خرمشهر در دوراهی رونق و رکود

احمد میرخدائی _ روزنامه‌نگار

جنگ تحمیلی عراق به ایران 31سال است که به پایان رسیده و بیش از 37سال نیز از آزادسازی قهرمانانه خرمشهر می‌گذرد؛ شهری که پس از گذشت 3 دهه از پایان جنگ، هنوز نتوانسته است به مدد همه کارهای عمرانی، آنطور که باید به رؤیای خرمشهر آباد و زنده برگردد؛ اما حالا دیگر با برنامه‌ریزی عراقی‌ها برای ایجاد یک هاب اقتصادی در منطقه فاو، خرمشهر به لبه رونق و رکود رسیده و باید مورد توجه قرار گیرد. به گزارش همشهری، امسال در هفته دفاع ‌مقدس با رونمایی از برخی اقدامات احیاگر در بندر خرمشهر، دوباره آمارها از وعده خرمشهر پویا و سرزنده خبر آوردند و قرار شد بندری که تا پیش از جنگ هشت‌ساله، بزرگ‌ترین بندر ایران شناخته می‌شد، دوباره به روزگار اوج برگردد؛ اما روی دیگر ماجرای خرمشهر این است که این بندر فارغ از حکایتی که آمارها دارند، هنوز همان بندر جنگ‌زده و زخمی است که نه روی کشتی‌های بزرگ و مدرن را می‌بیند و نه صدای سوت قطارهای باری در گوشش می‌پیچد. در این میان عراقی‌ها برای تبدیل منطقه فاو به یک هاب اقتصادی و منطقه آزاد به تکاپو افتاده‌اند و آنگونه که هانی فیصلی، رئیس اتاق بازرگانی خرمشهر می‌گوید، زمان زیادی برای استفاده از آخرین فرصت‌ها برای احیای دوباره بندر خرمشهر باقی نمانده است.

احیای وجهه اقتصادی خرمشهر
در طول 3 دهه‌ای که از پایان جنگ گذشته، بازسازی مناطق جنگ‌زده در دستور کار دولت‌ها بوده و تلاش شده تمام آنچه در طول جنگ هشت‌ساله ویران شده بود، دوباره بازسازی شود، اما در کنار این اقدامات، بازسازی وجهه اقتصادی برخی از مناطق جنگ‌زده مغفول مانده است. در این وضعیت بندر خرمشهر که تا پیش از وقوع جنگ بزرگ‌ترین بندر ایران محسوب می‌شد و قطارها تا پای بارانداز آن می‌رفتند، رفته‌رفته به یک بندر محلی تبدیل شد و به‌واسطه لایروبی نشدن اروند، فقط قادر به سرویس‌دهی به لنچ‌های محلی بود. در طول این سال‌ها با وجود اینکه در معاهده الجزایر دولت‌های ایران و عراق برنامه لایروبی اروند را متعهد شدند، عموماً به‌واسطه ضعف دولت مرکزی عراق و ترکیب احزابی دولت این کشور، عملاً لایروبی اروند مغفول ماند و راه بر ورود کشتی‌های بزرگ‌تر به خرمشهر بسته شد. این بندر به‌واسطه نزدیکی به کشورهای جنوب غربی حاشیه خلیج‌فارس، هنوز هم هاب ارسال کالایی نظیر میوه، تره‌بار و مصالح ساختمانی به کشورهایی نظیر کویت محسوب می‌شود؛ اما حجم این مبادلات هرگز به مقداری نیست که در خور نام و آوازه خرمشهر باشد و بتواند چهره اقتصادی این شهر را بازسازی کند. امسال در هفته دفاع‌ مقدس بهره‌برداری از بارانداز ترمینال کانتینری بندر خرمشهر آغاز شد و پروژه‌های تعمیرات اساسی اسکله‌های 4 پست و پس‌کرانه اسکله‌های ۲ تا ۷ نیز به همراه آغاز عملیات ساخت و نصب ۸ پست اسکله گردشگری در کارون در دستور کار قرار گرفت. این اقدامات در نوع خود از توجه دولت به بنادر خرمشهر و آبادان حکایت دارد اما در مقابل کاری که عراقی‌ها قرار است در فاو انجام دهند به چشم نمی‌آید و قادر نیست باری از دوش خرمشهر بردارد. فعالان اقتصادی معتقدند بازسازی خرمشهر و آبادان از مسیر احیای وجهه اقتصادی این شهرها میسر است و باید مورد توجه گیرد.

حذف خرمشهر از مبادلات منطقه‌­ای
هانی فیصلی، رئیس اتاق خرمشهر در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: تا پیش از جنگ، خرمشهر تنها بندری در ایران بود که خط آهن متصل داشت و قطارهای باری مستقیماً وارد اسکله می‌شدند، اما حالا به‌واسطه موانعی که در اروند وجود دارد، کشتی‌های بزرگ نمی‌توانند وارد این بندر شوند و قطاری هم برای حمل بار عازم این بندر نمی‌شود. فیصلی می‌افزاید: مسئولان سازمان دریانوردی از زبان آمار از بهبود وضعیت در بندر خرمشهر  و آبادان خبر می‌دهند، اما شاهدان عینی چیزی از این رونق نمی‌بینند زیرا زیرساخت‌های این بنادر و آبراهی که آنها را به خلیج‌فارس متصل می‌کند نیازمند بازنگری است و تا این اقدام انجام نشود، هر پیشرفتی در بندر خرمشهر و آبادان مقطعی و زودگذر خواهد بود. او با اشاره به اینکه فعلاً بخش عمده مبادلات تجاری بندر خرمشهر از طریق مرز زمینی با عراق انجام می‌شود، تأکید می‌کند: بندر خرمشهر مهم‌ترین مبدأ ارسال کالا به کشورهای حاشیه جنوبی غربی خلیج‌فارس محسوب می‌شود و مبادلات قابل‌توجهی با کشور کویت دارد اما حالا این مبادلات به صادرات کلینکر و مصالح ساختمانی محدود شده و حتی احتمال حذف این بخش هم وجود دارد. فیصلی با اشاره به برنامه‌ریزی عراقی‌ها برای ایجاد منطقه آزاد اقتصادی در فاو و تبدیل این منطقه به هاب اقتصادی در خلیج‌فارس می‌گوید: تا پیش از ایجاد این هاب باید از فرصت‌هایی که برای احیای خرمشهر وجود دارد، استفاده کرد؛ در غیراین‌صورت همانگونه که هاب شدن بندر جبل علی امارات بخش عمده مبادلات خلیج‌فارس را جذب کرد، منطقه فاو نیز بخش عمده مبادلات داخلی خلیج‌فارس را می‌گیرد و بنادر خرمشهر و آبادان عملاً نقش چشمگیری در مبادلات تجاری نخواهند داشت.