توافق صلح، ناتوان از برقراری صلح

محمد امین خرمی_خبرنگار

2حمله مرگبار هفته گذشته در افغانستان نشان داد توافقی که حدود 3‌ماه قبل در دوحه میان طالبان و آمریکا برای پایان جنگ به امضا رسید، ناتوان از برقراری صلح در این کشور بوده و این مردم هستند که همچنان قربانی می‌شوند.
در حمله‌ای که صبح روز سه‌شنبه اتفاق افتاد، 3فرد مهاجم در لباس پلیس به بیمارستان پزشکان بدون مرز در منطقه غرب کابل که منطقه‌ای شیعه‌نشین است حمله کردند. در این حمله 24نفر کشته شدند که اغلب آنها مادران بستری در بخش مامایی بیمارستان بودند. 2نوزاد هم در این حمله قربانی شده‌اند. مهاجمان پس از 5ساعت درگیری با نیروهای امنیتی از پا در آمدند. دولت طالبان را مسئول حمله می‌داند اما طالبان دست داشتن در این حمله را رد کرده است.
همزمان با آنچه در پایتخت اتفاق افتاد، یک عامل انتحاری در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان با منفجر کردن خود در میان یک جمع عزادار، حدود 30نفر را کشت و بیش از 70نفر دیگر را زخمی کرد. اغلب قربانیان، مردم عادی هستند که در مراسم تشییع فرمانده پلیس محلی در شهر شیوا شرکت کرده بودند. مسئولیت این حمله را شاخه خراسان داعش به‌عهده گرفت.
قربانی شدن مردم در درگیری‌های افغانستان در حالی ادامه دارد که قرار بود بعد از امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا، از خشونت‌ها کاسته شده و آتش‌بس سراسری اعلام شود. در چارچوب توافقی که از سوی ملا برادر، معاون سیاسی طالبان و زلمای خلیلزاد، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا، در پایتخت قطر به امضا رسید، آمریکایی‌ها متعهد شدند نیروهای خود را طبق یک جدول زمانبندی طی یک‌سال و به‌طور کامل از افغانستان خارج کنند. در مقابل، طالبان متعهد شد که اجازه ندهد هیچ فرد یا گروهی مانند القاعده از خاک افغانستان برای حمله به منافع آمریکا یا متحدان آمریکا استفاده کند.
ابتدا تصور می‌شد که همین توافق به‌معنای پایان درگیری‌ها در افغانستان است. نیروهای طالبان طی 3‌ماه گذشته حملات خود علیه نیروهای آمریکایی و دیگر نیروهای خارجی مستقر در افغانستان را کاملا متوقف کرده‌اند اما حملات علیه مواضع دولتی هرگز متوقف نشده است چراکه سران طالبان از ابتدا اعلام کردند که توافق امضا شده، تنها میان این گروه و دولت آمریکا برقرار است. طبق اعلام دولت افغانستان، تنها طی 45روز پس از امضای توافق، حدود 4هزار و 500حمله کوچک و بزرگ از سوی نیروهای طالبان به ثبت رسیده است. از سوی دیگر طبق آمار سازمان ملل، در 3‌ماه نخست سال2020 بیش از 500نفر در افغانستان کشته شده‌اند؛ آماری که نه‌تنها نشان‌دهنده کاهش خشونت‌ها نیست، بلکه به‌معنای افزایش بی‌سابقه درگیری‌ها در خاک افغانستان است.
طالبان حملات خود به مواضع نیروهای دولتی را در واکنش به ادامه حملات نیروهای امنیتی می‌‌داند. در مقابل، دولت نیز حملات خود را اقدامی دفاعی در برابر حملات طالبان اعلام می‌کند. بسیاری گمان می‌کردند با امضای توافق، نوک پیکان حملات دولت و طالبان به سمت داعش نشانه خواهد رفت. داعش اما در سایه ادامه این درگیری‌ها، همچنان به حملات مرگبار خود ادامه می‌دهد که نمونه آن حمله اخیر در ننگرهار است.

توافق پر نقص
توافق امضا شده میان ملاعمر و خلیلزاد، درباره توقف درگیری‌ها میان طالبان و دولت افغانستان و همچنین جلوگیری از ادامه کشتار مردم مسکوت است؛ چرا که تصور می‌شد با تعیین تکلیف جنگ 18ساله میان طالبان و آمریکا، گروه‌های افغان نیز ترک مخاصمه خواهند کرد و با آغاز مذاکرات، از ادامه کشتار مردم هم جلوگیری می‌شود.
اکنون بسیاری بر ناقص بودن توافق امضا شده تأکید دارند. خبرگزاری رویترز دیروز به نقل از یکی از دیپلمات‌های غربی مستقر در کابل نوشت: «توافق میان طالبان و آمریکا پر از حفره است و شرایط را به ضرر نیروهای دولتی و به نفع نیروهای طالبان تغییر داده است.» به گفته این دیپلمات که نخواسته نامش فاش شود، طبق توافق تعهداتی که در برابر خروج نیروهای آمریکایی بر عهده طالبان گذاشته شده بسیار ناچیز است.
زلمای خلیلزاد ناتوان از استناد به مفاد توافق، طی هفته‌های اخیر سعی کرده با میانجیگری کلامی طالبان و دولت را به میز مذاکره بکشاند. خلیلزاد حتی عدم‌دخالت طالبان در حمله به بیمارستان کابل را تأیید کرده اما دولت افغانستان، همچنان طالبان را مسئول این حمله می‌داند. اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، حتی دستور داده عملیات نظامی ارتش از حالت «دفاعی» به حالت «تهاجمی» تغییر وضعیت دهد.
طبق توافق قرار بود توقف درگیری‌ها و مبادله زندانیان زمینه را برای مذاکرات طالبان و دولت فراهم کند اما نه درگیری‌ها متوقف شده و نه زندانیان طبق برنامه تعیین شده مبادله شده‌اند. طبق توافق باید هزار نیروی دولتی در بند طالبان با 5هزار نیروی طالبان که زندانی دولت هستند، مبادله شوند. تاکنون اما تنها 100نیروی دولتی در برابر هزار نیروی طالبان آزاد شده است.
توافق ناقص طالبان و آمریکا بر سر جنگ افغانستان، شاید در نهایت نیروهای آمریکایی را بدون درگیری‌ از خاک افغانستان خارج کند، اما روند وقایع نشان می‌دهد صلح در این کشور همچنان برای مردم دست‌نیافتنی خواهد ماند.