام می‌شود. از طرفی کنترل‌های سختگیرانه دولت چین بر فضای مجازی نیز کارآمدی استارتاپ‌ها به‌ویژه آنهایی که حوزه فعالیتشان مستقیماً به فضای مجازی وابسته است را کاهش داده است. کارآفرینان خارجی اگر می‌خواهند در چین موفقیتی کسب کنند، باید بتوانند خود را با محیط داخل دیوار آتشین چین –که در آن دسترسی به سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی مهمی مانند گوگل، توییتر و... محدود شده است- وفق دهند. علاوه بر این، استارتاپ‌های خارجی فعال در چین هنوز از لحاظ تأمین مالی با کمبودهای جدی مواجهند و حمایت‌های مالی شهرهای چین کفاف نیازهای آنها را نمی‌دهد. البته هیچ‌یک از این موانع باعث نمی‌شود که کارآفرینان نوپا جذابیت‌های چین را فراموش کنند. گریگ چارلتون که قبلاً در یک بانک مشغول کار بوده و از سال 2014استارتاپ خود را در شانگهای چین راه‌اندازی کرده است، در این‌باره می‌گوید: «در چین حتی بازارهای گوشه‌ای نیز بسیار بزرگ هستند.» این کارآفرین انگلیسی که یک سایت فروش آنلاین بلیت کنسرت را اداره می‌کند، با وجود تجربه اندکش در این زمینه توانسته است به لطف بازار مناسب خرید و فروش آنلاین بلیت در چین، ظرف مدت کوتاهی به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد.
وفور افراد مستعد و باهوش نیز یکی دیگر از جذابیت‌هایی است که نظر کارآفرینان خارجی را به چین جلب می‌کند. شاید به همین دلیل باشد که شرکت مشاوره و مطالعات بازار App Annie که اخیراً دفتر خود را از پکن به سان فرانسیسکو در آمریکا منتقل کرده، ترجیح داده است واحد تحقیق و توسعه خود را همچنان در پکن باقی بگذارد. استوارت اودا، کارآفرین ژاپنی که شرکت Alesca Life را در پکن راه‌اندازی کرده و در حوزه فناوری کشاورزی فعالیت می‌کند، معتقد است مدیران جوان چینی در قیاس با همتایان ژاپنی خود ریسک‌پذیری بسیار بالاتری دارند و از همکاری با استارتاپ‌ها به‌شدت استقبال می‌کنند. اما چه عاملی باعث شده است که کارآفرینان خارجی تا این حد مورد استقبال گرم چینی‌ها قرار بگیرند؟ لین تائو، از مقامات ارشد منطقه ویژه فناوری‌های پیشرفته چنگدو، پاسخ بسیار ساده‌ای برای این سؤال دارد: «چنگدو می‌خواهد در افق 2025به یک شهر جهانی مانند نیویورک و لندن تبدیل شود و پیش‌شرط آن گرد هم آوردن استعدادهای جهانی در اینجاست.» استیون تانگ که مدیرعامل یک شرکت مشاوره کارآفرینی است نیز تمایل شدید دولت چین را برای دستیابی این کشور به فناوری‌های برتر جزو مهم‌ترین دلایل استقبال چینی‌ها از کارآفرینان خارجی می‌داند. وی همچنین به این نکته اشاره می‌کند که چین می‌خواهد تصویری مطلوب از خود در جهان به نمایش بگذارد و برای نیل به این هدف، جذب استارتاپ‌ها در قیاس با جذب شرکت‌های بزرگ چندملیتی، گزینه بسیار ساده‌تری محسوب می‌شود.
