رکوردشکنی به قیمت سقوط

مرتضی کاردر- روزنامه نگار

حراج آثار هنری تهران همواره مخالفانی داشته است که هربار پس از اعلام قیمت آثار به فروش رسیده در حراج درباره‌ ماهیت حراج و فروش آثار می‌نوشتند و می‌کوشیدند جامعه هنرهای تجسمی را متوجه حاشیه‌های حراج آثار تجسمی کنند، اما آنچه در یکی دو روز گذشته درباره حراج تهران در شبکه‌های اجتماعی اتفاق افتاده است، بی‌سابقه است. بی‌تردید هیچ دوره‌ای از حراج تهران به‌اندازه دوره سیزدهم گرفتار حاشیه نشده است. حاشیه‌ها آن‌قدر زیاد که کسی اصلا به اخبار حراج یا نحوه برگزاری حراج تهران توجه نکرده است. مرکز ثقل حاشیه‌ها فروش 12میلیارد تومانی نقاشی آیدین آغداشلو بود که 10برابر برآورد اولیه به فروش رسیده است.

 جست‌و‌جوی هشتگ حراج تهران و آیدین آغداشلو در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و...) انبوه نوشته‌ها و تحلیل‌ها و یادداشت‌های کوتاه و بلند را به‌دست می‌دهد، از پولشویی و تبانی تا آزار جنسی و... . در حراج سیزدهم اثر خاطرات امید (اثر 2تکه آیدین آغداشلو) به قیمت پایه یک‌میلیارد و200میلیون تومان برآورد شده بود  که درنهایت به قیمت 12میلیارد تومان به فروش رسید، اتفاقی که از هرجهت رکورد محسوب می‌شود. سابقه نداشته است که اثری از آثار گران‌قیمت حراج به 10برابر برآورد اولیه به فروش برسد. نیز سابقه نداشته است که اثری در حراج تهران به رکورد قیمت 12میلیارد تومان برسد.

از شبکه‌های اجتماعی ایران تا نیویورک‌تایمز
چند‌ماه پیش جنبش انگلیسی #me_too که به آزار جنسی زنان می‌پردازد به ایران رسید و نوع ایرانی‌اش #من _ هم در شبکه‌های اجتماعی به‌راه افتاد. در میان کسانی که نامشان در ایران به‌عنوان متهمان ماجرا مطرح شده بود، آیدین آغداشلو، در صدر قرار گرفت. شماری از هنرجویان و روزنامه‌نگاران و... مدعی شدند که مورد آزار جنسی او قرار گرفته‌اند. دامنه افشاگری‌ها علیه او به‌اندازه‎ای بود که رسانه‌های خارج از ایران نیز بدین موضوع پرداختند، حتی روزنامه نیویورک‌تایمز نیز گزارشی از جنبش
 #me_too در ایران و افشاگران علیه آغداشلو منتشر کرد.

توصیه کردم نقاشی‌های آغداشلو را حذف کنند
در چنین شرایطی ارائه اثری از او در حراج تهران نوعی خطر کردن بود، حتی هما تاراجی، مدیر بخش بین‌الملل حراج تهران که در حقیقت رابط حراج ، مجموعه‌داران و گالری‌های بین‌المللی است گفته بود «من به تیم برگزارکننده توصیه کردم آن نقاشی‌ها را حذف کنند. ما به این اتهامات اهمیت می‌دهیم. نمایش آثار وی [آقای آغداشلو] در این حراجی برداشت منفی نسبت به حراج تهران به‌وجود می‌آورد و روی فعالیت‌های بین‌المللی ما تأثیر می‌گذارد.» اما به‌نظر می‌رسد برگزارکنندگان حراج خواسته بودند چند‌ ماه پس از ایراد اتهام‌هابه آغداشلو به‌نوعی از او رفع اتهام کنند یا دست‌کم شرایط را به حالت عادی برگردانند. در دوره‌های پیشین حراج تهران نیز آثار آیدین آغداشلو ارائه شده بود و اغلب به قیمتی نزدیک به برآورد حداقلی یا حداکثری آثار او به‌فروش رسید. شاید اگر این‌بار هم مثل دوره‌های گذشته اثر آیدین آغداشلو به قیمتی نزدیک به برآورد حراج به فروش می‌رسید قدری به عادی شدن وضعیت او کمک می‌کرد، اما این بار اثر آغداشلو بیش از 10برابر برآورد اولیه چکش خورد و نه‌تنها همه بحث‌های گذشته درباره او پس از چند‌ماه دوباره مطرح شد بلکه همه اتهام‌هایی مثل پولشویی ، خرید صوری آثار و... که درباره حراج تهران مطرح می‌شد نیز شدت گرفت. فروش 12میلیاردی اثر آغداشلو مصداق بارز چنین بحثی شده است.

