دیابتی‌ها؛ گروگان متخلفان شبکه دارو

عرضه خاص‌ترین داروی مورد نیاز جامعه بیمار در داروخانه‌ها متوقف شده و در تهران فقط یک داروخانه در مرکز شهر مجاز به فروش آن است.

بیماران دیابتی - دیابت نوع یک - روزانه حداقل 3مرتبه به انسولین نیاز دارند. انسولین یک داروی تزریقی است که برای کنترل قند خون افراد دچار به دیابت نوع یک، مورد استفاده این گروه قرار می‌گیرد.
دیابتی‌ها شاید تنها گروهی از بیماران زمینه‌ای هستند که اگر داروی مورد نیازشان سر ساعت در اختیارشان قرار نگیرد، علائم حیاتی آنها بلافاصله به وضعیت بسیار بد تغییر پیدا می‌کند. قند خون بیماران دیابتی نوع یک فقط با انسولین، تحت کنترل -دامنه مجاز - قرار می‌گیرد. اگر انسولین در اختیار این افراد نباشد، هرگز امکان غذا خوردن ندارند چون هرنوع خوراکی حتی نان خالی یا شیر تنها، قند خون این افراد را به سطح خطرناک برای بدن، افزایش می‌دهد.
این وضعیت خیلی خاص بیماران دیابتی اما ظاهرا برای عوامل تنظیم بازار دارو چندان شناخته شده نیست.
گزارش خبرنگار همشهری از چالش تازه‌ای که به جان بیماران دیابتی افتاده، حاکی است: در چند روز گذشته روند یکسال اخیر عرضه محدود انسولین، به حالت بسیار محدود تغییر پیدا کرده به‌طوری‌که طبق اعلام دیابتی‌ها که در هفته‌های اخیر برای تامین انسولین به همراه نسخه پزشک روانه داروخانه‌ها شدند، بدترین پاسخ ممکن از سوی داروخانه‌ها را دریافت کردند: «انسولین نیست.» برخی از این بیماران به همشهری اعلام کردند: طبق پاسخ کارشناسان سامانه تلفنی اطلاعات دارویی به آنها درباره محل فروش انسولین، فقط یک داروخانه در تهران «انسولین قلمی نوورپید» عرضه می‌کند.
انسولین قلمی نوورپید، داروی ساخت کشور دانمارک است و از این کشور توسط یکی دو شرکت وارد ایران می‌شود.
گفته می‌شود توقف پروازهای بین‌المللی طی حداقل دو‌ماه اخیر در کل دنیا باعث شده بازار داروی ایران هم‌اکنون با قحطی انسولین روبه‌رو شود. از طرفی، برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از «محروم شدن خوراک اصلی دیابتی‌ها از ارز 4200تومانی» است که البته اگر این باشد، دولت و بانک مرکزی باید پاسخگوی «انحراف در تخصیص ارز ارزان به واردات کالاهای کم‌مصرف و غیراساسی» باشند. با این حال عوامل تامین و توزیع دارو به جای آنکه حال و روز بیماران دیابتی در نبود انسولین در داروخانه‌ها را درک کنند، مدعی «انبار انسولین در خانه‌های دیابتی‌ها» هستند. برخی مسئولان این حوزه می‌گویند: «چون دیابتی‌ها، انسولین را با قیمت آزاد و برای ترس از نایاب شدن، به تعداد زیاد از داروخانه‌ها خریداری کرده‌اند، این مشکل به‌وجود آمده است». چنین تصوری از جامعه افراد دیابتی آن هم در شرایطی که بازار کالاهای اساسی با محدودیت شدید واردات و هزار و یک مشکل دیگر روبه‌روست به‌معنای «ناتوانی مدیریتی در تنظیم بازار دارو» است.
حتی با فرض اینکه یک بیمار دیابتی توانسته انسولین را با قیمت آزاد و خارج از سهمیه از داروخانه تهیه کند، این به‌معنای تخلف در شبکه عرضه دارو است. در این صورت آیا دیابتی‌ها باید به گروگان متخلفان دربیایند و چوب قاچاق و تخلف در فروش، به بیماران نواخته شود؟
بررسی‌های «همشهری» در این ارتباط نشان می‌دهد: اولا احتمال دریافت انسولین به میزان زیادتر از سهمیه مصرف توسط یک بیمار دیابتی، تقریبا نزدیک به صفر است چون داروخانه‌ها فقط براساس نسخه پزشک و به میزان سهمیه‌ای که در سامانه الکترونیکی تامین اجتماعی براساس نسخه اولیه پزشک برای هر دیابتی درج شده است، به بیمار انسولین می‌فروشند. نیاز ماهانه دیابتی‌ها به انسولین برحسب سن و وزن آنها معمولا بین یک تا 3قلم انسولین است. دوم آنکه حتی اگر ترس و نگرانی در جامعه بیماران دیابتی بابت «نیست شدن انسولین در ماهای آینده» وجود دارد، این عارضه خود پیامد منفی اقدامات و برنامه‌های دولت است. همان‌طور که خانوارها این روزها نسبت به آینده اقتصاد «بدبین» هستند و انتظارات تورمی باعث شده بخشی از افراد به شکل سرگردان سراغ بازار سهام بروند و بورس بخرند و بخشی دیگر به پناهگاه‌های ارز و سکه رو بیاورند، سایر افراد نیز به تناسب حال و روزشان تلاش می‌کنند خود را در برابر شدت مشکلات آتی، مقاوم کنند. البته که در موضوع انسولین به‌علت «سختگیری‌های مقرراتی هنگام فروش در داروخانه»، امکان انبار کردن و اضافه خرید آن وجود ندارد. دیابتی‌ها ابتدای امسال هم مشکل تأیید نسخه پیدا کردند. سال گذشته نیز در مقاطعی که بازار ارز متشنج می‌شد، کانال ضعیف و ناتوان عرضه انسولین زودتر از سایر بازارهای کالا و خدمات از بی‌سیاستی در حوزه اقتصاد، آسیب می‌دید و ضربات آن مستقیم به دیابتی‌ها برخورد می‌کرد. آنچه در این مقطع می‌تواند ابهامات بازار عرضه انسولین را مرتفع کند، «پاسخگویی شفاف مسئولان وزارت بهداشت» است. اگر بانک مرکزی نسبت به تامین ارز ارزان برای خاصترین داروی مورد نیاز کشور، موانعی ایجاد کرده است، بیان آن باعث پیگیری مسئولان ارشد کشور برای رفع آن خواهد شد. اگر در مبادی ورودی دارو، مشکلات گمرکی وجود دارد، اعلام آن باعث پیگیری ویژه توسط وزارت اقتصاد خواهد شد.
همچنین اگر در شبکه داخلی عرضه دارو مشکلاتی وجود دارد نیز باز طرح موضوع در فضای شفاف، زمینه برای اصلاح‌ را فراهم می‌کند. اگر ادعای مطرح درباره تمایل دیابتی‌ها به انبار انسولین صحت داشته باشد، ریشه آن همین ابهامات و تصمیم‌گیری پشت درهای بسته در وزارتخانه‌هاست.