از بحران اقتصادی تا زورآزمایی سیاسی

 درحالی‌که هنوز یک هفته از شروع اعتراضات خیابانی بی‌سابقه شهروندان لبنانی نگذشته، ابعاد عمیق‌تری از این بحران بی‌سابقه برای افکار عمومی روشن شده است؛ ابعادی که ریشه در نبردی سیاسی میان جریانات مختلف لبنانی زیر پوست اقتصاد این کشور دارد.
نخستین نقطه عطف این بحران، پیام سمیر جعجع، رئیس حزب نیروهای لبنانی، مبنی بر استعفای وزرای این حزب مسیحی از دولت لبنان بود؛ آن هم درحالی‌که دولت حریری با تمام توان، درگیر مقابله با بحران و مهار اعتراضات خیابانی است. اگرچه بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند این گام مهم با اقدام مشابه از سوی ولید جنبلاط، رئیس حزب سوسیالیست ترقی‌خواه همراه شود اما تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است؛ امری که به‌معنای موفقیت جریان مقابل (به رهبری حزب‌الله) برای مهار بحران و جلوگیری از سقوط دولت تلقی می‌شود؛ دست‌کم تا امروز!
تمام اینها در حالی است که حزب‌الله همزمان نبردی دیگر را در مرزهای جنوبی لبنان مدیریت می‌کند؛ نبردی که سرفصل آن بر خلاف تحولات داخلی لبنان به امنیت این کشور گره خورده است. روزنامه العربی الجدید در این باره نوشت: حزب‌الله تلاش دارد به هر قیمت از ایجاد آشوب در داخل کشور جلوگیری کند چرا که با توجه به تحولات انتخابات اسرائیل، هرگونه نا امنی داخلی در لبنان، زمینه را برای تشدید درگیری‌های امنیتی و یا حتی نظامی در مرزهای جنوبی این کشور با فلسطین اشغالی فراهم خواهد کرد. پیش از این حزب‌الله در پاسخ به شهادت 2 تن از اعضای خود در سوریه توسط ارتش رژیم صهیونیستی، یک خودروی گشت نظامی این رژیم در نوار مرزی لبنان را مورد حمله قرار داد. اما در مجموع تلاش حزب الله متوجه مدیریت بحران کنونی است.



بازیگران اصلی در بحران اخیر لبنان


سمیر جعجع و ولید جنبلاط؛ توطئه ناتمام علیه دولت



طی ماه‌های گذشته گزارش‌های متعددی درباره فشار وزرای دو حزب نیروهای لبنانی (مسیحی) و سوسیالیست ترقی‌خواه (درزی) بر دولت لبنان به‌منظور وضع مالیات‌های گسترده در بودجه سال 2020این کشور منتشر شده بود؛ امری که در تمام این مدت با مخالفت جدی وزرای طیف حزب‌الله و در درجه کمتر، شخص نخست‌وزیر روبه‌رو شده است. به نوشته العربی الجدید، در حقیقت اشاره سعد حریری در پیام تلویزیونی وی مبنی بر «شرکایی که مجالی به دولت برای تحرک نمی‌دهند» این دو حزب و رهبران‌شان، یعنی سمیر جعجع و ولید جنبلاط بوده است. اما استعفای ناگهانی وزرای نیروهای لبنانی بعد از پیام سمیر جعجع در اعتراض به وضع موجود (آن هم درحالی‌که همین وزرا عامل مهمی در خلق این وضعیت به شمار می‌روند) نشان از توطئه‌ای سیاسی علیه دولت و حامیان آن (حزب‌الله و جریان آزاد ملی) داشت؛ به‌گونه‌ای که عاملان بحران از صحنه خارج شده و دولت و حزب‌الله را در مقابل اعتراضات مردمی تنها می‌گذارند.




اگرچه به‌نظر می‌رسد این طرح باید با صدور پیام مشابهی از سوی جنبلاط برای استعفای چند وزیر دیگر از دولت و در نهایت، فشار این دو حزب به سعد حریری برای استعفا دنبال می‌شد، اما مسیر تحولات در ساعات پایانی روز شنبه تغییر کرده است؛ به‌گونه‌ای که جنبلاط هرگونه برنامه‌ای برای استعفای وزرای حزب سوسیالیست ترقی‌خواه از دولت را تکذیب کرد. این در حالی است که شبکه المیادین مدعی شده ولید جنبلاط در ساعات پایانی روز شنبه دو نشست جداگانه با سعد حریری و هیأتی از حزب‌الله داشته است.



سید حسن نصرالله؛ تلاش برای مهار بحران



نقش حزب‌الله در بحران اخیر، علاوه بر مخالفت با وضع مالیات‌های گسترده علیه مردم، تلاش برای جلوگیری از سقوط دولت بوده است؛ اقداماتی که بازتاب آن را به خوبی می‌توان در پیام اخیر دبیر کل حزب‌الله مشاهده کرد. سیدحسن نصرالله در بخش ابتدایی این پیام گفت: اعتراضات مردمی ثابت کرد که راه خروج از بحران اقتصادی، تحمیل مالیات‌های گسترده و فشار بر اقشار محروم و ضعیف جامعه نیست. وی همچنین یک روز قبل از پیام جعجع برای خروج از دولت تأکید کرد: جریانات سیاسی به جای استعفا و خروج از دولت باید مسئولیت خود را در حل بحران به‌وجود آمده بپذیرند. علاوه بر موضع رسمی و رسانه‌ای حزب‌الله که روشی در جهت جلوگیری از سقوط دولت و ایجاد آشوب و هرج و مرج بیشتر در جامعه بوده، اقدامات این حزب در پشت پرده هم به همین ترتیب به‌نظر می‌رسد؛ چرا که ولید جنبلاط بعد از نشست با هیأت سیاسی حزب‌الله به هر دلیلی از خروج از دولت عقب‌نشینی کرده است.

سعد حریری؛ همچنان در انفعال




مرور تحولات یک دهه اخیر لبنان حکایت از تضعیف موقعیت حزب المستقبل و سعد الحریری به‌عنوان مهم‌ترین متحد عربستان سعودی در لبنان دارد؛ روندی که مخصوصا بعد از گروگانگیری وی در ریاض وارد مرحله‌ای غیرقابل بازگشت شد. حریری طی تمام این سال‌ها در مقابل مخالفان خود موضعی منفعلانه داشته، ازجمله در تحولات اخیر که حتی در دفاع از دولتش فاقد نقشی محوری و تأثیرگذار است؛ اگرچه در این میان همسویی محدود وی با حزب‌الله برای بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران قابل توجه بوده است. حریری که روز جمعه فرصتی 72ساعته به دولت برای پایان بحران داده، روز گذشته طرحی 25ماده‌ای را برای کاهش هزینه‌های تشریفاتی دولت تقدیم پارلمان کرد.