آتش سودجویی بر جان آمازون

اسماعیل کهرم
استاد علوم زیست‌محیطی

جنگل‌های آمازون در حوالی خط استوا به عنوان ریه‌های زمین عمل می‌کنند. تلطیف آب و هوا برای نقاط مختلف کره زمین تنها یکی از آثار مثبت وجود این جنگل‌هاست.
در این جنگل‌ها نزدیک به 3‌میلیارد درخت که هر یک میلیون‌ها برگ دارند، آب را به وسیله تبخیر و تعرق به آسمان می‌فرستند. آبی که به طبقات بالایی هوا می‌رود به صورت رودخانه‌ای سیال بر فراز آمازون به حرکت درمی‌آید. این رودخانه سیال تحت تاثیر قطبین زمین سرد می‌شود و به شکل باران‌های منظم به استوا برمی‌گردد. چنین گردشی موجب حرکت توده‌های هوا می‌شود و تنفس زمین و تبادل اکسیژن را در پی دارد.
هوایی که در ایران، آسیا و همه نقاط جهان با عمل دم وارد ریه انسان‌ها و جانوران می‌شود، سرشار از همین اکسیژن است، اکسیژنی که بخش مهمی از آن محصول آمازون است. به این ترتیب درست است که این جنگل‌ها در برزیلند، اما تغییرات آن می‌تواند همه کشورها را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارت بهتر همه نقاط کره زمین از جنگل‌های آمازون بهره‌مند و به آن نیازمندند. با وجود چنین نیازی جنگل‌های آمازون اکنون به شدت در معرض خطرند. یکی از عوامل این خطر ایالات متحده آمریکاست. کشوری که به طمع استفاده از نیروی کار ارزان قصد دارد با قلع و قمع درختان و تبدیل بخش‌هایی از جنگل به مرتع و پرورش گله‌های گاو، پاسخگوی اشتهای سیری‌ناپذیر آمریکایی‌ها به خوردن همبرگر باشد. از طرفی مردم فقیر برزیل انتظار دارند این جنگل‌ها به جای تامین اکسیژن کره زمین نیاز آنها به پول و غذا را – حتی در حد بخور و نمیر – تامین کنند. سیاستمداران برزیل هم اعلام می‌کنند اگر جنگل‌های برزیل برای جهانیان مهم است، پس به برزیل و مردمان فقیرش در نگهداری از آنها کمک کنند.
رئیس‌جمهوری این کشور نیز از خواسته‌های مردم کشورش حمایت کرده و اجازه بهره‌برداری محدود از زمین‌های جنگل را صادر کرده است. همین امر موجب آتش‌سوزی‌های عمدی در این جنگل‌ها شده است. خوشبختانه وسعت این جنگل‌ها به قدری هست که بخش‌های سوخته چنان قابل توجه نباشد، اما همین اندازه هم برای به‌صدادرآوردن زنگ خطر و جلب توجه افکار عمومی و دولت‌ها کافی است.
اکنون تمام دنیا درصدد حفاظت از این جنگل‌ها برآمده و کشورهای آمریکایی و اروپایی در پی تشکیل سازمان‌هایی برای کمک به مردم برزیل و جلوگیری از سوءاستفاده از مناطق جنگلی هستند.