آتش‌بس به وقت کابل

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

 نخستین گام طرف‌های درگیر در افغانستان به سمت صلح دیروز با اعمال آتش‌بس موقت برداشته شد تا شاید نقطه‌ آغازی برای پایان دادن به حدود 19سال جنگ در این کشور باشد.
نیروهای طالبان و نظامیان آمریکایی مستقر در خاک افغانستان در چارچوب توافقی دوجانبه، دیروز انگشت‌ها را از روی ماشه برداشتند و آتش‌بس اعلام کردند؛ آتش‌بسی که قرار است 7روز ادامه داشته باشد و مقدمه امضای توافق جامع صلح میان دو طرف باشد.
توافق شکل گرفته حاصل 11دور مذاکره طی یک‌سال‌ونیم گذشته است. به خواست طالبان، از این 7روز با عنوان «دوره 7روزه کاهش خشونت‌ها» نام برده می‌شود؛ چرا که آتش‌بس با آمریکا در شرایطی که نیروهای این کشور همچنان در خاک افغانستان حضور دارند، از ابتدا خط قرمز این گروه و نیروهای وفادار به آن بوده است.
طالبان با انتشار دستور‌العملی، از نیروهای خود در سراسر افغانستان خواست از نخستین ساعت بامداد شنبه تمامی حملات خود علیه نیروهای دولتی و نظامیان آمریکایی را متوقف کنند. در اطلاعیه‌ای که از سوی ذبیح‌‌الله مجاهد سخنگوی طالبان به رسانه‌ها فرستاده شده از اعضای این گروه خواسته شده از رفتن به «مناطق تحت کنترل دشمن» خودداری کنند. مجاهد اعلام کرد پس از گذشت 7روز دستورات جدید برای مراحل بعدی صادر خواهد شد. از سوی دیگر اسکات میلر، فرمانده آمریکایی نیروهای خارجی مستقر در افغانستان اعلام کرد از ساعت 12 شب تمامی عملیات نیروهای دولتی افغانستان و نیروهای آمریکایی علیه مواضع گروه طالبان به «صفر» رسیده است. طبق گزارش شبکه تلویزیونی طلوع افغانستان، میلر که در یک نشست خبری شرکت کرده بود اعلام کرد: «تمامی نیروهای ما اکنون به حالت دفاعی بازگشته‌اند و عملیات تهاجمی را متوقف کرده‌ایم.» میلر در عین حال تأکید کرد که نیروهای آمریکایی درصورت انجام حمله از سوی طالبان، موظف به مقابله به مثل هستند.
آتش‌بس موقت در افغانستان، ضلع سومی دارد که اگرچه در مذاکرات صلح حضور نداشته اما بازیگر مهمی در حفظ آتش‌بس به شمار می‌رود. اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان نیز دیروز به روند صلح پیوست و با صدور بیانیه‌ای از نیروهای امنیتی این کشور خواست از ساعت۱۲ به وقت محلی، در برابر مواضع گروه طالبان در حالت تدافعی قرار بگیرند و از حمله به آنها خودداری کنند. دولت افغانستان به اصرار طالبان از روند مذاکرات صلح کنار گذاشته شد اما اشرف غنی در مراحل مختلف نشان داد که قصد دارد در همراهی با این روند، هر اقدامی که لازم باشد انجام دهد. آزادی انس حقانی، فرد شماره2 شبکه حقانی که از گروه‌های وابسته به طالبان به شمار می‌رود، مهم‌ترین اقدامی بود که غنی با هدف تقویت روند مذاکرات حدود 3‌ماه پیش انجام داد. انس حقانی برادر سراج‌الدین حقانی، معاون گروه طالبان است و آزادی او همیشه یکی از خطوط قرمز نهادهای امنیتی و اطلاعاتی افغانستان بوده است. غنی دیروز گفت که به تمام نیروهای امنیتی افغانستان دستورالعملی‌ در مورد هفته کاهش خشونت‌ها داده شده و از آنها خواسته شده که تنها درصورتی به عملیات نظامی دست بزنند که خودشان یا مردم افغانستان هدف حمله طالبان قرار گیرند. طبق اعلام دولت افغانستان، عملیات نیروهای امنیتی این کشور علیه گروه داعش، القاعده و دیگر گروه‌های مسلح مخالف دولت همچنان ادامه خواهد یافت.
طبق توافق صورت گرفته میان طالبان و آمریکا، درصورت حفظ آتش‌بس موقت، دو طرف در روز هشتم، یعنی شنبه آینده برای امضای توافق صلح رو در روی هم خواهند نشست. توافق صلح شامل جدول زمانبندی برای خروج 13هزار نیروی آمریکایی مستقر در افغانستان خواهد بود و روند خروج این نیروها بلافاصله آغاز خواهد شد. خروج نیروها در شرایطی انجام می‌شود که دو طرف بتوانند آتش‌بس موقت را تمدید کنند. این مراحل، مقدمه‌ای برای آغاز مذاکرات بین‌الافغانی برای رسیدن به یک صلح پایدار میان طالبان، دولت مرکزی افغانستان و گروه‌های سیاسی این کشور خواهد بود.

