تلخی افزایش هزینه‌ها در کام بازار شیرینی و شکلات

فرخنده رفائی_خبرنگار

شیرینی و شکلات با وجود پرطرفدار بودن، جزو کالاهای اصلی سبد خانوار محسوب نمی‌شوند، به همین دلیل بر اثر فشار تورم 2سال گذشته، تقاضا در بازار، به‌شدت کاهش یافته است. البته افت توان اقتصادی خانوارها تنها دلیل کاهش تقاضا برای شیرینی و شکلات نیست؛ بلکه مانند سایر بازارها تحت‌تأثیر شیوع کرونا، بازار شیرینی و شکلات هم به تلخی گرایش یافته؛ زیرا درست در زمانی که این صنعت باید اوج تقاضای داخلی و خارجی را تجربه می‌کرد، شیوع کرونا موجب بسته شدن مرزهای صادراتی شد و مشتری‌های داخلی را هم به قرنطینه فرستاد. بر اثر این رویداد بازار شیرینی و شکلات با 25تا 30درصد افت تقاضا مواجه شد. حالا با وجود بسته‌ماندن مرزها و توقف صادرات و همچنین تداوم روند افت تقاضا در بازار داخلی، در کمال تعجب احتمال افزایش قیمت شکلات افزایش یافته است. افزایش هزینه‌های تولید، مهم‌ترین دلیل این اتفاق است.

درحال تصمیم‌گیری
رئیس انجمن صنفی صنایع بیسکوئیت، شیرینی و شکلات ایران در گفت‌وگو با همشهری درباره شایعه افزایش قیمت شکلات می‌گوید: قیمت تمام‌شده تولید بستگی به قیمت مواداولیه دارد و ما امروز با افزایش شدید قیمت مواداولیه روبه‌رو هستیم. قیمت هرکیلوگرم شکر با 2هزارو500تومان افزایش به 6هزارو500تومان رسیده که با هزینه حمل‌و‌نقل آن برای کارخانه‌ها 6هزار و 700تومان تمام می‌شود و گندم از یک هزار و 850تومان به 2هزار و 700تومان رسیده است. سایر مواداولیه هم به همین نسبت گران شده‌اند و از سوی دیگر افزایش دستمزدها هم مطرح است. جمشید مغازه‌ای با تأکید بر اینکه هنوز تغییری در قیمت‌های بازار اعمال نشده می‌افزاید: این افزایش قیمت در دستور کار قرار دارد و تصمیم بر این است که در ماه جاری با محاسبه میزان رشد هزینه‌های تولید و بررسی مقدار تأثیر آن بر قیمت تمام‌شده، انجمن درباره نرخ محصولات به جمع‌بندی نهایی برسد.

کرونا و افزایش مشکلات 
بخش عمده مواداولیه صنعت شیرینی و شکلات در داخل کشور تامین می‌شود اما بخش بسیار مهمی از مواداولیه این صنعت وارداتی‌ است. به گفته فعالان این صنف، مشکلات قدیمی تامین مواداولیه وارداتی مثل تامین ارز مورد‌نیاز، کماکان به قوت خود باقی‌است و با رشد قیمت دلار، تامین نقدینگی مورد‌نیاز برای واردات مواد اساسی این صنعت مثل مشتقات کاکائو و اسانس‌های وارداتی مشکل‌تر شده اما امروز با شیوع کرونا این صنعت با مشکل بزرگ‌تری نیز مواجه شده و آن توقف دادوستد است. خرید و واردات مواداولیه به‌دلیل بسته‌شدن مرزها تقریبا متوقف شده و این رویداد نه‌تنها واردات بلکه صادرات را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. رئیس انجمن شیرینی و شکلات، درباره چالش‌هایی که تولیدکننده‌ها در این بخش با آن مواجهند، می‌گوید: ماده اولیه صنعت شیرینی و شکلات پودر‌کاکائو است. در ایران چندین کارخانه فرآوری دانه کاکائو در حال فعالیت است که می‌تواند بخشی از پودر‌کاکائوی مورد‌نیاز صنعت شیرینی و شکلات را تامین کند اما امروز با توجه به شیوع کرونا، نه می‌توانیم پودر‌کاکائو وارد کنیم و نه دانه آن را. مغازه‌ای درباره وضع صادرات شکلات‌های ایرانی می‌افزاید: روند صادرات تقریبا معلق است زیرا مرزهای مشترک ایران با عراق، پاکستان، ترکمنستان و ترکیه یا به‌طور کامل بسته است یا تداومی در بازگشایی ندارد. در چنین شرایطی صادرات محصولی که مشخص نیست می‌تواند از مرز بگذرد یا خیر، ریسک و هزینه بالایی دارد.

