جهان بایسیکل‌ران
از اختراع دوچرخه مدرن و ایمن بیشتر از ۱۳۰ سال می‌گذرد اما این وسیله نقلیه که دنیا را متحول کرد هنوز هم در سفرهای درون‌شهری حرف‌های زیادی برای گفتن دارد
ساسان شادمان منفرد_خبرنگار
تاریخ درحال تکرار است؛ جمله‌ای کلیشه‌ای که حقیقت دارد. این روزها با افزایش تقاضا برای خرید و اجاره دوچرخه در شهرهای مختلف جهان، جوامع مختلف دنیا آماده شده‌اند تا میلیاردها دلار روی طراحی مجدد شهرهای خود با تمرکز بر دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی هزینه کنند؛ یعنی درست مانند حضور دوچرخه در اواخر قرن نوزدهم که جوامع مختلف جهان را کاملا دگرگون کرد.
انقلابی در حملونقل
پیدایش دوچرخه درست مثل تلفن‌های هوشمند امروزی یک فناوری خیره‌کننده و پرطرفدار بود.
استفاده از وسایل‌نقلیه‌ای با دوچرخ که نیازمند به حفظ تعادل توسط راننده است، قدمتی تاریخی دارد و واژه دوچرخه نخستین بار در فرانسه در دهه۱۸۶۰ ابداع شد. اما آنچه به عنوان دوچرخه مدرن می‌شناسیم در حدود سال۱۸۹۰ شناخته شد.
به‌گزارش «نشنال جئوگرافیک»، برای چند سال در دهه1890، دوچرخه وسیله حمل‌ونقلی سریع، مقرون به‌صرفه و شیک بود که می‌توانست شما را خیلی سریع به هر مکانی که دوست داشتید، در هر زمانی که دل‌تان خواست و البته به‌صورت رایگان ببرد.
تقریبا همه می‌توانستند راندنش را یاد بگیرند و همین‌گونه هم شد؛ از سلطان زنگبار گرفته تا تزار روسیه. امیر کابل برای کل حرمسرایش دوچرخه خرید، ولی در اصل این طبقات متوسط و کارگر در سراسر جهان بودند که دوچرخه خودشان را ساختند. برای نخستین بار در تاریخ بود که توده‌های مردم متحرک شده بودند و توانستند هر طور که می‌خواستند بیایند و بروند. دیگر نیازی به اسب و کالسکه گران‌قیمت نبود. دوچرخه نه‌تنها سبک، ارزان و قابل نگهداری بود، بلکه سریع‌ترین وسیله برای حملونقل در جاده‌ها نیز محسوب می‌شد. تا سال1898، دوچرخه‌سواری به یک فعالیت عامه‌پسند و سرگرمی در آمریکا تبدیل شد که در آن زمان مجله بازرگانی نیویورک ادعا کرد که رستوران‌ها و سالن‌های تئاتر بیش از 100میلیون دلار در سال به این خاطر ضرر خواهند داشت.
اداره اختراع جداگانه
تولید دوچرخه به یکی از بزرگ‌ترین صنایع آمریکا تبدیل شده بود. نکته جالب اینکه، یک‌سوم از تمامی برنامه‌های ثبت اختراع مربوط به دوچرخه بود! این موضوع باعث شد تا اداره ثبت اختراعات ایالات متحده مجبور شود برای مقابله با ازدحام به‌وجود آمده در این خصوص یک بخش جداگانه را راه‌اندازی کند.
دوچرخه اصلی متولد شد
فردی که دوچرخه مدرن را اختراع کرد یک انگلیسی به نام جان کمپ استارلی بود. عموی او، جیمز استارلی در دهه1870 میلادی دوچرخه penny-farthing را ساخت؛ وسیله نقلیه‌ای که شبیه دوچرخه است، اما چرخ جلوی آن بسیار بزرگ و چرخ عقب بسیار کوچک بود. جان کمپ استارلی به این می‌اندیشید که اگر مردم از دوچرخه‌سواری نهراسند، این وسیله می‌تواند پرمتقاضی شود. پس از آزمایش‌های فراوان و طولانی، او وسیله‌ای با وزن تقریبی 22کیلوگرم و شبیه به دوچرخه‌های امروزی را عرضه کرد.
