مرگ، امر موکول است؛ به‌ویژه برای محمدرضا شجریان که مرگ را به زمانی که هرگز نخواهد رسید موکول کرده است؛ در چهل‌روزی که از درگذشت استاد آواز ایران گذشته، به رسم نانوشته «انتشار پس از مرگ»، برخی از تصاویر و گفت‌وگوها و اجراهای خصوصی و کنسرت‌ها و موزیک‌ویدئوهای او برای نخستین بار از آرشیوها بیرون آمده و منتشر شده‌اند. رسم مرسومی است؛ موکول‌کردن زیرخاکی‌ها به وقتی که خاک، تو را در حجاب کشیده است؛ اما مرگ، امر موکول است... برای شجریان تا ابد مرگی در کار نیست. همه آثار و ابزار و ادوات مرتبط با شجریان را که در این 40روز برای بار نخست دیده شده‌اند، فهرست کرده‌ایم.
گفت‌وگو
ـ اکبر ناظمی، عکاس ایرانی، برای نخستین‌بار گفت‌وگویی تصویری را که سال1362 با شجریان صورت داده بود، منتشر کرد.
ـ بخشی از گفت‌وگوی تصویری محی‌الدین عالم‌پور خبرنگار و عکاس تاجیک که سال1990 در تاجیکستان انجام شده، در صفحه فیسبوک «کانون بین‌المللی عالم‌پور» منتشر شد؛ کمی بیشتر از 4دقیقه.
ـ هانا کامکار و آرش رئیسیان که چند سال پیش مستند «چاووش از درآمد تا فرود» را با حضور محمدرضا شجریان ساختند، بخشی هشت‌دقیقه‌ای از حرف‌های استاد را که از فیلم بیرون مانده بود، منتشر کردند؛ گفت‌وگویی که ۱۷ مهر سال۱۳۸۲ انجام شده بود.
اجرای خصوصی
ـ یعقوب انوش سال1375 در اجرایی خصوصی در دستگاه شور با شجریان ویولن نواخته بود. پیش از این بخشی از این اجرا منتشر شده بود اما محمد انوش، شنبه‌ای که گذشت این بار نسخه کامل تصویری 22دقیقه‌ای را منتشر کرد. همایون شجریان هم در این اجرای خانگی در منزل پدر، تنبک می‌نوازد.
فیلم مستند
ـ تا‌کنون چند فیلمساز ادعا کرده‌اند که در این سال‌ها در حال تهیه فیلم مستندی درباره محمدرضا شجریان بوده‌اند. در یک فقره، چند سالی بود که حسن سربخشیان در سایتش اعلام می‌کرد که برای پخش مستند «همسفر با مرغ سحر» درباره محمدرضا شجریان به حمایت مالی نیاز دارد. این فیلم سرانجام در هجدهم مهر منتشر شد؛ مستندی که همراه تور کنسرت آمریکای شجریان و گروه شهناز در سال1391 ساخته شده است.
موزیک‌ویدئو
ـ مجید درخشانی گفته بود که آثاری بر شعرهای نیما یوشیج ساخته و محمدرضا شجریان آنها را خوانده است. فردای روز درگذشت استاد، درخشانی یکی از این آثار را که «خانه‌ام ابری است» باشد منتشر کرد؛ برای این اثر موزیک‌ویدئویی تهیه شده بود همراه با عکس‌هایی منتشرنشده از محمدرضا شجریان.
کنسرت
ـ از کنسرت سال1374 محمدرضا شجریان و گروه آوا در سالن نمایشگاه بین‌المللی تهران، پیش از این، بخش‌های کوتاهی را دیده بودیم، اما هفدهم آبان، سایت خصوصی که آرشیو قابل توجهی از اجراهای خصوصی و کنسرت‌های تصویری موسیقی ایرانی فراهم آورده، بخش دوم این کنسرت را هم به‌صورت تصویری منتشر کرد تا به همراه بخش دوم که 4سال پیش در این سایت منتشر شده بود، حالا نسخه کاملی از آن کنسرت در دسترس باشد.
ـ بخش‌های دیده‌نشده‌ای از کنسرت سال1990 محمدرضا شجریان در تاجیکستان این بار از آرشیو شخصی مجید خلج، نوازنده تنبک، بیرون آمد.
تمرین آواز
ـ عباس میلانی ویدئویی سه‌دقیقه‌ای منتشر کرد از اجرای تمرینی محمدرضا شجریان در دانشگاه استنفورد و نوشت که در این استودیو، حالت آکوستیک موزه ایاصوفیه بازسازی شده بوده است. پس از این ویدئو، میلانی فایلی صوتی را هم از همین تمرین منتشر کرد که این بار شجریان شعری از حبیب خراسانی را می‌خواند با همان آکوستیک موزه ایاصوفیه.