امضای توافق به وقت دوحه
آمریکا و طالبان 5‌ماه قبل نیز در شرایط مشابهی قرار گرفتند و درست در آستانه امضای توافق، همه‌‌چیز به دستور دونالد ترامپ متوقف شد. ترامپ کشته شدن یک سرباز آمریکایی در حمله انتحاری طالبان در کابل را بهانه توقف روند امضای توافق صلح اعلام کرد اما طبق خبرهای غیررسمی دلیل این تصمیم، مخالفت رهبران طالبان با سفر به کمپ دیوید در خاک آمریکا برای امضای توافق بوده است؛ خواسته‌ای که به اصرار ترامپ مطرح و بلافاصله با مخالفت سران ارشد طالبان روبه‌رو شد.
این بار اما قرار است توافق در پایتخت قطر امضا شود. از 11دور گفت‌وگوها میان نمایندگان طالبان و آمریکا، 10دور در دوحه برگزار شده و دولت قطر در پیشبرد مذاکرات نقش کلیدی داشته است. قطری‌ها در سال2013 با وجود مخالفت‌های زیاد، با گشایش دفتر سیاسی گروه طالبان در دوحه موافقت کردند. این دفتر طی 7سال گذشته، یکی از معدود کانال‌های ارتباطی کشورها و سرویس‌های اطلاعاتی با طالبان بوده است. در سال2015 پس از فاش شدن خبر مرگ ملا عمر، بنیانگذار طالبان، و بروز اختلاف میان اعضای ارشد این گروه، سیدطیب آغا، رئیس وقت این دفتر از سمت خود کناره‌گیری کرد. طیب‌آغا از دستیاران نزدیک ملا عمر بود و کناره‌گیری او از ریاست دفتر سیاسی دوحه باعث کمرنگ شدن نقش این دفتر شد.
در سال2018 ملا عبدالغنی برادر به‌عنوان رئیس جدید دفتر سیاسی طالبان در دوحه منصوب شد تا فعالیت این دفتر جدی‌تر دنبال شود. ملا عمر معاون گروه طالبان و از بنیانگذاران آن است که 8سال در زندانی در پاکستان حبس بود.اضافه شدن ملابرادر به تیم مذاکره‌کننده طالبان، عامل اصلی پیشرفت گفت‌وگوها و رسیدن به توافق با آمریکا بوده است.

کابل در بحران
اجرای نخستین روز آتش‌بس سراسری در افغانستان، مردم این کشور را بار دیگر به آینده و صلح امیدوار کرده است. دیروز گزارش‌هایی از درگیری‌های پراکنده در برخی نقاط افغانستان مخابره شد اما مقام‌های ارشد در همه طرف‌ها اعلام کردند این درگیری‌ها به‌دلیل عدم‌هماهنگی نیروها اتفاق افتاده و نقض آتش‌بس به‌شمار نمی‌رود.
کابل دیروز یکی از آرام‌ترین روزهای خود را سپری کرد و صدای گلوله یا انفجاری در این شهر شنیده نشد اما فضای سیاسی پایتخت افغانستان، به‌شدت ملتهب گزارش شده است. این وضعیت نتیجه اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان است که با اعتراض نامزد بازنده یعنی عبدالله عبدالله و هوادارانش روبه‌رو شده است. طبق نتیجه‌ای که هفته گذشته و با 5‌ماه تأخیر اعلام شد، اشرف غنی پیروز میدان است و برای دومین دوره کلیددار ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان خواهد بود. عبدالله اما نتیجه اعلامی را ناشی از تقلب می‌داند و خود را پیروز انتخابات اعلام کرده است. عبدالله بلافاصله پس از اعلام نتایج گفت که قصد دارد در برابر دولت اشرف غنی، یک «دولت فراگیر» تشکیل دهد.
وعده عبدالله با حمایت ژنرال دوستم و برخی دیگر از چهره‌های بانفوذ سیاسی و نظامی افغانستان روبه‌رو شده است. دوستم هفته گذشته از ولایت‌های شمالی افغانستان خواسته بود برای انتخاب والی‌های جدید آماده باشند. عبدالله عبدالله دیروز در نخستین گام، محمد نور رحمانی را به‌عنوان رئیس شورای ولایتی سرپل در شمال افغانستان معرفی کرد.
طبق گزارش تلویزیون طلوع، هواداران عبدالله با تجمع در مقابل دفتر والی سرپل، عکس غنی را پایین کشیده‌اند. همزمان، کمال‌الدین نظامی، والی پنجشیر نیز در یک نشست خبری اعلام کرد که پس از این حکم محمد اشرف غنی در این ولایت قابل اجرا نیست. در شهر چاریکار، مرکز ولایت پروان نیز هواداران عبدالله با برپا کردن مراسم جشن، پیروزی او را در انتخابات جشن گرفتند. این وضعیت، دولت مرکزی افغانستان را در شرایط متزلزلی قرار داده است. از سوی دیگر، احتمال جدایی ولایت‌های شمالی و تشکیل 2دولت موازی و حتی آغاز جنگ داخلی دیگری در افغانستان قوت گرفته است.