زلزله در محل تلاقی 2گسل
مهدی زارع _ استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی
منطقه‌ای که روز گذشته زلزله در آن رخ داده محل تلاقی 2گسلی است که یکی از اردبیل تا میانه در راستای شمال شرقی و جنوب غربی کشیده شده و دیگری گسل‌های جنوب سراب است که راستای شرقی - غربی دارند. پایین‌تر از این دوگسل ادامه گسل شمال تبریز قرار دارد که راستای آن شمال غربی و جنوب شرقی است و تلاقی ساختاری این گسل‌ها می‌تواند دلیل بر وقوع رخداد زمین‌لرزه باشد و ممکن است در وقوع زلزله‌های بعدی در این منطقه نیز تأثیر‌گذار باشد. یکی از ویژگی‌های این زمین‌لرزه وقوع زمین لغزش‌های بزرگ است که ممکن است حتی در برخی مناطق راه‌های ارتباطی را نیز تحت‌تأثیر قرار داده باشد.
در منطقه آذربایجان زلزله‌هایی با بزرگای بیشتر از 7ریشتر نیز در گذشته اتفاق افتاده و 2 زلزله مخرب در این منطقه در زمان قاجار یکی در سال1844 در اواخر دوره سلطنت محمدشاه و دیگری در سال1879 در اواخر دوره ناصری رخ داده است. زلزله مخرب دیگری نیز در این منطقه در 10اسفند سال1375 به‌وقوع پیوست که حدود 600کشته داشت. گسل تبریز نیز در هزار سال گذشته 5زلزله مخرب با بزرگای بیشتر از 7ریشتر داشته است. وقوع زمین‌لرزه در این منطقه با توجه به شواهد و قرائن زمین‌شناسی برای ما محتمل بود؛ بدون اینکه از زمان و مکان دقیق آن اطلاعی داشته باشیم. حتی احتمال وقوع زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بیشتر در این منطقه نیز وجود دارد. اما آنچه در این منطقه نگران‌کننده است القای زمین‌لرزه و تحریک زمین در روند گسل شمال تبریز است؛ چراکه گسلی که باعث وقوع این زمین‌لرزه شده در انتهای خود به یکی از قطعات گسل شمال تبریز می‌رسد و باید توجه ویژه‌ای را به منطقه‌ای که گسل تبریز در آن قرار دارد، داشته باشیم.
بعد از وقوع این زمین‌لرزه متأسفانه شاهد برخی اظهارنظرها از سوی استانداری و مسئولان مدیریت بحران مبنی بر کاهش پس‌لرزه‌ها در منطقه هستیم؛ درحالی‌که مدل‌های زمین‌شناسی ما این کاهش پس‌لرزه‌ها را نشان نمی‌دهد و حداقل تا یکی، دو ماه آینده احتمال وقوع پس‌لرزه‌ها با بزرگای متفاوت را خواهیم داشت.
یکی از دلایلی که احتمالا شدت رخداد و تعداد تلفات منطقه را کم کرده روستایی بودن منطقه و پراکنده بودن جمعیت در آن است. برآورده‌های ما نیز نشان می‌دهد که عمق زمین‌لرزه در 18کیلومتری زمین بوده و همین عمق زیاد می‌تواند یکی از دلایلی باشد که شاهد پهنای گسترده زلزله بوده‌ایم.
با وقوع زلزله در آذربایجان، استان‌های قزوین، گیلان، آذربایجان‌های شرقی و غربی و بخشی از کردستان این لرزش را احساس کردند و در تهران نیز بیشتر افرادی که در برج‌های بلند‌مرتبه ساکن بودند این تکان را ممکن است احساس کرده باشند، دستگاه‌های لرزه‌نگار در بالای برج میلاد و دستگاه‌هایی که در ارتفاع برخی برج‌های مسکونی نیز در تهران نصب شده‌اند ممکن است این لرزش را ثبت کرده باشند.
بیش از یک سال گذشته سامانه هشدار پیش‌هنگام زلزله در تهران برای نخستین‌بار طراحی شد، برای اجرای این کار مشکل فنی نداریم و متخصصان کاربلد زیادی داریم که می‌توانند این سامانه هشدار پیش‌هنگام زلزله را راه‌اندازی کنند و مراکز حساس را به این سامانه تجهیز کنند اما مشکلی که در سر راهمان وجود دارد نه تحریم است و نه کمبود بودجه، مشکل ما در سر راه راه‌اندازی این سامانه مشکلات مدیریتی است؛ چراکه سوانح و آسیب‌های ناشی از حوادث طبیعی در اولویت مسئولان نیست و زمانی که مسئله‌ای اولویت نباشد کمتر به سراغ آن می‌روند. این مسئله درصورتی است که راه‌اندازی این سامانه برای متخصصان داخلی کشورمان کمتر از 6ماه زمان لازم دارد.
در همینه زمینه :