تهران در چهارراه گفت‌وگوی شهری
در شرایط کنونی روابط بین تهران و شهرهای بزرگ می‌تواند راهگشای نیاز‌های شهروندان باشد
محمد سرابی _ خبر‌نگار
پس از پایان جشنواره خشت طلایی که با استقبال جهانی روبه‌رو بود، روابط میان تهران با دیگر شهرهای بزرگ منطقه وجه دیگری پیدا کرده و نوعی «دیپلماسی شهری» را به نمایش می‌گذارد. مشکلات مشابه شهرها در کشورهای همسایه ایران و دستاورد‌های تهران در این زمینه توانسته است شرایط مساعدی برای گفتوگو میان مدیران شهری فراهم کند. شهرداری تهران نیز در دیدار با دبیرکل سازمان شهرهای متحد و دولت‌های محلی منطقه غرب آسیا و خاورمیانه (UCLG MEWA) و هیأت شهرداران ترک با اشاره به اتفاقاتی که هم در غرب و هم در کشورهای خاورمیانه افتاده است، اظهار کرد: نخستین اتفاق، خروج صنعت از شهر است. بسیاری از کارخانه‌هایی که علت توسعه شهرها بودند، دیگر امکان تولید در داخل شهرها را ندارند. خروج این موارد از داخل شهرها تهدید و البته فرصت‌هایی را برای شهرها به‌وجود آورده است. شهرهای هوشمند این تهدید را به فرصت تبدیل می‌کنند. ما نیز در ایران تجربیات زیادی در این زمینه داریم. به‌عنوان مثال، یک کارخانه آبجوسازی و یک کشتارگاه را در تهران تبدیل به مکان فرهنگی کرده‌ایم. دومین پدیده‌ای که اتفاق افتاد، توسعه بخش خصوصی بود. شهرداری‌ها و دولت‌ها حتی اگر بخواهند هم منابع کافی برای مدیریت شهر ندارند. در حقیقت موتور محرک این تحرکات بنیه بخش خصوصی خواهد بود. سومین پدیده نیز واگذاری قدرت به دولت‌های محلی بوده است؛ حمایت از شوراهای شهر و شهرداری‌ها به‌خاطر این موضوع بوده. می‌دانم که در کشور ترکیه در این زمینه موفقیت‌های زیادی حاصل شده است و رقابت‌های محلی می‌تواند نتیجه مستقیم برای مردم هر منطقه داشته باشد.
پیروز حناچی تأکید کرد: ما در این حوزه در ابتدای راه هستیم، اما تمام تلاش خود را به‌کار می‌بندیم. 3ماه پیش در تهران انتخابات شورایاری‌ها را داشتیم. این رویداد در ٣۵٠محله، ١۶٠٠شعبه با ١٢هزار کاندیدای محلی برگزار شد. برای ما جالب بود که میزان مشارکت در مقیاس محلی از آنچه فکر می‌کردیم، بسیار بهتر بود. این انتخابات در تهران برای نخستین‌بار به‌صورت تمام الکترونیک برگزار شد. ما همچنین برای مردم تهران حساب کاربری باز کردیم و تمام سرویس‌های شهری را در آن حساب در دسترس قرار می‌دهیم. این حساب هم‌اکنون بیش از 2.5 میلیون نفر عضو دارد. او یکی از مشکلات بزرگ تهران را پسماند دانست و اظهار کرد: ما در تهران روزانه ۶۵٠٠تن زباله را حمل می‌کنیم. سیاست تفکیک از مبدأ و بازیافت آغاز شده و هدف این است که بازیافت بیشتر و حمل کمتر را در دستور کار داشته باشیم. مطمئنا استفاده از تجربیات شهرهای دیگر، ما را در این زمینه کمک خواهد کرد.
حناچی افزود: شهرداری‌ها نهادهای عمومی هستند. درست است که در چارچوب دولت‌ها حکومت می‌کنند، اما مسائل سیاسی و منافع شهروندان کاملا تفاوت دارند. من فکر می‌کنم که تهران و بقیه کلانشهرهای ایران که در اتحادیه کلانشهرها ریاستشان را بر عهده دارم، همه آماده همکاری در این زمینه هستند. ما 15شهر بالای یک‌میلیون نفر هستیم و اتحادیه‌ای داریم که سیاست‌ها و موضوعاتمان را با هم هماهنگ می‌کنیم. همچنین شورای‌عالی استان‌ها را داریم که از مجموعه شوراهای شهرها تشکیل شده و در قانون اساسی ما مثل یک قوه دیده شده و حتی اجازه پیشنهاد لوایح به مجلس شورای اسلامی را دارد.
