پدر رمان های تاریخی
10سال از زندگی صنعتی‌زاده صرف نوشتن دام‌گستران شد
علی بزرگیان
عبدالحسین صنعتی‌زاده را «پدر رمان‌های تاریخی ایران» دانسته‌اند. نویسنده‌ای که آثارش را در یک محیط پر از اضطراب و توفانی نوشت و انتشار داد؛ در آغاز قرن بیستم که عناصر ترقی‌خواه و روشنفکر ایرانی مبارزه خود را با بقایای رژیم قدیم و اوضاع اجتماعی نامطلوب ادامه می‌دادند. این چنین بود که رمان داستان مانی نقاش او که سال۱۳۰۵ منتشر شد، گرچه توصیفی رمانتیک از زندگی و عشق مانی در زمان جنگ‌های شاپور با امپراتوری روم است، اما صنعتی‌زاده می‌کوشد حس میهن‌پرستی و فداکاری کامل نسبت به دولت و ملت را در خوانندگان خود برانگیزد. او با همان رمان اولش دام‌گستران یا انتقام‌خواهان مزدک به شهرت رسید؛ رمانی که 10سال از زندگی‌اش را برای نوشتن آن صرف کرد؛ از شانزده تا بیست‌وشش سالگی.
مجتبی مینوی در مقدمه‌ای که بر این رمان نگاشت کتاب را اثری دانست که هم «مصنفش یک نفر ایرانی و هم موضوعش وقایع تاریخی ایران است». به قول مینوی تا آن زمان، یعنی در سال‌های نخستین قرن، هر آنچه ایرانیان تا آن زمان خوانده بودند ترجمه رمان‌های اروپایی بود و «این مملکت تا چه اندازه محتاج رمان‌های اخلاقی و تاریخی ایرانی است».
رمان‌های صنعتی‌زاده کرمانی در دهه نخست قرن پرفروش بود و ازجمله نویسندگانی بود که مستشرقان و ایران‌شناسان فرنگی آثار او را مورد مطالعه قرار دادند؛ از ادوارد براون و بازیل نیکتین گرفته تا مینورسکی و یان ریپکا. صنعتی‌زاده تاجری متمول و رمان‌نویسی پرکار بود و به قولی از نظر ادبی نوآور نبود و از رویدادهای تاریخی، برداشتی افسانه‌ای و آغشته به هیجان‌های رمان‌های الکساندر دوما داشت.
