شمارش معکوس برای ورود نخستین محموله واکسن کرونا

زهرا جعفرزاده- خبرنگار

شمارش معکوس برای واردات نخستین محموله واکسن کرونا آغاز شد. 26روز مانده به یک‌سالگی ورود ویروس کرونا به ایران، رئیس‌جمهوری اعلام کرد که در همین ماه، واکسیناسیون ضد‌ کرونا آغاز می‌شود؛ این رسمی‌ترین اظهارنظری است که تاکنون از سوی یک مقام دولتی درباره واردات واکسن و زمان شروع واکسیناسیون اعلام شده است. با ممنوعیت واردات واکسن‌های انگلیسی و آمریکایی، در نوزدهم دی‌ماه، گزینه‌ تهیه واکسن از کشورهای چین، روسیه، هند، کوبا و سوئد با جدیت بیشتری روی میز قرار گرفت و ماجرای پیگیری اختصاص سهمیه از سوی کوواکس هم وارد مرحله جدیدی شد، به‌طوری که 50میلیون دلار برای خرید 16میلیون و 700هزار دوز از این برنامه، پرداخت شد. هر چند که گزارش‌ها نشان می‌دهد؛ انتظارها برای اختصاص این سهمیه طولانی است و به این زودی‌ها وارداتی از سوی کوواکس به ایران انجام نمی‌شود. در این شرایط است که پرسش‌های زیادی درباره منبع واردات نخستین محموله واکسن به ایران مطرح می‌شود. روز گذشته همزمان با اعلام رئیس‌جمهوری، مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی هم که پیش از این گفته بود این سازمان پیگیر واردات واکسن است، دیروز در توییتی اعلام کرد که نخستین محموله واکسن تا 3، 2 هفته دیگر وارد می‌شود. هر چند که حسین کرمانپور، هم به منبع واردات این واکسن اشاره نکرد، اما مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان نظام پزشکی به همشهری گفت که واکسن وارداتی از کانال این سازمان، اروپایی است. قبلا رئیس جمعیت هلال احمر اعلام کرده بود که این نهاد واکسن کرونای چینی خریداری خواهد کرد. این در حالی است که پیش از این یکی از واکسن‌های تولید شده از سوی چین، از سوی سازمان غذا و دارو رد شده است.

از کدام کشور واکسن وارد می‌کنیم، سوئد یا چین؟
 با اینکه روز گذشته حسن روحانی، از واردات واکسن در همین ‌ماه یعنی در طول 26روز آینده، خبر داده، دست‌اندرکاران مدیریت کرونا و محققان واکسن داخلی هم از منبع واردات این واکسن بی‌اطلاع‌اند. مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا، پیش‌بینی می‌کند که واکسن سوئدی وارد شود، پیام طبرسی، عضو کمیته علمی تحقیقات واکسن ایرانی کرونا می‌گوید که احتمالا نخستین محموله از چین وارد می‌شود، رئیس اتاق فکر ستاد مقابله با کرونای تهران هم واردات از کوواکس و دسترسی به واکسن کوبایی را بعید می‌داند و مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان نظام پزشکی می‌گوید احتمالا واکسن سوئدی است، اما از انستیتو سرم‌سازی هند خریده خواهد شد. هنوز ابهامات و اما و اگرهای زیادی درباره کشور تولید‌کننده واکسنی که قرار است تولیداتش کمتر از یک‌ماه آینده وارد کشور شود، وجود دارد. مقامات رسمی وزارت بهداشت، تاکنون درباره این موضوع اظهارنظری نکرده‌اند. به گفته حسین قناعتی، رئیس اتاق فکر ستاد مقابله با کرونای تهران، رئیس‌جمهوری باید این مسئله را اعلام می‌کرد. چرا که سهمیه کوواکس تا پایان امسال در دسترس قرار نخواهد گرفت. آنطور که از اظهارات مدیران کرونا در کشور مشخص است، هم‌اکنون 2 گزینه جدی برای واردات واکسن به ایران، وجود دارد؛ یکی از واکسن‌های تولید شده در چین و واکسن آسترازنکای سوئدی. پیام طبرسی که رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری و عضو کمیته علمی تحقیقات واکسن ایرانی کروناست به همشهری می‌گوید: تا زمانی که کوواکس سهمیه ایران را تحویل دهد، زمان زیادی نیاز است و بعید است به‌زودی انجام شود، به ‌احتمال زیاد نخستین محموله از چین وارد می‌شود و دور از ذهن است که از سوئد واکسنی خریده شده باشد. مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا و مسئول ارزیابی علمی واکسن کرونای تولید ایران هم به همشهری می‌گوید که کشورهای زیادی درصف خرید واکسن هستند و مشخص نیست ایران از کدام کشور واکسن خریده. خیلی از کشورها هم بیشترین میزان واکسن را برای مصرف خودشان تولید کرده‌اند. به گفته او، هم‌اکنون هیچ واکسنی مجوز سازمان بهداشت جهانی را نگرفته است و بسنده کردن به تأییدیه سازمان غذا و داروی  کشور مصرف کننده، توصیه نمی‌شود. این در حالی است که هم ‌اکنون، عوارض بالینی ناشی از مصرف برخی از واکسن‌ها، گزارش شده است. براساس اعلام این متخصص عفونی، هم‌اکنون واکسن کوبایی در حال طی کردن فاز سوم آزمایشات بالینی است. او درباره احتمال استفاده از واکسن سوئدی آسترازنکا هم می‌گوید که این واکسن هنوز مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا را نگرفته است، هر چند که مصرف این واکسن، پیامد کمتری نسبت به سایر واکسن‌ها داشته است، این واکسن ساخت آکسفورد است، اما در سوئد تولید می‌شود. امیر صدری، مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان نظام پزشکی هم احتمال واردات واکسن سوئدی را پررنگ‌تر از سایر واکسن‌های تولید شده کشورهای دیگر می‌داند و به همشهری می‌گوید که واردات واکسن از 3 مسیر در حال پیگیری است که یکی از آنها از سوی سازمان نظام پزشکی است. واکسن چینی را شرکت‌های دارویی پیگیری می‌کنند و سازمان نظام پزشکی، واردات از کشورهای اروپایی را دنبال می‌کند. به گفته او، انستیتو سرم‌سازی هند به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده واکسن در دنیاست، تولید واکسن آسترازنکای سوئدی را در دست گرفته و ایران می‌تواند از طریق همین شرکت، اقدام به خرید واکسن کند. چرا که ایران به‌دلیل مشکلات انتقال ارز، نمی‌تواند به‌طور مستقیم از سوئد واکسن بخرد. بسیاری از کشورها، تولید واکسن خود را به این شرکت سپرده‌اند. این در حالی است شرکت بهاراتی هند هم اقدام به تولید واکسن کرده است.

