سفره چلوکباب جمع می‌شود؟

نگار حسینخانی_روزنامه نگار

  حرف از تبلیغات که می‌شود، دنیای تصاویری که پیش از این نمایندگان پیشین برایمان خلق کرده‌اند جلوی چشم‌هایمان رژه می‌رود و گاهی لبخند به لب‌هایمان می‌آورد؛ از کاغذ‌هایی که زیر دست و پا له می‌شوند و مردانی در آن با کت‌وشلوار ژست‌های تکراری گرفته‌اند تا متوسلان به المان‌های دینی، اجتماعی و هنری. کسانی که همه‌جا هستند؛ از حضور فعال در فضای مجازی گرفته تا چرخ‌زدن در محافل؛ از نمایشگاه عکس عکاسی جوان گرفته تا افتتاحیه تشکل‌های زیست‌محیطی، جشنواره میوه، مراسم عزا و عروسی، همایش‌ها، نشست‌های خبری و...؛ کسانی که به هر اتفاق سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی در کشور واکنش نشان می‌دهند و دست رد به سینه هیچ‌ رسانه‌ای نمی‌زنند. اما این نگرانی‌های تاریخ مصرف‌دار به همین‌ها بسنده نمی‌کنند. آنها تاریخی را تعیین می‌کنند تا مغزهای مردم شهرشان را از هر تصویر دیگری جز خود خالی کنند. بعضی‌ها برای رأی گرفتن پول‌ تقسیم می‌کنند و بعضی‌ها هم از طریق اپراتورها پیامک تبلیغاتی می‌فرستند و نام‌شان را پای پیام سند می‌زنند. آنها فکر همه‌جا را کرده‌اند؛ حتی سرکشی به فلان روستای دورافتاده که فقط روزی در حد یک نقطه روی نقشه مطرح بوده تا نشست‌های شبانه در خانه‌ دوستان و آشنایان که فرصتی است تا از برنامه‌های نامزد انتخاباتی‌شان حرف بزنند. به گوش باشید؛ آنها که امروز از سمت‌های دیگر خود استعفا می‌کنند، کاندیدای احتمالی آینده خواهند بود.

  سرعت در پایان مسئولیت
در تاکسی نشسته بودم که مسافری با شنیدن این خبر از رادیو که فرصت نام‌نویسی کاندیداهای نمایندگی مجلس رو به اتمام است، خطاب به راننده گفت: «کاش زمان انتخابات را بیشتر کنند تا مسئولان وقتی برای خدمت به مردم داشته باشند». بگذارید اول از همین نمایندگان فعلی صحبت کنیم؛ آنهایی که به سرعت در پایان دوره مسئولیت فعال می‌شوند و فکر اینکه دوره بعد در خانه ملت رفت‌وآمد نداشته باشند، حسابی کلافه‌شان می‌کند؛ آنهایی که حضور پررنگ و قابل‌ملاحظه‌ای در برنامه‌های مختلف، ازجمله سفر مسئولان کشوری به استان، جلسات و همایش‌های استانی، افتتاح پروژه‌ها، مراسم و آیین‌های مناسبتی، مراسم تجلیل از افراد شاخص و مانند آنها دارند و تلاش می‌کنند به هر قیمتی که شده در این برنامه‌ها حضور داشته باشند تا اسمی از آنها برده شود یا در فرصتی کوتاه سخنرانی و شائبه تبلیغاتی‌بودن کارهایشان را تقویت کنند. براساس ماده ۵۹ قانون درباره تبلیغات انتخاباتی اشاره شده، انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدها برای نامزدهای نمایندگی مجلس از صدا‌وسیما، میز خطابه نمازجمعه و هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد و فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امکانات وزارتخانه‌ها، ادارات، شرکت‌های دولتی، مؤسسات وابسته به دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های وابسته به آنها و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی به هر مقدار استفاده می‌کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور ممنوع است و مرتکب، مجرم شناخته می‌شود. به همین‌خاطر تبلیغات این سال‌ها خیلی زیرپوستی اتفاق می‌افتد.

  تبلیغات زیرپوستی نمایندگان فعلی
«آیا در حوزه انتخابیه شما کاندیدایی بوده که هزینه غیرمتعارف داشته باشد؟»؛ این سؤالی است که یکی از خبرگزاری‌ها از نبی هزارجریبی نماینده مردم گرگان در مجلس شورای اسلامی پرسیده است و او از تبلیغات مجلس صحبت کرده. این نماینده درباره تخلفات نمایندگان که کاندیداهای آتی نیز هستند می‌گوید: «در روزهای گذشته با تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این‌باره گفت‌وگو کردیم تا مشخص شود برای تبلیغات انتخاباتی چقدر هزینه کرده‌اند. بررسی متوسط حقوق و دریافتی یک نماینده مجلس دهم، دیگر گزارش ما در مورد این موضوع بود تا مشخص شود یک نماینده در 4سال دوره نمایندگی چه‌میزان دریافتی داشته که بعضی از کاندیداها تا میلیاردها تومان برای کسب کرسی‌های پارلمان هزینه می‌کنند». اگر کمی به تبلیغات نمایندگان دقت کنید حتما به مطالب جالبی برمی‌خورید که مرور آن البته خالی از لطف نیست. مثلا نماینده یکی از شهرستان‌های تقریبا کوچک، سال‌های گذشته با توزیع بروشوری در حوزه انتخابیه‌اش خدماتش را برشمرده بود! از کارهایش در آموزش عالی گرفته تا فعالیت‌های زیرساختی در بنیاد مسکن و آبرسانی روستایی و احداث پل، ‌میدان و...؛ فارغ از اینکه آسفالت اصلا کار نماینده مجلس است؟ یا او در ساخت پل با آن برآورد هزینه‌ای که کرده بود چه ارتباطی به او دارد. مردم به این امر واقف هستند که نمایندگان به جای ارائه گزارش درباره حوزه اجرایی، باید در مورد قانونگذاری و نظارت بر حُسن روند اجرایی قانون گزارش دهند.