اتحاد با فرهنگ مشترک
شهردار تهران خطاب به همکارانش از شهرهای مختلف آسیایی، گفت: ایران و ترکیه همسایگانی هستند که همواره در یاری به یکدیگر شتاب داشته‌اند. جدای از بحثی که در اتحاد شهرها داریم، باید یادآور فرهنگ مشترکی شوم که میان ما وجود دارد. این نشان‌دهنده ریشه‌های طولانی فرهنگی میان 2کشور است؛ هم در تمدن منطقه‌ای پیش از اسلام و هم در دوران اسلامی آثار مشترک فراوانی وجود دارد. رشته‌های محکمی ما را به یکدیگر پیوند می‌دهد. تلاش روی پررنگ‌کردن مزیت‌های شهرها کاری است که ترکیه در آن بسیار موفق بوده. فعالیت‌های ترکیه در این حوزه در کلاس جهانی است. کاری که در نیروگاه برق در غرب استانبول انجام شده، جزو تجربیات در کلاس جهانی است. همچنین تجربیات دیگری که در باقی کشورهای منطقه وجود دارد، مورد توجه ماست.
بدون تهران؛ تشکیلات ناقص است
دبیرکل سازمان شهرهای متحد در این دیدار ضمن تشکر از شهردار تهران برای برگزاری این نشست و همایش و معرفی هیأت همراه خود، گفت: از شما می‌خواهیم که ما را تنها نگذارید. ایران برای حضور در سازمان‌های مختلف تلاش می‌کند، یکی از این موارد نیز سازمان منطقه‌ای شهرهای متحد و دولت‌های محلی منطقه غرب آسیا و خاورمیانه است. در نشستی که شما حضور نداشتید، شما را به‌عنوان یکی از رؤسا انتخاب کردیم. همه اعضا در نشست عمومی به شما رأی دادند. من در این نشست گفتم هر تشکیلاتی بدون تهران و ایران ناقص خواهد بود.
«محمت دومان» افزود: تهران را برای شورای جهانی پیشنهاد دادیم؛ می‌دانم در اجرای تعهدات مشکلاتی وجود دارد. درخصوص حق عضویت مشکلاتی وجود دارد که برای حل این مسئله این هفته را مهلت داریم. ما قطعا خواهان حضور و عضویت تهران در شورای جهانی هستیم. می‌دانیم که قرار است از شما یک هیأت نمایندگی به آفریقای جنوبی تشریف بیاورند. قرار است در آنجا به معرفی ایران و تهران بپردازیم. او در ادامه گفت: تشکیلات متروپل جهانی، شهرهایی را که بالای یک‌میلیون جمعیت دارند، به‌عنوان کلانشهر می‌پذیرد؛ در تشکیلات خود نیز این مقیاس را درنظر گرفته‌ایم. همچنین در ترکیه پروژه بدون پسماند شروع شده که شمار زیادی از شهرهای ما آن را آغاز کرده‌اند. ما پسماند را نه به‌عنوان پسماند بلکه به‌عنوان مواداولیه می‌بینیم. هرچقدر این پسماند را به‌عنوان مواداولیه مورد استفاده قرار دهیم، نشانه موفقیت است.
دومان تأکید کرد: درست است که شهرداران وابسته به حکومتند اما به مردم بسیار نزدیک هستند. مردم از مسئولان دولتی نمی‌توانند حساب بگیرند اما شهرداران همیشه به شهروندان نزدیکند و می‌توانند به شهروندان حساب پس بدهند.
ادامه سرعت در دیپلماسی شهری
مهدی چمران،رئیس شورای اسلامی شهر دوره چهارم
قاعدتا دیپلماسی شهری و ارتباط بین شهرهای بزرگ دنیا قابل بهره‌برداری است به ویژه که می‌شود از اقداماتی که در شهرهای دیگر انجام شده است، استفاده کرد. البته باید توجه کرد که در شهرداری تهران مراکز تحقیقاتی وجود دارد که عملکرد شهرهای بزرگ دنیا را رصد می‌کنند و برای کسب اطلاعات نیازی به نشست حضوری نیست اما گردآمدن همه اینها در کنار هم به جز هزینه‌هایی که دارد، قابل بهره‌برداری است. تهران باوجود مشکلات و پیچیدگی‌های زیادی که دارد، از وضعیت مناسبی برخوردار است. پیشرفت‌های خطوط مترو را می‌توان به عنوان یک حرکت خوب جهانی مطرح کرد که اگر با همان سرعت ادامه پیدا می‌کرد و به حدی که مورد نیاز امروز است می‌رسید دستاورد بزرگتری بود.