تولید انبوه یک کنجکاوی
وقتی نخستین‌بار در سال1886 این دوچرخه در یک نمایشگاه در معرض دید قرار داده شد، اختراع استارلی به‌عنوان یک کنجکاوی درنظر گرفته شد، ولی 2 سال بعد، هنگامی که با لاستیک بادی تازه اختراع شده به‌کار گرفته شد، نه‌تنها سوار بر آن شدن ایمن‌تر از قبل بود، بلکه سرعت دوچرخه هم حدود 30درصد افزایش پیدا کرد تا یک نتیجه جادویی حاصل شود. از آن زمان بود که نسل جدید دوچرخه که مشهور به دوچرخه مدرن یا ایمن هستند و تا به امروز با تغییراتی اندک باقی مانده‌اند پا به بازار گذاشت. تولیدکنندگان دوچرخه در سراسر جهان برای ارائه نمونه‌های خود تلاش بسیاری به کار بستند و صدها شرکت جدید برای پاسخگویی به تقاضای این وسیله نقلیه راه‌اندازی شدند. در نمایشگاه دوچرخه استنلی در لندن در سال1895، حدود 200سازنده دوچرخه، بیش از 3هزار مدل را به نمایش گذاشتند.
کارخانه نمونه
یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان، شرکت دوچرخه‌سازی کلمبیا (Columbia Bicycles) بود که کارخانه آن در شهر هارتفورد در ایالت کنتیکت قرار داشت و به لطف خط مونتاژ خودکار خود می‌توانست یک دوچرخه در دقیقه تولید کند؛ یک فناوری پیشگام که روزی در صنعت خودروسازی به‌کار گرفته شد. کلمبیا به عنوان یک کارفرمای برتر در صنعت پررونق دوچرخه‌سازی، به کارمندان خود پارکینگ دوچرخه، قفل خصوصی، وعده‌های غذایی با یارانه و همچنین یک کتابخانه برای مطالعه ارائه داد. تقاضای سیری‌ناپذیر برای خرید دوچرخه، باعث به وجود آمدن کارخانجات تولید قطعات یدکی شد. کارخانه‌هایی که یاتاقان، زنجیر، لوله‌های فولادی و... تولید می‌کردند و وارد چرخه دوچرخه‌سازی می‌کردند. شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رفت که پیش از پایان دهه، قطعات و ابزاری اختراع شد که به دوچرخه‌ها کمک می‌کرد، سریع‌تر و نرم‌تر حرکت کنند. این موضوع باعث پیشرفت و توسعه هرچه بیشتر این وسیله نقلیه شد.
ورود هنرمندان
مدتی بعد دوچرخه وارد فاز تبلیغات هم شد و هنرمندان مأمور شدند تا پوسترهای زیبایی را طراحی کنند و به‌همین دلیل یک بازار سودآور هم برای فرایندهای مربوط به چاپ و لیتوگرافی شکل گرفت. استراتژی‌های بازاریابی نیز برای تبلیغ مدل‌های جدید در دهه1890 به همراه تجارت پرسود و داغ دوچرخه به‌کار گرفته شد.
رکوردشکنی
با داشتن یک دوچرخه همه چیز ممکن به‌نظر می‌رسید و مردم عادی سفرهای فوق‌العاده‌ای را پشت‌سر می‌گذاشتند. به‌عنوان مثال در تابستان سال1890، یک ستوان جوان در ارتش روسیه از سن‌پترزبورگ تا لندن را پدال زد و میانگین مسافت طی شده‌اش با این وسیله نقلیه، حدود 70مایل در روز (نزدیک به 113کیلومتر) بود. در سپتامبر سال1894، آنی لاندندری 24ساله با دوچرخه از شیکاگو خارج شد و نخستین زنی بود که سراسر جهان را با دوچرخه پیمود. درست یک سال بعد، او دوباره به شیکاگو بازگشت و جایزه‌ای 10هزار دلاری را به دست آورد.
افزایش میزان ازدواج
دوچرخه تقریبا همه جنبه‌های زندگی را درگیر خود کرد. هنر، موسیقی، ادبیات، مد و حتی خزانه ژن انسان. یک تحقیق و مطالعه در انگلستان نشان از افزایش چشمگیر ازدواج بین خانواده‌های دوچرخه‌سوار در دهه1890 میلادی دارد. بسیاری از جوانان می‌توانستند با دوچرخه به حومه شهر بروند و وارد روستاهای گوناگون شوند و این چنین بود که گاه آنها می‌توانستند کسی را برای زندگی مشترک پیدا کنند.
جامعه‌ای شاداب‌تر
یک نویسنده در مقاله‌ای با عنوان «تأثیرات اقتصادی و اجتماعی دوچرخه» که در نشریه «جامعه‌شناسی آمریکا» به چاپ رسید، شهرهایی تمیزتر، سبزتر و آرام‌تر را با ساکنانی شادتر و سالم‌تر پیش‌بینی کرد. او نوشت: «با تشکر از دوچرخه، جوانان بیشتر دنیا را می‌بینند و تماس‌ها گسترش می‌یابند. بدون دوچرخه آنها به‌ندرت فراتر از مسافتی که قدم می‌زدند از خانه‌هایشان دور می‌شدند، اما حالا با دوچرخه به‌صورت مرتب به بسیاری از شهرهای اطراف می‌روند و با کل مناطق در ایام تعطیلات آشنا می‌شوند. چنین تجربیاتی باعث رشد انرژی، اعتماد به نفس و استقلال در شخصیت می‌شود...».
