مواجهه اسطورهها با پدیدههای نوظهور
محمدعلی علومی ـ نویسنده و اسطورهشناس
دامنه ظهور و بروز اسطورهها فقط موضوعات قدیمی و تاریخی نیست. اسطورهها با رسوب در بسیاری از باورها و فرهنگها خود را تا روزگار ما نیز کشاندهاند. اگرچه اینبار کسی از آنها انتظار توجیه یا تعریف دلایل وقایع و پدیدههای طبیعی را ندارد اما نگاه حاکم بر اسطورهها یعنی نبرد خیر و شر، نگرشی موجود در همه زمانهاست.
بدینترتیب اسطورهها ابزاری برای مواجهه یا دستکم موضعگیری حتی درباره پدیدههای مدرن و نوظهور دارند؛ موضعی که بیش از همه در سینما و البته با رنگ و لعاب کمتر در بسیاری از عرصهها قابل مشاهده است.
اگر دانش با توجه به یافتههای علمی و نتایج آزمایشگاهی و تحقیقاتی خاص روزگار مدرن است اما در همین روزگار و در جهان سینما شر و خیر در همین قالب به نبرد با هم سرگرمند.
اما از سوی دیگر وجه مخرب برخی از علوم به دلیل سوءاستفاده از آنها، مانند تخریب محیط زیست بر اثر سوءمصرف صنایع چنین نگاهی را موجه و درست جلوه میدهد؛ گویی در مراکز علمی هم چنین نبردی بین بد و خوب و زشت و زیبا برپاست.
بنابراین نهتنها باورهای اسطورهای قدرت خود را از دست نمیدهند، بلکه در مواردی تایید و در ناخودآگاه انسانها پذیرفته میشوند؛ از همین روست که باید در نظر داشت دلیل اینکه اسطورهها تجدید حیات میکنند و مدرنیسم نیز نمیتواند آنها را از گردونه خارج کند، این است که پدیدههایی که محصول زندگی جدیدند با همین معیار محک میخورند؛ بنابراین حتی میتوانند به حیات باورهای اسطورهای کمک کنند و به آن دامنه و وسعت بیشتری بدهند. به عبارت بهتر تعریفی از علم که آن را مغایر با نگاه اسطورهای تلقی میکند نهتنها رنگ میبازد، بلکه پدیدههای ناشی از پیشرفتهای علمی، خود در ترازوی اسطورهها مورد ارزیابی قرار میگیرند.