من می‌بینم که اخیرا باز هم طراحی خطوط جدید مطرح شده است. ارتباط با شهرهایی مانند وین که در این زمینه الگو‌های موفق هستند به کسب تجربه منجر می‌شود. تهران در ارتباط با شهرهای منطقه هم می‌تواند آموزش و مشورت ارائه بدهد و در زمینه‌هایی مانند خدمات شهری می‌توانیم تاثیر گذار باشیم که نمونه آن در راهپیمایی اربعین دیده شد.
فرصت تقویت روابط فرهنگی بین کشوری
محمدمهدی تندگویان،عضو سابق شورای شهر و کارشناس شهری
در دوره‌های قبلی روابط با سایر شهرها به شیوه امروزی انجام نمی‌شد و هماهنگی چندانی هم با وزارت خارجه نبود. بیشتر کار در بخش روابط بین‌الملل شهرداری دنبال می‌شد. اکنون دیپلماسی شهری موضوعی است که نمونه آن در حوزه ورزش هم به‌کار گرفته شده است، زیرا از لحاظ ارتباطات بین کشورها روابط فرهنگی و توسعه زیرساخت‌ها ربطی به سیاست‌های دیپلماتیک ندارد و در بخش دیپلماسی عمومی قرار می‌گیرد. در کشورهای توسعه‌یافته اداره شهرها در اختیار شهرداری‌هاست و 70 تا 80درصد امور عمومی حتی مسائل مربوط به ازدواج و اقامت هم در حوزه کاری شهرداری‌ها قرار می‌گیرد و خدماتی مانند آب و برق هم از طریق شهرداری ارائه و کنترل می‌شود. باید توجه کرد که دیپلماسی شهری به شرطی به درد ما می‌خورد و منافع آن به مردم ما می‌رسد که از تجارب به‌دست‌آمده استفاده کنیم و مطالعات شهری در کشورهایی که ارتباط داریم باید جامع و کامل انجام و بومی‌سازی شود. در دوره قبل شهرداری، من عملکرد مناسبی در این زمینه ندیدم. الان موضوع بهره‌برداری از زباله و ایجاد ارزش افزوده در شهرهای توسعه‌یافته جهان انجام می‌شود و می‌توانیم از این مسیر هم از تجارب هم از سرمایه‌گذاری و هم از آخرین فناوری‌ها استفاده کنیم. شهرتهران نیز در این حوزه ظرفیت‌هایی دارد.
دیپلماسی عمومی؛ پدیده‌ای جدید
سیدعباس موسوی،رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه
اگر در گذشته دیپلماسی صرفاً در اختیار دولت‌ها و مرتبط با جنگ و صلح بود، اکنون شامل مباحثی مانند فقرزدایی، توسعه و محیط‌زیست هم می‌شود. طیف وسیعی از کنشگران، وارد این عرصه شده‌اند و از ابزارهای مختلف استفاده می‌کنند. دیپلماسی عمومی پدیده‌ای جدید و مکمل دیپلماسی سنتی است که وارد عرصه روابط بین‌المللی شده است زیرا دیپلماسی سنتی دیگر قادر به مقابله نیست. مهم‌ترین بازیگر عصر جدید، افکار عمومی و مردم است. برخلاف مثلاً یک قرن پیش که افکار عمومی محلی از اعراب و تأثیری در سیاست‌های دولت‌ها نداشت، اما امروز مؤلفه مردم و افکار عمومی نقشی بسیار تعیین‌کننده دارد. یکی از شناخته‌شده‌ترین ارتباط‌ها در زمینه دیپلماسی قراردادهای خواهرخواندگی است که در نیمه دوم قرن بیستم گسترش پیدا کرد. امروز بیش از 2500قرارداد خواهرخواندگی بین شهرهای مختلف جهان منعقد شده که بیش از 140قرارداد خواهرخواندگی بین شهرهای ایران و دیگر شهرها امضا شده و به‌جز 2مورد آن، بقیه مربوط به دوران پس از انقلاب بوده است که با ذات و ماهیت انقلاب همخوانی دارد. هدف اصلی انقلاب انتقال پیام صلح و دوستی و گفتمان‌سازی است و دیپلماسی شهری و ارتباط با شهرهای دیگر می‌تواند سازوکار مناسب برای انتقال پیام صلح و آزادگی مردم ایران به جهان باشد.