مزیت‌های بالای صادراتی
شاید امروز کرونا صادرات شیرینی و شکلات ایران را با مشکل مواجه‌کرده باشد اما همیشه شرایط به این شکل نبوده است. رشد قابل‌ملاحظه­ صنعت شکلات در سال‌های اخیر این حوزه را به یکی از بخش‌های موفق اقتصاد ایران تبدیل کرده است. این صنعت نه‌تنها موفق شده بازار داخلی را در اختیار بگیرد، بلکه با تولید محصولات قابل‌رقابت با انواع خارجی جایگاه قابل‌توجهی نیز در صادرات از آن خود کرده است. به گفته رئیس انجمن شیرینی و شکلات، سالانه 10تا20درصد از تولیدات صنعت شکلات ایران صادر می‌شود که این میزان صادرات یک‌میلیارد دلار درآمد ارزی نصیب کشور می‌کند.
مجموع تولیدات صنایع شیرینی و شکلات ایران در سال یک‌میلیون‌و700هزار تن است که از این میزان 200تا300هزار تن آن شامل بیسکوئیت و ویفر، انواع کارامل و آدامس، راهی کشورهای دیگر می‌شود. شیرینی و شکلات همواره 30تا 40درصد کل صادرات مواد غذایی ایران را در سال‌های اخیر تشکیل داده و جزو مزیت‌های صادراتی کشو ر محسوب می‌شود. با این حال جایگاه جهانی ایران در این صنعت به عوامل متعددی بستگی دارد که گاه از کنترل فعالان این صنعت خارج است. مغازه‌ای در این زمینه می‌گوید: با توجه به اینکه مواد‌غذایی و دارویی از دایره تحریم‌ خارج است، این مشکل بر واردات مواداولیه کمتر تأثیرگذار بوده اما در زمینه صادرات برای ما مشکلات زیادی ایجاد کرده است. در شرایط کنونی که این صنعت به‌دلیل نوسان نرخ ارز برای تهیه مواداولیه با قیمت مناسب با دشواری‌های خاص خود دست‌و‌پنجه نرم‌می‌کند و تعیین قیمت قابل‌رقابت با تولیدکنندگان و کشورهای دیگر هم به قوت خود‌باقی است، برخی بازارهای صادراتی به‌دلیل تحریم اقتصادی ایران از دست رفته و کرونا هم مزید بر علت شده و مرزهای صادراتی را قفل کرده است.

چشم‌انداز صادرات 2میلیارد‌دلاری
بخشی از ظرفیت تولید صنایع شیرینی و شکلات به دلایل متعدد خالی است و این صنعت از تمام توان تولیدی خود بهره‌نمی‌برد. به گفته رئیس انجمن صنایع شیرینی و شکلات، در شرایط عادی بین 700تا 800هزار تن از ظرفیت این صنعت به‌کار گرفته نمی‌شود، به‌طوری که پارسال از 2میلیون و 400هزارتن ظرفیت اسمی صنایع شیرینی و شکلات، یک‌میلیون و 600تا 700هزار تن تولید صورت‌گرفت. مشکلاتی از قبیل نوسان نرخ ارز، کمبود نقدینگی و مشکلات دسترسی به مواداولیه داخلی و خارجی دلایلی است که برای غیرفعال ماندن بخشی از ظرفیت تولید این صنعت برشمرده می‌شود. به عقیده مغازه‌ای، اگر سرمایه در گردش مناسب در این بخش وجود داشته باشد، این صنعت قادر است تولید خود را به 2میلیون و 500هزار تن در سال برساند و بازارهای صادراتی خوبی را نه‌تنها در آسیا بلکه در اروپا به‌دست آورد. پارسال از مجموع 3میلیارد و 300میلیون دلار صادرات صنایع غذایی، یک میلیارد دلار آن یعنی 30درصد این مبلغ را شیرینی و شکلات به‌خود اختصاص داد. طبق برآوردهای انجام شده، این توان در صنعت شیرینی و شکلات وجود دارد که در صورت رفع موانع تولید، صادرات این صنعت پربازده به 2میلیارد دلار هم برسد. اگر قیمت هر کیلوگرم شیرینی و شکلات را به‌طور میانگین 2دلار درنظر بگیریم، گردش مالی صنعت شیرینی و شکلات سالانه 32هزار میلیارد‌تومان است.

کاهش قاچاق با رشد نرخ ارز
سرانه مصرف داخلی شیرینی و شکلات 19تا 20کیلوگرم است که نسبت به بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی کمتر است. مجموع حجم مصرف داخلی یک‌میلیون و 600تا 700هزار تن برآورد شده است که یک‌میلیون و 400هزار تن از این میزان در داخل کشور تولید و مابقی با واردات رسمی و غیررسمی تامین می‌شود. آمارها نشان می‌دهد مجموع واردات رسمی و غیررسمی شیرینی و شکلات به کشور معادل رقم صادرات آن یعنی 300هزار تن است. قاچاق محصولات شیرینی و شکلات که تا قبل از افزایش نرخ ارز بسیار زیاد بود امروز کاهش یافته اما همچنان وجود دارد، اما آمار رسمی واردات در سال70 تا 80هزار تن بیشتر نیست. هم‌اکنون 306شرکت فعال در حوزه تولید بیسکوئیت، شیرینی و شکلات در کل کشور فعال و عضو انجمن هستند که عمده آنها در استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی قرار دارند و این شرکت‌ها سهم عمده بازار ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند اما در سایر استان‌ها نظیر اصفهان، تهران و گیلان نیز این صنعت از رشد بسیار خوبی برخوردار بوده است.

نبض بازار
 قیمت مواداولیه تولید شیرینی و شکلات به‌شدت افزایش یافته، به‌طوری که قیمت هرکیلوگرم شکر با 2هزارو500تومان افزایش به 6هزار و 500تومان رسیده؛ این رقم با احتساب هزینه حمل‌و‌نقل آن برای کارخانه‌ها 6هزار و 700تومان تمام می‌شود. نرخ گندم هم از یک‌هزار و 850تومان به 2هزار و 700تومان رسیده است