ادبیات جهان، وامدار پوشکین

سیدحسین طباطبائی- وابسته پیشین فرهنگی ایران در روسیه

امسال همزمان با روز پوشکین، علاوه بر برنامه‌های متنوعی که برای گرامیداشت این شاعر بزرگ روس تدارک دیده شد، سرویس کتاب‌های صوتی Storytel نتیجه تحقیقات تازه خود را درخصوص میزان محبوبیت کتاب‌های صوتی پوشکین در روسیه و جهان منتشر کرد که دربردارنده نکات جالب توجهی است.
براساس این پژوهش آماری، پوشکین محبوب‌ترین شاعر بین روس‌های علاقه‌مند به کتاب‌های صوتی است و پس از او به‌ترتیب بوریس پاسترناک و میخائیل لرمانتوف قرار دارند.
در بین آثار منظوم پوشکین، «یوگنی آنیگین» بیشترین محبوبیت را داراست و پس از آن به‌ترتیب «افسانه‌ها» و «روسلان و لودمیلا» قرار دارند. نکته جالب در این بررسی آماری اینکه کتاب‌های صوتی پوشکین بیش از همه ایام در ماه‌های نوامبر و آوریل گوش داده می‌شوند.
از دیگر نتایج این پژوهش، محبوبیت آثار منثور پوشکین در بین علاقه‌مندان کتاب‌های صوتی است که در این بین، «دختر سروان» وی محبوب‌ترین اثر داستانی این نویسنده بزرگ است.
البته در نثر، پوشکین در رده پنجم محبوب‌ترین نویسندگان کلاسیک روس در بین علاقه‌مندان کتاب‌های صوتی قرار دارد که در صدر این لیست تولستوی نشسته است و فئودور داستایفسکی، نیکلای گوگول و آنتون چخوف در رده‌های دوم تا چهارم بوده و ایوان تورگنیف در رده ششم قرار دارد.
و اما پوشکین در دیگر کشورها به اندازه روسیه محبوب نیست و خارجی‌ها بیشتر ترجیح می‌دهند «آنا کارنینا» تولستوی را بشنوند و پس از آن به‌ترتیب «جنگ و صلح» تولستوی، «جنایت و مکافات» داستایفسکی و «مرشد و مارگاریتا» بولگاکوف.
کنستانتین میلچین سردبیر Storytel معتقد است دلیل این نگاه خارجی‌ها به کتاب‌های صوتی پوشکین بیش از همه به شاعر بودن وی برمی‌گردد و مسئله همچنان باقی، ترجمه ناپذیری شعر که طبعا آثار وی را برای غیرروس‌زبانان به‌مراتب متفاوت‌تر می‌سازد تا روس زبان‌ها. ولی از یاد نباید برد که اگر ادبیات جهان بدون تولستوی، داستایفسکی و چخوف چیزی کم داشت ولی بدون پوشکین اساسا تولستوی، داستایفسکی و چخوف پدید نمی‌آمدند.
از این روست که همه دوستداران ادبیات به احترام شاعر بزرگ روس که احیاگر زبان و ادبیات فاخر این سرزمین و مهد آفرینش شاهکارهای جاودان ادبیات جهان است، کلاه از سر بر می‌دارند، چرا که همه اینها را مرهون الکساندر سرگیویچ پوشکین بزرگ هستند.