چه کشورهایی واکسن چینی و سوئدی خریده‌اند؟
11 دی‌ماه بود که مقامات بهداشتی چین، واکسن چینی کرونا را برای تزریق عمومی تأیید کردند. این واکسن، یکی از زیرمجموعه‌های شرکت سینوفارم به نام CNBG است و همان موقع اعلام شد که تا 86درصد تأثیرگذار است. چین اعلام کرده بود، اولویت دریافت واکسن برای گروه‌های در معرض خطر است. تا دوازدهم دی، کشورهای برزیل، اندونزی و ترکیه، واکسن چینی را خریده بودند. این واکسن باید در 2 نوبت تزریق شود، نگهداری آن نیاز به دمای خیلی پایینی ندارد و حمل‌ونقل آن آسان است. پیش از این، اندونزی و برزیل توافقنامه‌هایی برای خرید این واکسن با چین منعقد کرده‌اند. اکنون پاکستان نیز از خرید یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن سینوفارم خبر داده است. از ابتدای بهمن، کشور عراق هم به گروه خریداران این واکسن پیوسته. در کنار شرکت سینوفارم، شرکت سینوواک چین هم واکسن کرونا تولید کرده است. اوایل دی ماه، کشورهای برزیل، ترکیه و اندونزی قراردادهای خرید ده‌ها میلیون دوز از این واکسن را امضا کرده بودند. تاکنون چین 5واکسن ویروس کرونا تولید کرده که درکشورهای امارات، برزیل، پاکستان و پرو فاز سوم آزمایش بالینی را از سر گذرانده. واکسن کرونا تولید شرکت «سینوفارم» چین در امارات متحده عربی و بحرین برای استفاده اضطراری مورد تأیید قرار گرفته است. اواسط دی ماه هم سازمان تنظیم محصولات دارویی و بهداشتی انگلستان از صدور مجوز لازم برای تزریق سراسری واکسن کرونای ساخت مشترک دانشگاه آکسفورد این کشور و شرکت آسترازنکای سوئد خبر داد. این واکسن از طریق وکتور ویروسی ساخته شده و تاکنون مراحل فاز دوم و سوم آزمایش بالینی آن هم تمام ‌شده است. اتحادیه اروپا،آمریکا و انگلستان به ‌ترتیب برای خرید 400میلیون، 300میلیون و 100میلیون دوز از این واکسن قرارداد اولیه امضا کرده‌اند. این واکسن، جزو واکسن‌های ارزان و آسان در نگهداری است. گفته می‌شود هر دوز آن، 2.50پوند است و می‌توان آن را در دمای طبیعی یخچال بین 2تا 8درجه سانتیگراد نگهداری کرد. کشورهای هند و آرژانتین استفاده از آن را تأیید کرده‌اند.

اولویت دارها چه کسانی‌اند؟
ایرانیان پیش از این تجربه اولویت بندی تزریق واکسن آنفلوآنزا را از سر گذرانده‌اند؛ واکسنی که امسال به‌دلیل ماجرای تحریم‌ها با تأخیر وارد کشور شد و در شرایطی که در ابتدا دایره مشمولان آن بزرگ بود، با محدودیت واردات، در مرتبه اول زنان باردار را در اولویت قرار داد و در موارد معدودی هم شامل افراد سالمند و مبتلایان به بیماری‌های خاص شد؛ هر چند که ویروس به‌دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی کرونا، امسال شیوعی نداشت. حالا با نزدیک شدن به زمان واکسیناسیون، هر چند محدود، ماجرای اولویت بندی مطرح می‌شود. متخصصان عفونی می‌گویند که نخستین گروهی‌ که باید واکسینه شوند، کادر درمان هستند. البته چهاردهم دی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، اعلام کرد که افراد در معرض آسیب‌ مثل کادر درمان که در ‌آی سی یو مشغول به کارند، سالمندان و افرادی که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند، افراد بالای 75سال، افراد با بیماری‌های زمینه ای، در اولویت‌اند که برای واکسیناسیون این افراد که تعدادشان به 21میلیون نفر می‌رسد، 42میلیون دوز واکسن نیاز است.