دلایل مصرف قلیان در پسران جوان چیست؟
در پژوهشی که با موضوع «مصرف قلیان در میان پسران شهر جیرفت» انجام شده، آمده است: «محبوبیت قلیان به‌خصوص در سنین نوجوانی در حال افزایش است و آن را به شکل رفتاری اجتماعی و سرگرم‌کننده می‌دانند. اوقات فراغت، ازجمله مسائلی است که به قوی‌ترین شکل با مصرف قلیان در نوجوانان و جوانان ارتباط دارد و بیشتر افراد برای سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت‌شان قلیان می‌کشند.»
در این رابطه حسین افراسیابی، استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه یزد به همراه همکار دیگرش ضیاء‌الله امیر محمدی، کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد که اجرای این پژوهش را به‌عهده داشته‌اند، می‌گویند:« بسیاری از افراد مصرف‌کننده قلیان، بر این باورند که دود قلیان کمتر از دود سیگار ضرر دارد؛ درحالی‌که ثابت شده دود قلیان مخلوطی از ۴۰۰۰نوع ماده شیمیایی است که با بیش از ۴۰ نوع ماده سرطانی ترکیب می‌شود. نیکوتین خون افرادی که هر روز قلیان می‌کشند، مانند خون افرادی است که روزانه ۱۰نخ سیگار استفاده می‌کنند. همچنین مرگ‌های ناشی از مصرف دخانیات، ۴/۶ میلیون نفر در سال۲۰۱۵ بوده است و تا سال۲۰۲۰، دخانیات عامل یک مرگ از هر 3 مرگ افراد بالغ خواهد بود.»
در ادامه این پژوهش درخصوص آمار مرگ‌ومیر ناشی از مصرف قلیان آمده است: «خطر مرگ‌ومیر در مصرف‌کنندگان دخانیات 90-8۰درصد بیشتر از افرادی است که این مواد را استعمال نمی‌کنند. همچنین آخرین بررسی کمیته مبارزه با استعمال دخانیات وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی نشان می‌دهد که هم‌اکنون ۱۵درصد از جوانان کشور، به‌طور مستمر قلیان مصرف می‌کنند که به‌دلیل دسترسی آسان به آن، احتمالا سراغ دیگر مواد دخانی هم خواهند رفت. این آمار به این دلیل نگران‌کننده است که جامعه کنونی ایران، قلیان را به شکل وسیله‌ای برای تفریح استفاده می‌کند. سازمان بهداشت جهانی علت افزایش استفاده از قلیان در نوجوانان و جوانان را با درک اشتباه آنان در بی‌ضرر بودن مصرف قلیان نسبت به سایر روش‌های مصرف تنباکو مرتبط دانسته است.»
محققان در ارتباط با مضرات مصرف قلیان، می‌گویند:«مصرف قلیان با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان، سرطان معده و سرطان مری، سرطان ریه، کاهش عملکرد دستگاه تنفسی و کاهش باروری ارتباط دارد. مصرف قلیان، جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز دارد. کشیدن قلیان، ریشه در آداب و فرهنگ مردم دارد و به‌صورت نشانه‌ای از حرکت اجتماعی در نشست‌های مردم، اعم از دوستان و اهل فامیل پذیرفته شده است. عواملی چون ارزانی نسبی، دسترسی آسان و نداشتن فعالیت‌های آموزشی برای مقابله با آن نیز بر مساعد شدن وضعیت استفاده از قلیان دامن زده است. بسیاری از افراد هزینه کشیدن قلیان را کمتر از سیگار می‌دانند و این خود، به گرایش گروهی از افراد منجر شده است که سیگار را ترک و قلیان را با آن جایگزین می‌کنند.»
در نتایج این پژوهش آمده است: «مصرف قلیان، به‌صورت یک ناهنجاری چند دامنه، هم از محیط و گستره زندگی روزمره همراه با ناهنجاری تأثیر می‌پذیرد و هم رفتارهای چندگانه مخاطره آمیز و ناهنجار را به‌دنبال دارد. در میان زمینه‌های مختلف بررسی شده، «دسترسی به قلیان» از مهم‌ترین دلایل مصرف آن در بین پسران جوان است و این دسترسی عمدتا از 3طریق شامل: نخست از طریق خانواده، دوم دوستان و آشنایان و سپس قهوه خانه‌های موجود در محل زندگی اتفاق می‌افتد. خانواده، نخستین و اصلی‌ترین زمینه‌ای است که به آشنایی وگرایش افراد با قلیان منجر می‌شود. اعتیاد پدر و مادر و مصرف قلیان به‌دست آنها برگرایش فرزندان به مصرف قلیان بسیار اثر دارد؛ به‌طوری که به جز پدر و مادر، سایر اعضای خانواده ازجمله برادر و خواهر بزرگ‌تر نیز بر این گرایش بسیار تأثیر دارند.
دوستان، عامل دیگری هستند که جوانان به آن اشاره کرده‌اند و آنها را عامل مهمی در گرایش به قلیان می‌دانستند. جوانان، به‌ویژه افرادی که از نظارت خانواده و پدر و مادر دور هستند و در زمان دوری از خانواده به قلیان گرایش پیدا کرده‌اند، عامل اصلی گرایش به آن را دوستان می‌دانستند.
زمینه مهم دیگر، قهوه‌خانه‌هایی است که مکان اصلی مصرف قلیان‌اند. جوانان به‌دلیل داشتن وقت آزاد و نداشتن شغل و درآمد مناسب، برای پر کردن اوقات فراغت به چنین مکان‌هایی رفت‌وآمد می‌کنند. کمبود امکانات ورزشی و تفریحی سالم و مناسب، در کنار افزایش بیش از حد قهوه‌خانه‌ها عامل اساسی در روند گرایش بیشتر جوانان به قلیان است.
بنابراین مصرف قلیان، فعالیت اجتماعی از نوع دورهمی است. بسیاری از پسران مصرف‌کننده قلیان، به‌خود قلیان زیاد علاقه ندارند و از بسیاری از زیان‌های آن آگاهند و حتی جنبه‌های فیزیولوژیک و عصبی آن نیز برای‌شان مهم نبوده است. به‌نظر می‌رسد آنها بیشتر به‌دنبال آن هستند تا از این طریق و به بهانه قلیان کشیدن، با دوستان خود دور هم باشند؛ به‌عبارت دیگر، قلیان از لحاظ اجتماعی و فرهنگی ابزاری برای دور هم آمدن و فراهم کردن فضایی برای گفت‌وگو و ابراز وجود جمعی است.»
در همینه زمینه :
