فارغ‌التحصیلان ورشکسته

سمیرا مصطفی نژاد _روزنامه نگار

آموزش عالی در تقویت رشد جوامع ابزاری حیاتی است. از فقر می‌کاهد و رشد و شکوفایی را بهبود می‌بخشد. یونسکو آموزش را ابزاری برای متحول کردن زندگی بشر معرفی می‌کند؛ ابزاری که می‌تواند نسل‌های جوان‌تر را به مهارت‌ها، دانش و ایده‌آل‌هایی منحصربه‌فرد مجهز کند. درحال حاضر جمعیت کل دانشجویان کالج‌ها و دانشگاه‌های جهان رقمی بین 183 تا 200میلیون نفر تخمین زده شده‌ است و گفته می‌شود 25هزار دانشگاه در سراسر جهان مشغول آموزش و پرورش این دانشجویان هستند. همچنین سالانه هزاران نفر دانشجوی جدید در دانشگاه‌های مختلف ثبت‌نام می‌کنند، به این امید که تحصیل در رشته انتخابی تحولی در آینده آنها ایجاد کند. تحصیل و آموزش در مفهوم کلی و بنیادین خود امری حیاتی است؛ در حدی که از آن به‌عنوان یکی از حقوق اساسی و انکارناپذیر بشریت نام می‌برند. داشتن تحصیلات عالی یا به‌طور کلی تحصیلات، بر میزان درآمد و موفقیت مالی افراد در آینده تأثیر مستقیم دارد؛ تأثیری که به‌ویژه با مقایسه وضعیت افراد دارای تحصیلات و افراد بی‌سواد یا بدون داشتن تحصیلات عالی می‌توان به آن پی برد. برای مثال زنان انگلیسی که مدرک دانشگاهی دارند، در طول زندگی خود 250هزار پوند بیشتر از زنان بدون تحصیلات عالی حقوق می‌گیرند و مردان دانشگاه رفته انگلیسی نیز 170هزار پوند حقوق بیشتری دریافت می‌کنند.
تضمین موفقیت به صرف حضور در دانشگاه و داشتن تحصیلات عالی، امری است که عوامل زیادی می‌توانند در آن دخالت داشته‌باشند. انتخاب رشته مناسب؛ رشته‌ای که تحصیل و فارغ‌التحصیلی در آن جایگاه باثباتی را در بازار کار داخلی یا جهانی برای دانشجو ایجاد کند، یکی از اصلی‌ترین این عوامل است. در جهانی که دانش‌آموزان برای حضور در دانشگاه‌های معتبر مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف هستند و پس از فارغ التحصیلی مجبورند در رقابتی فشرده برای یافتن شغل مرتبط با تحصیل با درآمدی رضایت‌بخش شرکت کنند و انتخاب رشته‌های دانشگاهی زودبازده می‌تواند عاقلانه‌ترین گزینه باشد اما همیشه عاقلانه‌ترین گزینه، افراد را در مسیر حرفه مورد علاقه‌شان قرار نمی‌دهد. وجود سلایق و استعداد‌های متفاوت، تفاوت هزینه‌های تحصیلی برای رشته‌های دانشگاهی مختلف، عدم‌دسترسی به موقعیت تحصیلی خاص برای تحصیل در رشته‌های دلخواه و بسیاری از دلایل دیگر، باعث می‌شود همه دانشجویان نتوانند در رشته‌هایی مانند پزشکی، اقتصاد یا مهندسی که در دسته رشته‌های پردرآمد قرار دارند، تحصیل کنند. مهم‌تر اینکه بسیاری از رشته‌های دانشگاهی به واسطه تحولات اقتصادی و اجتماعی جامعه مدرن، محبوبیت خود را از دست داده‌اند و به فهرست مهارت‌های فراموش‌شده پیوسته‌اند. فوربس در گزارشی به کم‌درآمد‌ترین رشته‌های دانشگاهی در آمریکا و کانادا پرداخته‌است. براساس این گزارش رشته‌هایی نظیر علوم مصرف‌کننده و خانواده، هنرهای درام و تئاتر و‌ آموزش ابتدایی از کم‌درآمد‌ترین رشته‌ها در بخش شمالی قاره آمریکا هستند. از سوی دیگر، بالاترین نرخ بیکاری در همین منطقه جغرافیایی به رشته‌هایی نظیر مهندسی نفت، علوم‌شناختی و زیست‌روانشناسی تعلق دارد. در ایران نیز براساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، بیشترین نرخ بیکاری در میان رشته‌های دانشگاهی به گروه‌های معمـاری و سـاختمان، ‌هنر، علوم‌زیستی و رشته‌های مرتبط، فرآوری و ساخت و فناوری ارتباطات تعلق دارد. همچنین تعدادی از رشته‌ها در دانشگاه‌های ایران، به ظن درآمد پایین و بازار نامناسب کار، محبوبیت خود را از دست داده‌اند و تقریبا در حال فراموش شدن هستند. برای مثال رشته‌هایی مانند عمران، برق یا کامپیوتر تا چند سال گذشته در دسته رشته‌های محبوب قرار داشتند اما تغییر فضای بازار کسب و کار باعث ریزش محبوبیت این رشته‌ها و افزایش طرفداران رشته‌هایی مانند مهندسی پتروشیمی، مهندسی نفت و معماری شده‌ است.

بالاترین نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان
 (کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی)
یونان 13/7%
عربستان10/2%
ترکیه 9/8%
کلمبیا 9/1%
اسپانیا 8/4%

بی‌مصرف‌ترین رشته‌های دانشگاهی
 ( آمریکا و کانادا )
 مطالعات جنسیتی
  مطالعات صلح
  رقص
  نظریه‌های فمینیستی
  آشپزی فرانسوی

رشته‌های کم‌طرفدار
 (با زمینه کاری محدود)
|علوم‌اجتماعی|
| زبان و ادبیات فارسی|
| زبان و ادبیات فارسی|
| الهیأت و معارف اسلامی |
| مهندسی علوم کشاورزی |
| مهندسی منابع طبیعی |
|جغرافیا|
| مهندسی مدیریت و آبادانی روستاها |

بالاترین نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل  یا در حال تحصیل در استان‌های کشور
28.5% کرمانشاه
25.5% کردستان

گروه رشته‌ها با بالاترین نرخ بیکاری
معمـاری و سـاختمان      26/1%
هنـر     24/5%
علـوم زیسـتی و رشـته‌های مـرتبط     24/1%
فـرآوری و سـاخت     23/5%
فناوری اطلاعات و ارتباطات     22/8%

دارندگان مدرک تحصیلی  تا سال 2030 به 300 میلیون نفر می‌رسد

جمعیت فارغ‌التحصیلان یا در حال تحصیل کشور 132/000/000  نفر

جمعیت فارغ‌التحصیلان بیکار در کشور  1/400/000 نفر

نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل  یا درحال تحصیل برای مردان و زنان در کشور % 18/3

نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل یا درحال تحصیل مردان در کشور % 13/1

نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل یا درحال تحصیل زنان در کشور % 28/7