امنیت اروپا، قربانی پنهان کرونا

این روزها برای بسیاری از کشورها در کنار مسئله سلامت، اقتصاد مهم‌ترین قربانی شیوع ویروس جان‌سخت کرونا بوده است، اما در اروپا، کرونا غیر از اقتصاد، مسئله امنیت نظامی و دفاعی کشورهای اروپایی هم به‌شدت آسیب دیده است.
مقام‌های اتحادیه اروپا از چند هفته قبل از شیوع ویروس کرونا، به‌طور جدی ایده تشکیل یک ارتش مستقل اروپایی را مطرح کرده و بر ضرورت استقلال اروپا از آمریکا در زمینه مسائل دفاعی تأکید می‌کردند. اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا که خود زمانی وزیر دفاع آلمان بود و همچنین جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که جزو مهم‌ترین حامیان اروپای واحد به شمار می‌رود، از هر فرصتی استفاده می‌کردند تا در مورد ضرورت توجه کشورهای اروپایی به استقلال نظامی و امنیتی اروپا از آمریکا صحبت کنند.
البته این تفکر از 3سال پیش یعنی زمانی که دونالد ترامپ جانشین باراک اوباما در کاخ سفید شد و رفته رفته ناتو را به‌خاطر بودجه دفاعی‌اش تحت فشار قرار داد، میان برخی کشورهای اروپایی مطرح شد. به‌خصوص فرانسوی‌ها و در راس آنها امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور، با مطرح کردن ایده «استقلال استراتژیک» اروپا از آمریکا، فصلی تازه را در زمینه مسائل سیاسی قاره سبز مطرح کردند. همزمان، انگلا مرکل، صدراعظم آلمان، نیز خطاب به دیگر سران کشورهای اروپایی گفت: «ما اروپایی‌ها واقعا باید سرنوشت‌ خود را در دست بگیریم.» 
فون در لاین و بورل تلاش می‌کردند کشورهای اروپایی را قانع کنند که باید وابستگی به ناتو را کمتر کرده و برای تامین امنیت خود، هزینه کنند. کمیسیون اروپا اما آنقدرها در همراه کردن کشورهای عضو اتحادیه اروپا موفق نبود و مجبور شد بودجه دفاعی 7سال آینده را حتی محدودتر از قبل ببندد. اکنون که ویروس به جان اروپا و جهان افتاده و اوضاع اقتصادی بدتر از همیشه است، دیگر جایی برای توجه به مسائل دفاعی در اروپا نمی‌ماند. اولویت کشورها اکنون نجات کسب‌و‌کارهای کوچک و بزرگ است.
جوزپ بورل حتی هفته گذشته نیز تلاش کرد اهمیت امنیت اروپا را به کشورهای این قاره گوشزد کند، اما به‌نظر می‌رسد فعلا در میانه بحران کمتر کسی به او و سخنانش توجهی نشان دهد. بورل تأکید کرد که شیوع ویروس کرونا نشان می‌دهد اروپا لازم است قوی شود و این مسئله، بر اهمیت توجه به قدرت نظامی در اروپا می‌افزاید. اروپایی‌ها حتی پیش از بحران کرونا هم به کاهش بودجه جاری اتحادیه اروپا و کمیسیون اروپا اصرار داشتند. دلیل آنها هم خروج انگلیس از اتحادیه و حذف سهم این کشور از هزینه‌های سازمان بود.
برخی از بزرگ‌ترین قدرت‌های اقتصادی جهان در اروپا حضور دارند، اما تأثیر شیوع ویروس کرونا بر سرنوشت این قاره بر کسی پوشیده نیست. در این میان، پشت کردن آمریکا به اروپا، بر پیچیدگی اوضاع افزوده است. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به نقل از رادوسلاو سیکورسکی، وزیر سابق دفاع لهستان، نوشته است: «بحران کرونا میخ دیگری بر تابوت اعتماد اروپا به آمریکا زد. حتی اگر بپذیریم، این بحران ضرورت استقلال اروپا و همبستگی کشورهای اروپایی را تقویت کرده، ناتوانی آنها در تامین بودجه لازم برای این کار، این ایده را به کلی با بن‌بست روبه‌رو کرده است.»
اروپایی‌ها 2سال قبل، با هیاهوی بسیار 2طرح مهم در زمینه امنیت دفاعی را آغاز کردند؛ یکی برنامه موسوم به «پسکو» است که هدفش تامین تجهیزات دفاعی مورد نیاز اقدامات نظامی مشترک بین‌ کشورهاست. دیگری برنامه‌‌ای موسوم به «صندوق دفاعی اروپا» است که هدفش پرداختن به تحقیق و توسعه در زمینه مسائل نظامی است. اروپایی‌ها بودجه‌ سالانه این صندوق را حدود 2میلیارد یورو اعلام کردند که قرار است از سوی کشورهای عضو اتحادیه اروپا تامین شود.
اروپایی‌ها طرح دیگری هم دارند که کمتر در موردش سخن گفته شده است. این طرح که با عنوان طرح «جابه‌جایی» شناخته می‌شود، هدفش تامین زیرساخت‌های لازم برای جابه‌جایی تانک‌ها و واحدهای توپخانه‌ای از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر در شرایط وقوع جنگ در این قاره است. هدف اصلی هم درگیری احتمالی با روسیه است. زیرساخت‌های لازم برای جابه‌جایی سریع نیروها و ادوات نظامی در اروپا بعد از فروپاشی شوروی، یعنی زمانی که کشورهای این قاره خیال‌شان اندکی از دشمن شرقی راحت شد، مورد استفاده قرار نگرفته و فرسوده شده است. طرح جابه‌جایی به‌دنبال بازسازی کامل این زیرساخت‌هاست. ابتدا بودجه 6.5میلیارد یورویی برای این طرح درنظر گرفته شده بود، اما در بودجه 7ساله اتحادیه اروپا که پیش از شیوع کرونا تصویب شد، کشورهای عضو، ابتدا آن را به 2.5میلیارد یورو، سپس به 1.5میلیارد یورو و در نهایت به صفر رساندند.
سران فرانسه و آلمان دائما بر استقلال استراتژیک اروپا از آمریکا تأکید کرده‌اند. جدایی آمریکا از اروپا در مدیریت بحران کرونا مدافعان این ایده را مصمم‌تر کرده است، اما به‌نظر می‌رسد اغلب کشورهای اروپایی تمایلی برای هزینه کردن در این مسیر نداشته باشند. برای کشورهایی که بودجه 6.5میلیارد دلاری طرح جابه‌جایی نظامی نیروها را به صفر رسانده‌اند قطعا اکنون پرداختن به مسائل نظامی دیگر اهمیتی ندارد.
نیویورک تایمز به نقل از بن هاجز، فرمانده سابق نیروهای آمریکایی در اروپا نوشته است: «اروپایی‌ها در مورد استقلال نظامی صحبت می‌کنند، اما وقتی حاضر نیستند حتی یک یورو برای طرح جابه‌جایی نیروهای‌شان خرج کنند، کسی آنها را جدی نمی‌گیرد؛ نه در آمریکا و نه در دیگر نقاط جهان.»