سقوط آزاد مصرف بنزین

مائده امینی ـ روزنامه‌نگار

 کرونا همه‌‌چیز را تکان داد. ویروس چینی نه فقط نظم اقتصاد ایران که نظم همه کشورهای جهان را به هم ریخت. بنزین که آذر‌ماه سال گذشته با حاشیه‌های تلخ بسیاری، 200درصد افزایش قیمت را تجربه کرد تا فرصتی برای صادرات پدید‌بیاید، حالا به واسطه شیوع کرونا آمار جدیدی از خود به جای گذاشته است. پیش از شیوع کرونا، میزان مصرف روزانه بنزین کشور به‌طور میانگین به 85میلیون لیتر در روز رسیده بود. این رقم در حالی به ثبت می‌رسید که مصرف بنزین ایرانی‌ها پیش از گرانی نرخ سوخت، روزانه به 100میلیون لیتر هم رسیده بود. در روزهای تشدید محدودیت‌ها اما آمار مصرف بنزین جا‌به‌جا شد! میانگین مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین‌ماه سال ۹۹ به ۴۴ میلیون لیتر رسید. این در حالی است که سال گذشته در همین بازه زمانی میانگین مصرف روزانه بنزین به حدود ۹۴‌میلیون‌لیتر رسیده بود؛ ویروس کرونا 50میلیون لیتر کاهش مصرف بنزین برای ایران رقم زد. مدتی بعد اما، با راه‌افتادن دوباره کسب‌و‌کارها، مصرف بنزین رشد دوباره‌ای گرفت و خودروی شخصی که استفاده از آن به واسطه لغو طرح ترافیک آسان‌تر شده بود، به وفور در خیابان‌ها دیده شد؛ مصرف بنزین دوباره به همان اعداد سابق پیوست. اما آیا از این فرصت طلایی برای جبران کمبود ارز در کشور استفاده شد؟ 

فرصت طلایی صادرات 
در حالی آمارها حکایت از کاهش مصرف بنزین دارد که ظرفیت تولید بنزین در ایران بالاتر از ۱۱۰‌میلیون‌لیتر در روز برآورد می‌شود؛ کارشناسان اختلاف اعداد کنونی را فرصت بی‌نظیری برای صادرات این فراورده نفتی می‌دانند تا بخشی از کسری بودجه دولت را رفع کند. صادرات فراورده‌های نفتی مشکلات صادرات نفت خام را ندارد و از طریق مرزهای زمینی به کشورهای همسایه انجام می‌شود.گفتنی است این فراورده‌ها تحریم‌پذیر هم نیستند و همین موضوع ارزش آنها را برای اقتصاد ایران بیشتر می‌کند؛ برای مثال سیدعلی ادیانی، عضو سابق کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی کاهش مصرف بنزین را از جمله آثار مثبت تحمیل‌شده از سوی کرونا دانسته و گفته است: درصورت صادرات بنزین صرفه‌جویی‌شده در روزهای کرونایی، کشور به درآمد چندمیلیاردتومانی یا دلاری خواهد رسید.

درآمد موقت شش‌هزار‌میلیاردی
بر اساس لایحه بودجه امسال، بیش از ۸۸هزار‌میلیارد‌تومان از محل صادرات فراورده‌های نفتی (بنزین و گازوئیل) درآمد برای دولت پیش‌بینی شده است؛ عددی که پیش از شیوع کرونا و پس از گرانی نرخ سوخت، احتمالا بر مبنای امکان صادرات ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر بنزین در روز محاسبه شده است، در حالی ‌که در فروردین‌ماه امسال، امکان صادرات ۵۰ میلیون لیتر بنزین فراهم شده بود. در همین‌ ماه مورد‌بحث و بر اساس نرخ دلار در فروردین، در ترکیه هر لیتر بنزین معادل 11هزار‌تومان بود. با این حال، اگر با توجه به کاهش قیمت نفت، قیمت هر لیتر بنزین صادراتی را 4هزار‌تومان لحاظ کنیم، صادرات روزانه ۵۰‌میلیون لیتر بنزین، می‌توانست درآمد ۲۰۰میلیارد‌تومانی در هر روز و 6هزار میلیارد تومانی در یک‌ماه برای دولت به ثبت برساند؛ فرصتی که تحریم‌های خارجی از یک سو و ناکارآمدی داخلی از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد آن را سوزانده است. این فرصت البته هنوز کاملا از دست نرفته است؛ چرا که به‌نظر می‌رسد همچنان حدود 40میلیون لیتر کمتر از میزان تولید پالایشگاه‌های کشور بنزین مصرف می‌کنیم و این در حالی است که بهانه بسته بودن مرزها هم دیگر وجود ندارد.



کرونا مصرف بنزین را به حداقل رسانده است 
ناصر رئیسی‌فرد ـ رئیس اتحادیه جایگاه‌داران سوخت



 مصرف بنزین ایرانی‌ها با شیوع کرونا دچار یک سقوط آزاد شد. بعد از اعمال محدودیت‌های ترددی از اواسط اسفند‌ماه، مصرف بنزین افت 70درصدی را تجربه کرد. افت فروش بنزین در جایگاه‌ها تا اواسط اردیبهشت‌ماه ادامه داشت و جایگاه‌داران بسیاری را متضرر کرد. در فروردین‌ماه میانگین روزانه مصرف بنزین به 44میلیون‌لیتر هم رسید اما بعد از برداشته شدن محدودیت‌ها و لغو طرح ترافیک، کم‌کم مصرف بنزین بالاتر رفت تا اینکه در خرداد‌ماه به 50میلیون‌لیتر و در اوایل تیر‌ماه به 70میلیون‌لیتر در روز رسید. با این حال هنوز مصرف بنزین پایین است. امروز می‌توان گفت جایگاه‌داران حدودا 25درصد افت فروش را تجربه می‌کنند. گفتنی است گرچه در روزهای تعطیلات خرداد‌ماه مصرف بنزین تا 78میلیون‌لیتر پیش رفت اما در نهایت می‌توان به جرأت گفت که با بازگشت محدودیت‌ها مصرف دوباره به 50 و حتی 40میلیون‌لیتر خواهد رسید. بعد از شیوع کرونا در ایران هرگز به 90میلیون لیتر نرسیدیم و این در حالی است که درآمد یک جایگاه‌دار به مصرف و فروش بنزین آن بستگی دارد. هم‌اکنون همچنان هر جایگاه‌دار تنها 3درصد از هر لیتر بنزین به شکل ناخالص کسب درآمد می‌کند و این در حالی است که هزینه‌های زیادی به او متحمل شده است. مثلا هر چند روز یک‌بار باید 600هزار تومان پول برای خرید یک دبه 20لیتری الکل پرداخت کند. بدون آنکه تسهیلات یا کمکی از سوی انجمن یا دولت دریافت کرده باشد. امروز فروش همکاران من در جایگاه‌های بین‌راهی و شهرهای کوچک به حداقل ممکن رسیده است.