گزارش
شب پروانه‌ای نصف جهان
سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان امشب به خط پایان می‌رسد
ناصر احدی | روزنامه‌نگار
سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان امسال در حالی از 12مهر آغاز شد و امروز به کارش خاتمه می‌دهد که سال‌هاست سینمای کودک و نوجوان در ایران از دوره طلایی‌اش فاصله گرفته. با این حال، برگزاری هر دوره از این جشنواره به این امید است که بالاخره موتور سینمای کودک روشن شود و دوباره همان اقبال سال‌های دهه 1360تا نیمه دهه 1370به فیلم کودک رقم بخورد.
شاید در نگاه اول، چنین امیدی واهی به‌نظر برسد، اما اگر بدانیم همین امسال 5 فیلم نخست جدول فروش سینمای جهان به نوعی فیلم کودکان و نوجوانان بوده‌اند، متوجه می‌شویم که جدا از انگیزه‌های فرهنگی و آموزشی، از نظر اقتصادی هم سرمایه‌گذاری در این سینما به صرفه است. سؤالی که در پایان جشنواره کودک و نوجوان امسال باید پرسید این است: این دوره چطور بود و آیا توان و ظرفیت لازم برای محقق کردن چنین امیدی را دارد؟
رونق با فیلم خوب
در گزارش سال گذشته‌ام از جشنواره نوشتم که «جشنواره فیلم کودک و نوجوان برای اینکه اثرگذار باشد، اول از همه باید برنامه‌ای داشته باشد که مورد توجه قرار بگیرد» و برای جذاب شدن «نیاز به فیلم خوب و دیدنی دارد.»
درباره جشنواره امسال هم می‌شود همین را گفت. در میان فیلم‌های بلند جشنواره امسال جای خالی فیلم یا فیلم‌هایی که به بحث و گفت‌وگو میان روزنامه‌نگاران و سینماگران و تماشاگران جشنواره دامن بزند خالی بود.
بدون فیلم جذاب نمی‌شود انتظار رونق از هیچ جشنواره‌ای داشت. با اینکه زیرساخت‌های سینمایی برای جذب تماشاگر مهمند، اما حتی درصورت وجود بهترین سالن یا پردیس سینمایی مختص کودکان و نوجوانان هم، اگر چند فیلم دیدنی در برنامه جشنواره نباشد، شور و هیجانی که نیاز هر جشنواره‌ای است به‌وجود نمی‌آید.
امسال مطمئن شدم اگر گروه رسانه‌ای جشنواره معجزه هم کند، تا وقتی که فیلم خوبی در کار نباشد، جشنواره مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
تمرکز یا تمرکززدایی؟
امسال علاوه بر اصفهان، فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره در چند استان دیگر هم نمایش داده شد. ملاک توسعه جشنواره نباید افزایش استان‌های نمایش‌دهنده فیلم‌ها باشد. جشنواره‌ای که عنوان «بین‌المللی» بر آن است، باید نگاهی جدی‌تر به مقوله توسعه داشته باشد. مگر فیلم‌های جشنواره کن را می‌برند در پاریس، نیس، لیون، مارسی و لیل نمایش دهند؟ جشنواره محل تمرکز است، نه تمرکززدایی. جشنواره در شکل و شمایل فعلی‌اش واقعا نه بین‌المللی است و نه نمایش فیلم‌هایش در سایر استان‌ها تأثیری در کیفیت آن می‌گذارد. به جای افزایش طول و عرض جشنواره، باید با نگاه به تجربیات جشنواره‌های معتبر جهانی، کیفیت آن را بالا برد.
درک تحولات
برای تولید فیلم موفق کودک و نوجوان چه باید کرد؟ هر کس، از مدیر و مسئول گرفته تا تهیه‌کننده و کارگردان تا منتقد و تماشاگر، بنا بر مواضع و ترجیحات و نگرش و امکاناتش، پاسخی به این سؤال می‌دهد، اما فرمول مشخصی وجود ندارد. ولی باید به‌خاطر داشت که بچه‌ها از تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی جامعه متأثر می‌شوند و اتفاقا این تأثیرپذیری خیلی سریع رخ می‌دهد، اما گویا متولیان جشنواره کمتر به این واقعیت توجه دارند. روی صحنه افتتاحیه جشنواره چند مجسمه از شخصیت‌های فیلم «مدرسه موش‌ها» بود که بعد همان مجسمه‌ها را به جلوی در هتل مهمانان جشنواره منتقل کردند. «مدرسه موش‌ها» برای کودکان و نوجوانان امروزی چقدر خاطره‌انگیز است؟ این مجسمه‌های بدساخت، ذهنیت برگزارکنندگان جشنواره از فیلم کودک را نشان می‌دهد که از تجربیات خودشان نشات گرفته، نه از واقعیت‌های جامعه. زمانی بزرگی گفته بود «دردناک است که بچه‌ها آینده خود را در آینه ما ببینند و به آن راضی باشند، هرچند همه فرهنگ موجود آنان را برای چنین رضایتی آموزش می‌دهد.» اول باید تحولات را فهم کرد و بعد متناسب با آنها گام برداشت. با روند کنونی جشنواره نمی‌توان امید زیادی به روشن شدن موتور سینمای کودک و نوجوان داشت.
