افزایش توان موتور اقتصاد شهری با راه‌های نو

محمود مولایی _ خبر‌نگار

 نیاز شهرداری‌ها به «درآمدهای پایدار» در سال‌های سیطره تحریم‌ها بر مدیریت شهری و در دورانی که درآمدزایی از طریق ساخت‌وسازهای غیرمجاز، تخریب باغات و ایجاد برج به ندرت اتفاق می‌افتد، بیشتر از هر زمان دیگری به‌نظر می‌رسد. 
شهرداری تهران چندی قبل از کاهش 40درصدی درآمدهای شهرداری تهران از محل ساخت‌وساز خبر داده بود، درحالی‌که در دوره‌های قبلی درآمدزایی از ساخت‌وسازها، منابع قابل توجهی به‌حساب می‌آمد. امروز اما شهرداری تهران و شورای شهر درنظر دارند کمبود منابع مالی خود را از طریق درآمدهای جدید تامین کنند. هم‌اکنون 4کمیته در شهرداری تهران تشکیل شده تا چگونگی زمینه درآمدهای جدید شهرداری بررسی و مشخص شود. علاوه بر آن، شورای شهر تهران پیگیری‌هایی را برای ارائه راهکار در مورد درآمدهای جدید و پایدار انجام داده است، ازجمله پیگیری‌ موضوع TOD در شهر تهران. TOD یا توسعه شهری با تکیه بر حمل‌ونقل عمومی یکی از طرح‌های مهمی محسوب می‌شود که مدیریت شهری تهران روی آن حساب کرده است. ظاهرا یکی از منابع درآمدهای جدید شهرداری تهران همین طرح TOD است و راهکار دوم می‌تواند لایحه مالیات بر ارزش افزوده باشد. البته این لایحه به گفته مرتضی الویری، رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای شهر تهران دارای اشکالاتی است؛ اشکالاتی که با برطرف شدن آن شهرداری می‌تواند به بخشی از درآمدهای پایدار خود دست پیدا کند. با همه اینها، مجموعه مدیریت شهری با ارائه پیشنهادهای خود در مسیر رسیدن به درآمدهای جدید و پایدار درصدد بُرون‌رفت از وضعیت فعلی هستند.

اعضای شورا نسبت به کاهش درآمدها حساس هستند
  محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران 

اعضای شورای شهر تهران نسبت به کاهش درآمدهای شهرداری بسیار حساس هستند و در این رابطه چند جلسه ویژه با حضور شهردار تهران برگزار شد. در شهرداری تهران ۴کمیته بررسی زمینه‌های افزایش درآمد شکل می‌گیرد که یکی از این کمیته‌ها پیگیری مطالبات کمیسیون ماده۱۰۰ است؛ حدود ۷۰هزار پرونده ماده۱۰۰ داریم که به دلایل مختلف درآمدهایمان از این محل پایین است.
بخشنامه‌های مختلفی که در این مدت برای جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز و کم‌کردن اختیارات شورای معماری مناطق صادر شده در کاهش درآمدهای شهر تأثیرگذار بوده است. در حوزه شهرسازی تأکید مدیریت شهری اجرای قانون است و به‌بهانه کسب درآمد از قانون عبور نخواهیم کرد. باید بتوانیم موانعی که در راه سرمایه‌گذاری در شهر است را برداریم تا سرمایه‌گذاران علاقه‌مند و تشویق به سرمایه‌گذاری شوند. همچنین موضوع TOD که شورای شهر تهران اجرای آن را پیگیری می‌کند می‌تواند به افزایش درآمد‌های شهر کمک کند.

آینده از آنِ درآمدهای پایدار است
  محمود میرلوحی، عضو کمیسیون برنامه‌ و بودجه شورای شهر تهران

