شکست دیپلماسی در مقابله با گردوغبار

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

 منشأ گرد‌وغباری که این روزها در حلق ساکنان شهرهای غرب و جنوب غربی کشور می‌رود، کانون‌های ریزگرد عراق، سوریه و عربستان است و مجادلات سیاسی در این کشورها، مانع از حل معضل 15ساله گردوغبار شده است.
در پی خیزش گردوخاک در برخی استان‌های غربی کشور در چند روز اخیر، صادق ضیاییان، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه منشأ گردوخاک در استان‌های مرزی غرب کشور از کشورهای عراق و عربستان به ایران رسیده است می‌گوید: این گردوخاک استان‌های ایلام، اهواز، کرمانشاه و تا حدودی جنوب بوشهر و فارس را درگیر کرده است.

مذاکره از نو
پیش‌بینی می‌شود وقوع گردوغبار تا ۲۱ اردیبهشت‌ماه ادامه داشته باشد، تجربه سال‌ها مواجهه با ریزگردها نیز نشان داده است این تازه شروع ماجراست. به‌دلیل خشکسالی‌های پیاپی، احداث چندین سد روی رودهای دجله و فرات، افزایش دمای ناشی از تغییرات اقلیمی، همچنین جنگ و مناقشات سیاسی در عراق و عربستان، حجم گردوغبار نیز چند برابر شده است.
علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در کشوری که 6‌ماه از سال معلوم نیست حکومت دست چه‌کسی است، شما با چه‌کسی می‌توانید مذاکره کنید و به نتیجه برسید؟
هفته گذشته جلسه کارگروه استانی مقابله با گردوغبار همزمان با بروز این پدیده در اهواز برگزار شد و مسئولان با مقیاس کوچکی از آنچه شهروندان این استان‌ها در تابستان تجربه می‌کنند، مواجه شدند. اما راه‌حل منشأ خارجی در دست دیپلمات‌هاست.
رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار می‌گوید: منشأ گردوغبار استان الانبار عراق و مناطق حدفاصل عراق و سوریه است. این منطقه تا پیش از این در دست گروه‌های تکفیری داعش بود و بی‌ثباتی مانع حل مسئله می‌شد. در 6‌ ماه اخیر نیز که تا حدودی ثبات نسبی برقرار شده، چندین‌بار از طریق وزارت امور خارجه (دفتر ویژه عراق) و سفیر ایران در عراق با مسئولان آن کشور مکاتبه کرده‌ایم و آنها برای کسب تجربه و حل مسئله اعلام آمادگی کرده‌اند. ولی تا آمدیم بقیه کارها را انجام دهیم در عراق تظاهرات شد و نخست‌وزیر تغییر کرد.
3 روز پیش مجلس عراق به کابینه مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر جدید رأی اعتماد داد و حال باید دید آیا در دولت جدید تمایل به همکاری در موضوع مقابله مشترک با ریزگردها وجود دارد؟ علی‌محمد طهماسبی دراین‌باره می‌گوید: دوباره باید از اول مذاکره کنیم. خوشبختانه مطالعه شناسایی کانون‌های بروز گردوغبار را به اتمام رسانده‌ایم و در مذاکرات می‌توانیم نتایج را که برگرفته از نقشه‌هایWMO (سازمان جهانی هواشناسی) است ارائه کنیم. نتایج، پیش از کرونا در کنفرانسی در تهران منتشر شد و گزارش مستقل و گروهی کشورها نیز تهیه شده است. براساس مدل‌سازی‌های 15ساله، ما می‌دانیم گردوغبار از کدام نقطه برمی‌خیزد و در کدام نقطه می‌نشیند. همچنین بیشترین تأثیر گردوغبار با منشأ خارجی را عراق و سوریه بر ایران دارند.

کمربند سبز غرب آسیا
درگیری طولانی‌مدت با پدیده گردوغبار دانش بسیاری را برای جامعه علمی و اجرایی کشور فراهم کرده است. یکی از پیشنهادات ایران برای مقابله با این پدیده، اجرای «ابتکار جمهوری اسلامی در احداث کمربند سبز غرب آسیا» است؛ اقدامی که پیش از این در 20کشور آفریقا، بین چین و مغولستان، کانادا، استرالیا و آمریکا برای مقابله با بیابانزایی و افزایش فضای سبز انجام شده است.
رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار درباره این طرح می‌گوید: کشورهایی مثل کویت و امارات که با بروز گردوغبار همه فعالیت‌هایشان در کل کشور مختل می‌شود از اجرایی شدن این طرح استقبال کرده‌اند. در عراق و سوریه هم اوضاع همان است که گفته شد و حکایت عربستان هم که کاملا مجزاست.

انتقال دانش به جای پول
بودجه‌ای که امسال برای مقابله با گردوغبار تعیین شده 80درصد نسبت به سال قبل کمتر است و آن هم صرف نگهداشت پروژه‌های کنترل گردوغبار خواهد شد که در چند سال اخیر درون سرزمین انجام شد. اما در سال گذشته که بودجه 100میلیون یورویی به این مسئله اختصاص یافت، مبلغی برای کنترل ریزگردها با منشأ خارجی هزینه نشد.
 به گفته رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار، اگر قرار باشد در این زمینه پروژه‌ای انجام شود به شکل هزینه پولی نخواهد بود. همچنین چند صد هزار نهال گیاهان مشابه اکوسیستم ایلام که هم مرز با عراق است به آن کشور تحویل شد. بنابراین بدون عقد قرارداد و امضای تفاهمنامه هیچ پولی پرداخت نخواهد شد.
علی‌محمد طهماسبی اعلام کرد: هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌ایم که طرح کاشت 200هزار هکتار در نزدیکی کربلا اجرایی شود چون هنوز ظرفیت‌سازی نشده است. ستاد مقابله با گردوغبار نیز برای اقدامات لازم در داخل کشور جهت مقابله با پدیده ریزگردها به‌دنبال پول است. در نتیجه باید طرف عراقی را برای درک اهمیت خساراتی که گردوغبار به منابع و زیستگاه‌های عراق و ایران وارد می‌کند ترغیب کنیم. هم‌اکنون به‌دنبال انتقال تجربه و دانش به عراق هستیم. ولی عملا تا زمانی که اولویت آنها با ما یکسان نباشد کاری از پیش نخواهد رفت؛ هر چند آنها پشت میز مذاکره از اقدامات تعریف و تمجید و برای همکاری ابراز تمایل کنند.