یادداشت
بحران آلودگی هوا، از توسعه حمل‌ونقل عمومی تا فرهنگسازی
مجید فراهانی _ عضو شورای اسلامی شهر تهران
آلودگی هوا ازجمله بحران‌هایی است که در صدر مطالبات و خواسته‌های شهروندان از مجموعه مدیریت شهری و شهرداری تهران قرار دارد. با تشدید آلودگی هوا طی چند روز اخیر، با وجود تعطیلی مدارس و وضع مقرراتی برای محدود‌کردن تردد خودروها در سطح شهر، اما باز هم شاهد هستیم که میزان آلاینده‌ها کاسته نشده است. دلیل اصلی این موضوع و کم‌نشدن غلظت و میزان آلاینده‌ها را می‌توان در این گزاره توضیح داد که اصولا برخورد با این پدیده مخرب که منشأ طبیعی و صنعتی دارد، در گرو درنظر‌گرفتن دو نکته است که اولی زمان و دومی سرمایه‌گذاری در حوزه‌های ترافیک و حمل‌ونقل عمومی است. در بسیاری از شهر‌های بزرگ دنیا هم این مسئله نمود دارد و از آن به‌عنوان پدیده‌ای مخرب برای سلامت شهروندان و محیط‌زیست شهری نام می‌برند. در ایجاد این آلودگی عوامل مختلفی نقش دارند که از تردد خودروها تا وجود کارخانه‌های آلاینده در تهران دامنه آن گسترده است. بدیهی است که رفع این مشکل اساسی و خواسته مشروع مردم در گرو هم‌افزایی و همکاری نهاد‌های مسئول مخصوصا دولت است که می‌توانند با عمل به وعده‌های خود و انجام تعهدات در بحث توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان یکی از راهکار‌های کاهش آلودگی هوا در کنار مجموعه مدیریت شهری برای کنترل آلودگی هوا قرار بگیرند. به‌عنوان نمونه، تهران براساس برنامه دوم توسعه شهر نیازمند ۹۵۰۰دستگاه اتوبوس برای تجهیز ناوگان اتوبوسرانی است که به‌دلیل عمل‌نکردن دولت به تعهدات مالی خود در این زمینه حتی یک دستگاه اتوبوس هم در اختیار شهرداری قرار داده نشده است و امروز تهران کمی بیش از 5هزار اتوبوس فعال با عمر متوسط بالای 10سال در اختیار دارد.
یا در بحث مترو، اگر تعهدات دولت در این زمینه هم محقق شود، با افزایش ظرفیت فعلی جابه‌جایی مسافر در تهران از ۲ تا ۳میلیون نفر به قریب به 8میلیون نفر، می‌توان گام بلند و اقدامی اساسی را در کاهش آلودگی برداشت. طبعا اقداماتی مانند نوسازی اتوبوس‌ها و تاکسی‌های شهری، فرهنگسازی در میان شهروندان برای کاهش استفاده از خودروهای شخصی و ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه می‌تواند به‌عنوان اقدامات اساسی در دستور کار قرار بگیرد. در ارزیابی راهکار‌های مذکور که در رأس آن همانگونه که اشاره شد توسعه حمل‌ونقل عمومی و تقویت فرهنگ ترافیک است، می‌توانیم بخش زیادی از راه‌حل را هم جست‌وجو کنیم. امروز به جرأت می‌توانیم ادعا کنیم که بالغ بر ۹۰درصد خودروهای تهران، تک‌سرنشین هستند. این موضوع نشان می‌دهد علاوه بر بحث توسعه حمل‌ونقل عمومی به لحاظ کیفی و کمی به‌عنوان اساسی‌ترین راه برای کاهش آلودگی، نیازمند فرهنگسازی و ترویج الگوهای فرهنگی برای کاهش استفاده از خودروهای تک‌سرنشین در سطح خیابان‌های شهر تهران هستیم. از زمان تشکیل شورای شهر پنجم و روی کار آمدن مدیران شهری، هرچند مسئله ترافیک و کاهش آلودگی هوای تهران در رده مهم‌ترین برنامه‌های اصلی مجموعه مدیریت شهری قرار داشته است، اما به‌رغم اقدامات صورت‌گرفته نتیجه نهایی هنوز به نقطه مطلوبی نرسیده، لذا ضروری است اولا دولت برای حل‌شدن بحران آلودگی هوای تهران به وظایف قانونی و تعهدات خود جامه عمل بپوشاند، ثانیا با تجمیع مسئولیت‌های دستگاه‌های متنوع ذیل چتری واحد امکان پاسخگویی را فراهم آورد و همزمان‌حمایت مردمی را با فرهنگسازی برای غلبه بر اهریمن آلودگی فراهم آورد.