کوشش نافرجام برای ترمیم سیمایی مخدوش

آیـدیـن آغـداشـلو شخصیتی چندوجهی است که حق بسیاری به گردن هنرهای تجسمی دارد، سال‌های زیادی را معلمی کرده است و شاگردان بسیاری در نقاشی، تاریخ هنر و... دارد. از برجسته‌ترین کارشناسان آثار هنری در ایران است، شماری از بهترین نوشته‌ها درباره هنر امروز ایران به قلم اوست، یکی از بهترین نثرهای معاصر   از آنِ اوست... اما آنچه در سال‌های اخیر اتفاق افتاده چنان شخصیت او را مخدوش کرده که جایگاه او تحت‌الشعاع قرار گرفته است. او پس از طرح اتهام‌هایی درباره آزار جنسی شاگردان خود بجز تکذیب کردن کلی هیچ‌گاه به‌روشنی درباره آنها پاسخ نگفته است. اتفاق‌های روزهای اخیر نیز نشان داده است که او به ‌راحتی نمی‌تواند سیمای مخدوش‌شده خود را ترمیم کند. حالا نه فقط آیدین آغداشلو که حراج تهران نیز با پرسش‌های بسیاری مواجه شده است و هرچقدر پاسخ به پرسش‌ها به تأخیر بیفتد آسیب بیشتری به سیمای عمومی هنرهای تجسمی ایران وارد می‌شود.

چیزهای بسیاری که به‌چشم نیامد
اما حراج سیزدهم تهران که به‌دلیل رعایت فاصله اجتماعی با حضور شمار اندکی از خریداران برگزار شد، رکوردشکنان دیگری نیز داشت که زیر سایه حاشیه‌های مربوط به  آیدین آغداشلو قرار گرفتند.
مجسمه «استاد و شاگرد» پرویز تناولی 6میلیارد و700میلیون تومان، اثر حسین زنده‌رودی 6میلیارد و300میلیون تومان، محمد احصایی 5میلیارد و900میلیون تومان، اثر منیر فرمانفرماییان 3میلیارد و 600میلیون تومان، فریده لاشایی 2میلیارد و800میلیون تومان، رضا درخشانی 2میلیارد و600میلیون تومان، ژازه تباتبایی 2میلیارد و100میلیون تومان، پرویز کلانتری یک‌میلیارد و800میلیون تومان، مسعود عربشاهی یک‌میلیارد و700میلیون تومان، سهراب سپهری یک‌میلیارد و700میلیون تومان، رضا درخشانی یک‌میلیارد و600میلیون تومان، محسن وزیرمقدم یک‌میلیارد و600میلیون تومان، واحد خاکدان یک‌میلیارد و500میلیون تومان، شهریار احمدی یک‌میلیارد و400میلیون تومان، مارکو گریگوریان یک‌میلیارد و400میلیون تومان، ابوالقاسم سعیدی یک‌میلیارد و300میلیون تومان، صادق تبریزی یک‌میلیارد و300میلیون تومان، نصرالله افجه‌ای یک‌میلیارد و250میلیون تومان، تیمو ناصری یک‌میلیارد و200میلیون تومان، فریده لاشایی یک میلیارد تومان و منوچهر یکتایی یک میلیارد تومان به فروش رسیدند و جملگی به جمع میلیاردی‌های حراج سیزدهم پیوستند. آثار ارائه شده درحراج تهران در مجموع به قیمت 87 میلیاردو 942 میلیون تومان به فروش رسیدند.
نکته جالب توجه حراج سیزدهم جسارت حراج‌گزار در قیمت‌گذاری آثار هنرمندانی است که پیش از این قیمت کمتری داشته‌اند، ازجمله آثار رضا درخشانی، شهریار احمدی و تیمو ناصری که نخستین اثر درخشانی 2میلیارد ‌و600میلیون تومان و دومی یک‌میلیارد و600میلیون تومان به فروش رسیدند. اثر شهریار احمدی یک‌میلیارد و400میلیون تومان چکش خورد. او جوان‌ترین هنرمندی است که در حراج تهران قیمتی میلیاردی پیدا می‌کند. فروش اثر تیمو ناصری به مبلغ یک‌میلیارد و200میلیون تومان نیز رکورد تازه‌ای برای او محسوب می‌شود.
رشد چشمگیر اثر واحد خاکدان، نقاش صاحب‌سبک ایرانی نیز درخور توجه است. اثر او که بین 600 تا 800میلیون تومان برآورد شده بود، در نهایت یک‌میلیارد و500میلیون تومان به‌فروش رسید.
نگاهی به قیمت‌های نهایی حراج تهران نشان می‌دهد که هنرمندان جوان‌تر کم‌کم جای هنرمندان شناخته‌شده و شخصیت‌های نامدار هنرهای تجسمی ایران را می‌گیرند و آثارشان از استقبال بیشتری برخوردار می‌شود.