  زنانِ دوشادوش مردان، فقط در انتخابات
باید اندکی به عقب بازگردیم؛ مثلا انتخابات برای مجلس دهم و پیامک‌های تبلیغاتی یک فروشگاه در استان فارس که نوشته بود: «فروشگاه... سیاسی نیست، ولی قاطعانه از دکتر... حمایت می‌کند». البته مردم این شهر در هر مناسبتی در آن بازه زمانی مشخص پیام‌های مناسبتی دریافت می‌کردند تا اینکه انتخابات به سرانجام رسید. صفوف نمازجمعه هم در شهرهای مختلف خالی از این تبلیغات نبود. در همان دوره در شهرستان‌ها، نامزدها و هواداران حضور گسترده‌ای در صفوف داشتند؛ توزیع تقویم، کتاب دعا، عکس و بروشور زندگی‌نامه و سوابق نامزدها بین صفوف و احوالپرسی با نمازگزارانی که تا دیروز کسی پیگیر مطالبات‌شان نبود. البته استفاده از مطالبات مردمی، اجتماعی و زنان نیز در این تبلیغات حسابی کاربردی شد؛ مثل تبلیغات در مازندران که همسران نامزدهای انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی با شعار «زن ایرانی دوشادوش مرد خود در همه عرصه‌ها حضور می‌یابد»، همسران‌شان را هنگام ثبت‌نام در انتخابات و صندوق همراهی کردند. مجالس روضه، باشگاه‌های ورزشی، سالن‌های آرایش، مزون‌ها و مجالس عروسی از دیگر فضاهایی بودند که این همراهی برای نامزدها به ارمغان آورد. این رقابت تا جایی پیش رفت که مردان بی‌توجه دیروز به امور زنان، ستاد تبلیغاتی ویژه بانوان راه انداختند و در نشست‌های اختصاصی زنان شرکت کردند تا آرای زنان را نیز از آنِ خود کنند. برای بعضی‌ها علی پروین آستین بالا زد و محمود فکری، از پیشکسوتان فوتبال، وارد عمل شد. در سمنان دیدارهای خانگی با پذیرایی شکل گرفت و نامزدها سعی کردند با شهرگردی و تبلیغ چهره به چهره، بین بازاریان و... جا باز کنند. دیدار با بزرگان اهل سنت و شرکت در نمازجمعه بخشی از تبلیغات نامزدها در استان خراسان جنوبی بود. بعضی نامزدها هم با راه انداختن کارناوال باعث ترافیک در خیابان‌های اصلی شهر شدند.

  فضای مجازی آری، کاغذ نه!
اما بد نیست کمی از نفوذ شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان و اهمیت آن بگوییم؛ هرچند بعضی درک درستی درباره استفاده از آن ندارند؛ مانند ویدئویی که از نمایندگان ممسنی استان فارس و اندیمشک در مجلس شورای اسلامی خبرساز شد. در ویدئوی اول کاروانی به چشم می‌خورد که یک دستگاه «ام‌آر‌ای» را در میدان شهر می‌گردانند و با بلندگو اعلام می‌شد که« م.گ،»آن را به شهر آورده است! اندیشمک خوزستان هم شاهد چنین مانور تبلیغاتی‌ای بود. در این فیلم نشان داده می‌شودکه  « ف.ح» خودرو ی حمل زباله‌ای که برای رفاه حال شهروندان تهیه شده را در شهر به نمایش گذاشته است! اما از چنین برداشت‌های اشتباهی که گذر کنیم استفاده از تبلیغات اینترنتی، مجازی و پیامکی می‌تواند جامع هدف مهمی مانند نسل جوان داشته باشد. در دوره گذشته استان مرکزی به جایگاه برتری نسبت به دیگر استان‌ها در این‌باره رسیده بود؛ اتاق‌های پرسش و پاسخ که به‌عنوان فضایی برای تضارب آرای اعضا با نامزدها طراحی شده بود و هر شب با آمدن یکی از نامزدها، بحث‌های مهمی بین مردم و آنها شکل می‌گرفت. رای‌گیری‌های مجازی و تحلیل رفتار و کارآمدی هر کاندیدا نیز می‌توانست باعث انتخاب‌های درست‌تری در مجلس آتی باشد. اما به استثنای همه این فضاها، استفاده کمتر از کاغذ با نظر به اینکه ما چند سالی است بحران کاغذ را در همه بخش‌های فرهنگی کشور تجربه کرده‌ایم، بهترین اتفاق و عادت تبلیغاتی در حفظ سرمایه‌های کشور خواهد بود.