جشن امردادگان

میر جلال‌الدین کزازی ـ  نویسنده و استاد دانشگاه

هفتمین روز مرداد‌ماه روزی است که ایرانیان در آن جشنی را بر پای می‌داشته‌اند و هنوز نیز کم و بیش بر پای می‌دارند که جشن امردادگان نامیده می‌شود. امرداد یا مرداد، نام ششمین فرشته بزرگ در آیین زرتشتی است که امشاسپندان نامیده می‌شوند. امشاسپندان، در نماد‌شناسی آیینی ایرانی، شش ویژگی بنیادین اهورا مزدایند که در شش فرشته نمادینه شده‌اند و به نمود آمده‌اند. این شش فرشته با اهورا مزدا هفت سپندان سپند «‌قدس الاقداس» را پدید می‌آورند.
 هفت نام نخستین روزهای ماه، نام‌های این هفت سپندان سپند است. مرداد یا امرداد یا در ریخت اوستایی آن، که امرتات بوده است، واپسین این امشاسپندان و نماد نامیرایی و جاودانگی است. به سخنی دیگر، می‌توان گفت در فرجام آن ویژگی‌های برین که ویژگی‌های گوهرین «‌ذاتی» اهورا مزدایند، امرداد جای گرفته است. پس هرکسی بتواند بدان ویژگی‌ها آراسته باشد، به نامیرایی خواهد رسید؛ به سخنی دیگر، از‌بند گیتی که جهان مرگ و نابودی است، خواهد رست و به جهان جاوید یا مینو خواهد پیوست. از همین روست که به نوشته دانشمند بلند پایه ایرانی ابوریحان بیرونی، امرداد فرشته‌ای است که جهان را از مرگ و نابودی پاس می‌دارد و از گزند و آسیب و بیماری. از همین روی فرشته نگاهبان داروهایی است که از گیاهان فرادست آورده می‌شود. جشن امردادگان در ایران ساسانی باشکوه بسیار در دشت و هامون برگزار می‌شده است. اینگونه برگزاری نیز می‌تواند نشانه‌ای از پیوند این فرشته با پدیده‌های گیتیگ و گیاهان درمان بخش باشد.