جاده‌سازی
توجه سیاسی میلیون‌ها دوچرخه‌سوار و البته یکی از بزرگ‌ترین صنایع آن روزهای آمریکا منجر به پیشرفت سریع در خیابان‌های شهر و جاده‌های کشور شد؛ چراکه دوچرخه‌سواران به‌معنای واقعی کلمه راهی را برای عصـر غیرقابل‌پیش‌بینی اتومبیل فراهم کردند. بروکلین یکی از نخستین مسیرهای اختصاصی دوچرخه‌سواری را در سال1895 افتتاح کرد؛ مسیری که از پارک هوایی تا جزیره کانی گسترانیده شده بود. روز اول حدود 10هزار دوچرخه‌سوار از آن استفاده کردند. 2 سال بعد، شهر نیویورک در پاسخ به تعداد فزاینده‌ای از دوچرخه‌سواران، نخستین کد ترافیک آمریکا را تصویب کرد. تدی روزولت، رئیس پلیس شهر، مأموران دوچرخه‌سواری را معرفی کرد که می‌توانستند، کسانی که با سرعت غیرمجاز دوچرخه می‌رانند را دستگیر کنند!
از دوچرخه تا هواپیما
در دیتون اوهایو، 2 مکانیک دوچرخه به نام‌های ویلبر و اورویل رایت، مشغول تحقیق درمورد یک ایده خاص شدند. آنها می‌خواستند وسیله‌ای برای پرواز اختراع کنند که سنگین‌تر از یک ماشین پرنده باشد. برای آزمایش امکانات آیرودینامیکی، این برادران بال‌ها را به دوچرخه می‌بستند و تحقیقات خود را با سودی که از فروشگاه دوچرخه‌شان به‌دست می‌آوردند، تامین می‌کردند.
نیاز امروزی
شهرهای بزرگ مانند تهران، نیازمند استفاده مجدد از دوچرخه هستند. شهرداری تهران مدت‌هاست در این زمینه فعالیت کرده و طرح‌های عملی مختلفی را نیز به مرحله اجرا درآورده است. این روزها تلاش می‌شود که در شهرهای دیگر کشور هم مسیرهای ویژه برای دوچرخه سواری امن به‌وجود بیاید.
تنها همت شهروندان می‌تواند بار دیگر دوچرخه را به شهری مانند تهران بازگرداند تا میزان آلودگی‌های زیست‌محیطی کاهشی محسوس داشته باشد. همانگونه که در برخی از شهرهای دنیا با وجود خودروهای مدرن ارزان‌قیمت، باز هم مردم ترجیح می‌دهند که بخشی از حملونقل درون شهری خود را با دوچرخه انجام دهند.
دوچرخه‌سازی
زنان کارگر در کارخانه دوچرخه‌سازی هرکولس در بیرمنگام در دهه1940؛ کارخانه‌ای که در سال1910 راه‌اندازی شد. این کارخانه در دهه1930، یکی از بزرگ‌ترین دوچرخه‌سازی‌های جهان بود و روزانه بیش از هزار دستگاه دوچرخه تولید می‌کرد.
مسافرت 2ساله
در سال1891، توماس گاسکل آلن و ویلیام لوییس ساچتلبن، 2 دانشجوی جوان آمریکایی مسافرتی دو‌ساله با مسافت 15هزار مایل بین یونان و چین را تجربه کردند تا رکوردی فوق‌العاده از خود برجای بگذارند.
رکوردهای افسانه‌ای
مارشال والتر تیلر، نخستین ستاره دوچرخه‌سواری جهان نام گرفت. او در اوج جوانی و در سال1896، موفق به ثبت 7رکورد جهانی در دوچرخه‌سواری شد. یکی از رکوردهای او تا 28سال دست‌نخورده باقی ماند.
خروج از خیابان‌ها
دوچرخه‌سواران در سال1942 و در روزهای پرتنش جنگ جهانی دوم، آرام و به دور از هیاهو درحال دوچرخه‌سواری در پارک مرکزی نیویورک هستند. پس از روزهای طوفانی دهه1890، خودروها جای دوچرخه را گرفتند و این وسیله نقلیه تبدیل به وسیله‌ای برای تفریح و ورزش شد.
