تالاب انزلی به برنامه نجات پیوست

 زهرا رفیعی- خبر‌نگار

 تالاب انزلی به‌دلیل تغییر رژیم آبی دریای خزر، ورود رسوبات معدنی به سبب تخریب جنگل‌های بالادست، احداث موج شکن‌هایی که مانع تخلیه رسوبات به دریای خزر می‌شود، سرازیر شدن پساب‌های شهری، روستایی و صنعتی بدون کمترین تصفیه، دست‌درازی برای تغییر کاربری اراضی و... در حال نابودی است. سال گذشته اجرای پایلوت طرحی به وسعت 50 هکتار در بهترین نقطه تالاب که به «بایوجمی» شهرت دارد، اعتراضات زیادی به پا کرد تا آنکه این طرح با دستور دادستان انزلی متوقف شد.
معیشت جمعیت قابل توجهی از ساکنان حاشیه تالاب انزلی با کشاورزی، صیادی، تولید صنایع‌دستی و گردشگری به حیات این تالاب وابسته است. برای نجات تالاب انزلی نیز تاکنون مطالعات مفصلی انجام شده است. کمیته مدیریت تالاب انزلی با سرپرستی استاندار و عضویت 23دستگاه و تشکل‌های غیردولتی مدت‌هاست در حال دفاع از حق این تالاب است.

برنامه 7ساله برای احیای تالاب انزلی
7 کارگروه تخصصی، برنامه هفت‌ساله‌ای تنظیم کرده‌اند که قرار است تا سال 1405اجرای آن را به‌ اتمام برسانند. این برنامه 3هدف کلی را دنبال می‌کند. از یکسو باید مشکل رسوبات آلی و معدنی را که به‌شدت در تالاب انباشت شده و کماکان در حال افزایش است، حل کند. چون حجم مخزن تالاب هم‌اکنون نسبت به 30سال اخیر به یک دهم رسیده است. از سوی دیگر برنامه 7ساله، باید تنوع‌زیستی را با تأکید بر جلوگیری از رشد گونه‌های مضر و غیربومی (آزولا و سنبله آبی) حفظ و همچنین زمینه‌های بهره‌برداری از تالاب را با مشارکت همراه با حفاظت مردمی فراهم کند.
مسعود باقر‌زاده‌کریمی، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره پروژه‌های نهایی که قرار است برای نجات انزلی انجام شود، به همشهری می‌گوید: پروژه‌هایی که درون تالاب با مسئولیت سازمان حفاظت محیط‌زیست در این 7سال انجام خواهد شد، شامل بررسی هیدرودینامیکی رسوبات و ارائه راهکار برای مدیریت آن است. برنامه‌های فنی که برای حذف رسوبات آلی و معدنی درنظر گرفته شده ترکیبی از روش‌های لایروبی و بیولوژیک است. هم‌اکنون نیز گروهی از متخصصان در دانشگاه شریف در حال بررسی محل تجمع رسوبات در بستر تالاب انزلی هستند که نتایج مطالعات آنها آنطور که باقرزاده کریمی به همشهری گفته است بر اثبات فرضیه سازمان حفاظت محیط‌زیست در مؤثر بودن موج ‌شکل دوم انزلی در ایجاد رسوبات در این تالاب بین‌المللی مؤثر است.
باقرزاده کریمی‌می‌گوید: مدیریت رسوبات در محل اتصال 11رودخانه‌ به تالاب نیز ازجمله طرح‌های مربوط به نجات انزلی است. رسوبات در برخی رودها به‌گونه‌ای است که با بارندگی در بالادست، آب نه‌تنها وارد تالاب نمی‌شود که باعث خسارت سیل به اراضی کشاورزی شده است.
براساس مصوبات سومین جلسه «ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور» پایش فیزیک و شیمی آب تالاب انزلی به مانند تالاب میانکاله انجام خواهد شد. 11ایستگاه نیز برای سنجش نوسانات تراز آب راه‌اندازی خواهد شد. با خشک شدن اراضی، مردم با تغییر کاربری، اراضی تالابی را به‌عنوان مرتع استفاده می‌کنند. قرار است با تکنیک‌های سنجش از دور، تغییرات کاربری نیز رصد شود. تعیین و تامین نیاز آبی تالاب انزلی هم باید پیش از آنکه سدی بر تالاب‌ها زده شود انجام شود. تکمیل و به روزرسانی مطالعات و ایجاد داده‌های اکولوژیکی تالاب و حوضه آبریز انزلی هم از کارهای جامانده‌ای است که در این مدت انجام خواهد شد. احداث پاسگاه‌های محیط‌بانی جدید و افزایش محیط‌بان و تجهیز آنها همراه با تعامل و مشارکت با مردم محلی از دیگر برنامه‌های حفاظتی تالاب انزلی است.

مهندسی معکوس برای نابودی نیلوفرآبی
مقابله با گونه‌های مهاجم مانند آزولا و سنبله آبی (نیلوفرآبی) به مرحله اجرایی خواهد رسید. به‌گفته مسعود باقرزاده‌کریمی، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط‌زیست، با کمک صنایع دریایی، نسخه کانادایی دستگاه برداشت‌کننده علوفه از سطح آب به‌صورت مهندسی معکوس طراحی و در این منطقه استفاده خواهد شد. بخشی از برنامه‌هایی که در جلسه ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌ها به تصویب رسیده است، مربوط به سازمان‌های دیگر است؛ ازجمله آن راه‌اندازی و اتمام تصفیه‌خانه‌های شهرهای رشت، فومن و صومعه سرا که 2100میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
به گفته مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها، برنامه تصفیه فاضلاب 50 روستای اطراف تالاب و تفکیک‌ زباله از مبدأ در این روستاها نیز در برنامه مدیریت تالاب انزلی اجرایی می‌شود.
قطع درختان در مناطق بالادست نیز منجر به راهی شدن رسوبات به سمت تالاب انزلی شده است که برنامه کنترل رسوب در مناطق کوهستانی در حوضه‌های رودخانه‌ای، خالکایی، مرغک‌رود، ماسوله رودخان، پیش‌رودبار، پلنگ‌ور و پسیخان ازجمله وظایف سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است که باید ظرف مدت 5 سال اجرا شود. همچنین تعیین محدوده گردشگری در تالاب انزلی و مطالعه تأثیر موج‌شکن دوم در انباشت رسوبات از دیگر پروژه‌هایی است که طی 7سال برای احیای تالاب انزلی درنظر گرفته شده است.