درباره یک بازداشت
افشین امیرشاهی _ عضو شورای سردبیری
3عضو جمعیت امام علی(ع) بازداشت شدند. بازداشت اعضای جمعیت امام علی(ع)، ابهام‌های فراوانی دارد که درعین حال موجب نگرانی بخشی از افکار عمومی شده است. جمعیت امداد دانشجویی-مردمی امام علی(ع) یک مؤسسه خیریه غیردولتی، شناسنامه‌دار و معتبر است که در 20سال گذشته همچنان مستقل باقی مانده است؛ جمعیتی که با وجود مشکلات فراوان، استقلال خودش را حفظ کرده و فعالیت‌های درخور ستایش و قابل تقدیر انجام داده است.
این نهاد مطالبه‌گر همچنین توانسته بیش از 10هزار دانشجو را در سراسر کشور به عضویت خود درآورد و از طریق این پشتوانه قدرتمند، موضوع‌های مهمی را با پیگیری‌های فراوان به‌سرانجام برساند. اما این جمعیت چه ویژگی‌هایی داشته است که این تعداد نخبه را جذب خود کرده و موفق شده در دانشگاه‌های شریف و تهران دفتر کار داشته باشد؟ یکی از مهم‌ترین قابلیت‌ها و ویژگی‌های جمعیت امام علی(ع) این بوده که تلاش مجدانه‌ای برای کاهش آسیب‌های اجتماعی به‌طور اصولی کرده است. چون این سازمان باسابقه توانسته است درکنار کمک به گروه‌های محروم، ریشه‌های قانونی و اجرایی موضوع را هم پیگیری کند. یکی از نتایج کار آنها کمک به تصویب لایحه حمایت از حقوق کودکان است.
این نهاد مدنی همچنین شکل‌های تازه‌ای از همبستگی اجتماعی را به همگان نشان داده که شناخت مبانی این اشکال همبستگی و سازوکار آن راهگشا بوده است. از این منظر، الگوی فعالیت‌های جمعیت امام علی(ع) یکی از عرصه‌هایی است که امکان خروج از وضعیت پرمشکل کنونی را نشان می‌دهد. الگویی که گروهی از روشنفکران و قشر تحصیل‌کرده و نخبه هم به‌صورت عملی و هم به‌صورت نظری در آن مشارکت فعال داشته‌اند. پس فعالیت‌ها و برنامه‌هایی چون آیین کوچه‌گردان عاشق در شب‌های قدر، کعبه کریمان (برآورد‌کردن آرزوهای کودکان محروم، بازمانده از تحصیل، کودکان کار و کودکان بیمار)، نجات نوجوانان محکوم به اعدام، یلدا در کوچه‌های فقر، شام عیاران (شناسایی و نجات معتادان از بند اعتیاد) و ده‌ها فعالیت دیگر در کارنامه این مجموعه کوشا و در ذهن و خاطره جمعی مردم و به‌خصوص نیازمندان ثبت شده است.
اکنون 3عضو این انجمن، بازداشت شده‌اند و نکاتی در برخی از رسانه‌ها به‌عنوان دلایل بازداشت ذکر می‌شود که بر ابهامات و نگرانی‌ها می‌افزاید. برخی از این دلایل را مرور می‌کنیم: تشکیل مؤسسه خیریه در پوشش اقدامات عام‌المنفعه و اقدام به شبکه‌سازی برای نفوذ درسطوح مختلف افکار عمومی، سوءاستفاده از عناوین مقدس در سایه اجرای برنامه‌های شبه‌فرهنگی- اجتماعی به ترویج فرهنگ التقاطی، اقدام علیه امنیت ملی و توهین به مسئولان نظام.
اکنون اگر همین اتهامات منجر به صدور حکم بازداشت شده است، باز هم پرسش‌هایی مطرح می‌شود. چرا بازداشت بدون فرستادن احضاریه و با حضور ناگهانی نیروها در خانه متهمان آن‌هم در خارج از ساعت اداری صورت گرفته است؟ درحالی‌که قطعا می‌شد با 3عضو فعال و شناسنامه‌دار جمعیت مردمی امام علی(ع) محترمانه و طبق روال قانونی مرسوم برخورد شود؛ نه برخوردی که یکی از پیامدهایش تشویش و نگرانی جامعه باشد.
افراد بازداشتی سال‌های طولانی است که به‌کار داوطلبانه و خیریه در زمینه آسیب‌های اجتماعی مشغول هستند. چه اتفاقی افتاده است که پس از 20سال ناگهان اعلام می‌شود که فعالان این انجمن مشغول فعالیت علیه امنیت ملی و ترویج فرهنگ التقاطی هستند؟ این سرعت عمل در بازداشت چه علتی دارد؟ چرا شفاف‌سازی دقیقی در این مورد صورت نمی‌گیرد؟ و مشخص و واضح علت این بازداشت ذکر نمی‌شود؟ جمعیت امام علی(ع) از چند سال پیش تاکنون بارها و بارها تحت فشار بوده که بعضا اخبار آن در رسانه‌ها نیز منتشر شده است. این سؤال پیش می‌آید که دقیقا چه مشکلی با فعالان این مجموعه وجود داشته و دارد که نهایتا منجر به بازداشت این افراد شده است؟
استفاده از عبارت‌هایی مانند «یارگیری از طبقات محروم جامعه» درباره جمعیت امام علی(ع) که درحال حاضر یکی از محبوب‌ترین نهادهای مدنی مستقل کشور محسوب می‌شود، چه معنی دارد؟ آن هم در شرایطی که مردم هر روز فقیرتر می‌شوند و جامعه با موضوع فقر و فقرمطلق، بیکاری گسترده و مطالبات فراوان مردم روبه‌رو‌ست. این روزها مردم اراده یا توانایی کافی در نهادهای سیاستگذار برای تغییر وضعیت جامعه نمی‌بینند و احساس می‌کنند سیاستگذاران، آنها را به حال خود رها کرده‌اند. اما در این میان یک نهاد خیریه و مردمی و مستقل پا پیش می‌گذارد و کم‌کاری‌های دستگاه‌های سیاستگذار و اجرایی را درحد توانش جبران می‌کند؛ نهادی مردمی که همه توان و انرژی خود را در مناطق فقیر‌نشین صرف می‌کند که ترکیبی از مشاغل پایین، ناپایدار، بیکاری و آسیب‌های اجتماعی مثل اعتیاد، ارزش اجتماعی آن را به‌شدت تقلیل داده و برچسب‌هایی چون بافت فرسوده به تحقیر و خوارشدگی این بخش از جامعه منجر شده است. اما تلاش‌های جمعیت امام علی(ع) توانسته و می‌تواند به بهبود وضعیت جامعه و بازسازی و تقویت همبستگی اجتماعی منجر شود. درحال حاضر بخشی از افکار عمومی از این بازداشت‌ها نگران شده و برخورد با فعالان این انجمن، احساس امید در جامعه را کم‌رنگ‌تر و بازسازی همبستگی اجتماعی را دشوارتر می‌کند. باید بپذیریم که رویکردهای کنونی و سیاست‌های فعلی‌مان پاسخگوی مشکلات کنونی نیست. با تصمیم‌هایی از این دست نمی‌توان بر ناکارآمدی‌ها و مشکلات چیره شد. البته تا زمانی که بدانیم به‌طور دقیق ماجرا چیست، باید منتظر توضیح نهاد اقدام‌کننده باشیم.