کلانشهرهای کشور و تهران به‌عنوان یک ابرشهر 700کیلومترمربع وسعت دارد و بیش از 40درصد تولید ناخالص کشور در اینجا شکل می‌گیرد و 50درصد مالیات در تهران به‌دست دولت می‌رسد. همچنین عموم درآمدهای جدید و کسب و کارهای جدید معمولا از تهران کلید می‌خورد؛ مانند استارتاپ‌ها و فعالیت‌های فرهنگی. امروز معدل هر مترمربع مسکن در پایتخت 11میلیون تومان است و یک ثروت هنگفت در این شهر وجود دارد. بنابراین، برای اداره یک چنین شهری پیدا کردن 10میلیارد دلار که البته با توجه به دلار 11هزار تومانی 2میلیارد دلار می‌شود، باید راه‌حلی اندیشید. سال‌هاست شعار دادیم که باید حمل‌ونقل عمومی را توسعه دهیم و به 50درصد برسد. مترو نیز باید 30درصد آن را تشکیل دهد. مترو امروز با 5میلیارد یورو می‌تواند آباد شود و شاید با 2میلیارد یورو بشود اتوبوسرانی تهران را نوسازی کرد. همچنین با یک میلیارد یورو می‌شود مسئله پسماند را برطرف کرد. مثلا اینکه پسماند به مرکز آرادکوه نرود و مانند شهرهای اروپا تبدیل به انرژی شود. عرض من این است که پیدا کردن ارقام اینچنینی با شهری با این وسعت کار دشواری نیست، اما تا حالا دنبال آن نرفته‌ایم، البته دولت از سال64 صحبت آن را مطرح کرد و مجلس تکلیف کرده که لایحه منابع پایدار را ارائه کنند که تا کنون نشده است. به هر نحو تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده و بحث تحریم نفت و این مسائل شاید سبب شود که جدی‌تر به آینده فکر کنیم. به این فکر کنیم که تهران نه از راه از بین بردن باغات، تراکم‌فروشی و ساخت‌وسازهای بی‌قواره بلکه از راه درآمدهای پایدار شهر اداره شود.
در شورای شهر ما به به‌نتیجه رسیدن موضوع TOD خوش‌بین هستیم. به تعبیر بنده2 اتوبان از زیر جنوب شهر عبور کرده و باید در بالای آن تحولاتی صورت بگیرد. مثلا اگر این منابعی که به بالای شهر رفت و برج‌های بلندمرتبه در کوچه باریک و سراشیبی ساخت، درست برنامه‌ریزی می‌شد، اتفاق بهتری رخ می‌داد. به‌طور مثال هم تحولی در بافت فرسوده روی می‌داد و هم می‌توانست اقتصاد این منطقه را تکان دهد.
در مورد لایحه مالیات بر ارزش افزوده دولت گمان می‌کرد این همان مالیات قبلی است و تقریبا عوارضی که شهرداری‌ها می‌گرفتند را نادیده می‌گیرد. ما معتقد هستیم که اگر همه این مالیات بر ارزش افزوده به شهرداری تعلق بگیرد، جای دوری نخواهد رفت. زیرا امروز 70درصد مردم کشور ساکن شهرها هستند.

پیشنهاد برای درآمدهای پایدار
  حامد مظاهریان، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران 

مسئله مهم امروز شهرداری تهران تلاش برای افزایش درآمدهاست. شهرداری تهران سازمان قدرتمند و ثروتمندی است و بحث اقتصاد شهری باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا با مولد کردن سرمایه‌های راکد و کسب درآمدهای جدید، افزایش بودجه هزینه‌های عمرانی تحقق یابد. شهرداری تهران این عارضه را در طول سال‌های متمادی داشته که به‌واسطه دسترسی به درآمد ناشی از عوارض ساخت‌وساز و تراکم، به سمت توسعه درآمدهای پایدار حرکت نکرده است و شرایط رکود فعلی، این فرصت را فراهم کرده تا شهرداری با ایجاد درآمدهای جدید و پایدار، این وابستگی به درآمد ناپایدار را تا حد زیادی کاهش دهد.
در این رابطه و با تدبیر شهردار تهران، ستادی برای توسعه درآمدهای پایدار شهرداری تشکیل‌شده که در ذیل آن 4 کمیته تخصصی در حوزه‌های مختلف تعریف ‌شده است؛ یکی از این کمیته‌ها که در معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورا قرار دارد، کمیته طرح‌ها و لوایح است که وظیفه تدوین، تنقیح و آماده‌سازی لوایح مناسب در این حوزه را برای ارائه به شورای شهر و سایر مراجع قانونی دارد. تمامی مدیران، مشاوران و مسئولان حوزه شهری می‌توانند پیشنهادهای خود را در حوزه افزایش درآمدهای پایدار به کمیته طرح‌ها و لوایح ارائه کنند. با توجه به الزام قانونی برای تصویب نرخ عوارض و وضع عوارض جدید تا 15بهمن‌ماه هرسال در شورای شهر، این طرح‌ها و لوایح باید هرچه سریع‌تر آماده و تحویل شورا شود. البته از شورای شهر نیز انتظار می‌رود انعطاف‌پذیری لازم در این موارد از خود نشان دهد. برای مثال مناسب است که مدیریت برج میلاد، قدرت لازم برای تعیین بها را با توجه به موقعیت‌های فصلی داشته باشد.