یادداشت
به دستگاه‌ها امیدی نیست مترو درآمد نو می‌خواهد
محمد علیخانی- رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران
انبوه‌بر، ایمن، سریع و پاک؛ این شاخصه‌ها مترو را تبدیل به بهترین وسیله حمل‌ونقل عمومی کرده است. با این حال، مترو طی سال‌های گذشته همواره مورد بی‌مهری قرار گرفته و اگر نیم‌نگاهی به این وسیله محبوب شود، بخش عظیمی از مشکلات کنونی تهران رفع می‌شود؛ از مشکلات مربوط به فاصله‌گذاری اجتماعی هنگام تردد شهروندان گرفته تا آلودگی هوا و مصرف بالای سوخت.
اکنون برای تکمیل خطوط و تجهیزات مترو حدود ۲۰۰هزار میلیارد‌تومان به منابع مالی نیاز است. نکته جالب ماجرا اما به این برمی‌گردد که کنتور منابع مالی این حوزه، طی 2سال اخیر با سرعت باورنکردنی شماره انداخته و اگر همین حالا نیز برای توسعه و تکمیل این مد حمل‌ونقلی چاره‌ای اندیشیده نشود، در آینده‌ای نزدیک بازهم ارقام بالاتر می‌روند و برآورده‌سازی الزامات سخت‌تر می‌شود.
زمانی واگن‌های مترو قیمتی نزدیک ۵میلیارد تومان داشتند اما امروز بهای هر واگن به حدود ۲۰میلیارد تومان رسیده است. در این میان نیاز متروی تهران حدودا به ۳هزار واگن برآورد شده و با این حساب تامین واگن‌ها حدود ۶۰هزار میلیارد‌تومان منابع لازم دارد. بی‌شک شهرداری تهران در شرایط فعلی قادر به تأمین این هزینه نخواهد بود؛ به همین دلیل مجلس وظایفی برای دولت در قبال حمل‌ونقل عمومی شهرها به‌ویژه تهران تعیین کرده اما متأسفانه دولت‌های مختلف به وظایف خود عمل نکرده‌اند تا امروز چرخ مترو به سختی بچرخد. البته دولت آقای هاشمی رفسنجانی و آقای خاتمی بیشترین کمک‌ها را کرده‌اند اما در دولت‌های دیگر به‌دلیل نگاه‌های سیاسی، منافع شهری قربانی شده است.
اینکه بگوییم توسعه مترو به‌دلیل تغییر مدیریت شهری با وقفه مواجه شده، قابل‌قبول نیست و اولویت این دوره مدیریت شهری بهبود حمل‌ونقل عمومی بوده است. نگاه واقع‌بینانه نشان می‌دهد که یکی از مشکلات اصلی در بهبود وضعیت ناوگان حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری، منابع مالی است؛ اگرچه نمی‌توان تمام مشکلات را متوجه دولت فعلی دانست چراکه مشکلات مالی در گذشته نیز وجود داشته است. در گذشته شهرداری در زمان تنگنا، اقداماتی را ازجمله فروش تراکم و ساخت‌و‌سازهای فراوان و حتی خارج از طرح تفصیلی انجام می‌داد، اما امروز این مسیر بسته شده زیرا سیاست شورای پنجم عمل به ضوابط و قانون بوده و بسیاری از منابع مالی این مسیر نیز وجود ندارد. البته که همه درها به روی مترو بسته نشده و همچنان راهکارهایی وجود دارند که می‌تواند موانع بلند بر سر راه پس بزند. TOD که همان توسعه شهری بر محور حمل‌ونقل عمومی است، یکی از راه‌حل‌های کلیدی به شمار می‌رود. به این صورت که فرد با ۳۰۰ تا ۵۰۰متر پیاده‌روی به حمل‌ونقل عمومی دسترسی داشته باشد که در نتیجه آن، استفاده شهروندان از خودرو برای سفرهای درون‌شهری کاهش می‌یابد. هم‌اکنون ما حدود ۲۵۰ایستگاه مترو در تهران داریم و با بازنگری در طرح تفصیلی می‌شود در شعاع ۳۰۰ تا ۶۰۰متری این ایستگاه‌ها، تراکم ایجاد کنیم و ساختمان‌های اداری و غیره را در محدوده آنها توسعه دهیم.
متأسفانه با وجود اصرار شورای شهر، این باور مشترک درباره این طرح میان شورای شهر و مدیریت شهری وجود ندارد. با این روند متروی تهران تا ۲۰سال آینده نیز تکمیل و توسعه نخواهد یافت؛ چراکه دولت ممکن است بدهی خود را هیچ‌گاه پرداخت نکند، لذا اگر شهرداری به امید دولت، بماند، معلوم نیست چه زمانی مترو تکمیل شود. با وجود این، راهکار مذکور یکی از راهکارهای اساسی است که می‌تواند ضمن کمک به تکمیل و توسعه مترو در برخی مناطق شهر که دارای بافت فرسوده هستند، بخشی از این مشکل را نیز حل کند.
این مشکلات را درخصوص تامین ۳هزار اتوبوس برای ناوگان اتوبوسرانی تهران نیز داریم؛ چراکه اغلب اتوبوس‌ها به‌خصوص اتوبوس‌های تک‌کابین فرسوده هستند و شهرداری باید از محل کمک‌های دولتی که جزو تکالیف قانونی دولت است، این ناوگان را سامان ببخشد.
در بحث بلیت اتوبوس، سال۹۸ مجموع این یارانه حدود ۱۹۰۰میلیارد بود که شهرداری تمام آن‌را پرداخت کرد ونیمی از آن که سهم دولت بود متأسفانه پرداخت نشد و بارش بر دوش مدیریت شهری افتاد.
اگر بخواهیم یک نگاه کلی به بدهی‌های دولت در این بخش داشته باشیم، باید بگوییم مجموع بدهی‌های دولت درخصوص یارانه بلیت اتوبوس و مترو تا پایان سال۹۸ بالغ بر ۷,۳۰۰میلیارد تومان می‌شود که اگر پرداخت می‌شد، اکنون دست شهرداری در بسیاری از موارد برای هر دو بخش باز بود. با وجود این، سال گذشته دولت تنها حدود ۲۵میلیارد تومان در این خصوص پرداخت کرده که رقم ناچیزی است.
از سوی دیگر، سال گذشته ۱۵۰۰میلیارد تومان سهم شهرداری تهران از محل اوراق مشارکت بوده اما متأسفانه به‌دلیل پیگیری‌های ضعیف تحقق این موضوع به تأخیر افتاده بود که با فرصتی که دیوان محاسبات برای تحقق این امر داد، خوشبختانه روز شنبه بانک مرکزی عاملیت بانک رفاه را پذیرفت و این اتفاق کمک خوبی به مترو و اتوبوسرانی در شرایط حاضر خواهد بود.
برای سال۹۹ نیز امیدواریم دولت با اختصاص ۳هزار میلیارد اوراق مشارکت به شهرداری و برای بخش حمل‌ونقل که قول آن داده شده است، بخشی از عقب‌ماندگی‌ها را جبران کند.