عکس
ـ یلدا ابتهاج، 24عکس از دیدار محمدرضا شجریان با پدرش هوشنگ ابتهاج را منتشر کرد؛ عکس‌ها 17 دی‌ماه 1390در منزل سایه در آلمان ثبت شده‌اند.
ـ میثم شاه‌بابایی فیلمساز، 2 عکس از پشت صحنه فیلم مستندی را که درباره شجریان در حال ساخت داشته منتشر کرد؛ عکس‌ها در حاشیه کنسرت استاد به سال1388 و در قونیه ثبت شده‌اند.
ـ محمدحسین یزدانی‌زاد هم که مورخ است، 8 عکس از حضور خودش به تاریخ یازدهم تیرماه 1385 در منزل شجریان را منتشر کرد.
ـ عطا نویدی، مدیر روابط عمومی خانه موسیقی، چند عکس منتشرنشده از او را که بین سال‌های 90 تا 94 عکاسی کرده، منتشر کرد. یکی از این عکس‌ها که 6 اردیبهشت 1390 در تقاطع خیابان جمالزاده و فاطمی شجریان را از پشت سر گرفته بود زیاد دیده شد.
ـ پشنگ کامکار نوازنده سنتور، تصویری از کارنامه قبولی درس جواب آواز خودش و پرویز مشکاتیان به‌عنوان شاگردان کلاس شجریان در دانشگاه تهران را منتشر کرد؛ این دو، چهارم خرداد1357 از شجریان نمره الف گرفته‌اند.
ـ مهرداد ناصحی که نوازنده یکی از سازهای ابداعی شجریان است، عکسی از استاد را در حاشیه تور کنسرت‌های سال2012 گروه شهناز در آمریکا، منتشر کرد.
ـ سرور کسمایی داستان‌نویس که سال‌ها در دهه 90 میلادی مسئول برنامه‌ریزی برای کنسرت‌های خارج از کشور شجریان بود، عکس‌هایی منتشر کرد از دستخط‌های استاد، کنداکتور برنامه‌ها، خوشنویسی‌ها برای جلد نوارها، مستر دیسک‌ها، متن قراردادها و... .
ـ مهدیه محمدخانی خواننده، 6عکس از شجریان منتشر کرد. 5عکس از حضور او در کنسرت گروه دستان و محمدخانی در آمریکا و عکسی در استادیوم فوتبال شهر ساکرامنتو که در آن، شجریان در حال فیلمبرداری از بازی پسرش رایان است به تاریخ 23مهر 1394.
دیگر ویدئوها
ـ ویدئویی دو دقیقه‌ای از دیدار محمدرضا شجریان و مجید درخشانی با اسماعیل خویی در خانه شاعر در لندن منتشر شد؛ خویی شعری را که سال‌ها پیش برای شجریان نوشته بود برای او می‌خواند و از روزی می‌گوید که اثری از استاد را شنیده و این شعر را نوشته؛ همان شعری که بعدها مجید درخشانی آهنگی بر آن ساخت و مژگان و همایون شجریان خواندند و در شب تولد پدر به او هدیه دادند.
ـ فرزاد حسنی، روزنامه‌نگار، ویدئویی دودقیقه‌ای را از شعرخوانی و آواز محمدرضا شجریان در مراسم خاکسپاری فریدون مشیری در بهشت زهرا منتشر کرد که به آبان 1379 مربوط می‌شد.
ـ فردای درگذشت محمدرضا شجریان، فیلم‌نیوز، ویدئویی دوقیقه‌ای منتشر کرد از حضور اصغر فرهادی و همایون شجریان در منزل استاد. این ویدئو سال1393 و شب بازی تیم ملی فوتبال ایران و بوسنی در جام جهانی ضبط شده است.
ـ سرور کسمایی ـ نویسنده ـ بخش کوتاهی از یک اجرای خصوصی شجریان با گروهی محلی در تاجیکستان را منتشر کرد. کسمایی اردیبهشت سال1369 به همراه شجریان و هانری لوکونت به تاجیکستان رفته بود تا در جشن 1400سالگی باربد شرکت کند.
ـ سامان مقدم، کارگردان فیلم «صد سال به این سال‌ها» که 13سال است اجازه نمایش ندارد، یک سکانس از این فیلم با حضور فاطمه معتمدآریا را منتشر کرد که در آن از تصنیف «سپیده» با صدای محمدرضا شجریان استفاده شده است.
دست و دلبازی آرشیویست‌های شجریان
در همینه زمینه :
