آب و خاک زنجان آلوده نیست

حمید نصرتی| خبرنگار: 

شهرک تخصصی روی در 5 کیلو‌متری شهر زنجان قرار دارد. به گفته مسئولان، این شهرک از سال 77 مجوز فعالیت دارد و با حدود 60 واحد صنعتی مرتبط فعالیت می‌کند. پسماند‌های حاصل از فعالیت‌های این واحد‌ها برای شهر زنجان مشکلات زیست‌محیطی ایجاد کرده است. باید دید متولیان امر به خصوص اداره محیط‌زیست زنجان چه نظارتی بر فعالیت این واحد‌ها دارند و تاکنون چه برنامه‌ای برای کاهش آلایندگی محیط و پیرامون شهرک و شهر زنجان در دستور کار قرار داده‌اند. 


نحوه نظارت بر فراوری روی

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان زنجان در ‌‌این ‌باره اظهار می‌کند: حدود 6 تا 7 میلیو‌ن ‌تن پسماند ناشی از فعالیت کار‌خانه‌های روی که سال 77 مجوز فعالیت در جنوب شهر زنجان گرفتند، در مجاورت شهرک انباشته شده است.

 قبلا قرار بود این محیط به عنوان سنگ‌ شهر (فر‌اوری سنگ) استفاده شود که بعد به مکانی برای فر‌اوری روی تبدیل شد. بعد از سال‌ها فعالیت‌ این واحد‌ها، عیار روی در خا‌ک‌های مورد استفاده آنها کاهش یافت و به عکس مقدار پسماند روی افزایش یافت، چراکه دانش متناسب با فر‌اوری باقیمانده روی در آن زمان وجود نداشت. 

علی اسدی در‌‌ پاسخ به این سوال همشهری که آیا بعد از فر‌اوری روی، ماده سمی و خطرناکی در پسماند‌ها می‌ماند یا خیر، می‌گوید: برای فر‌اوری روی از اسید استفاده می‌شود، چون واحد‌‌ها مستقیم از کنستانتره روی که غلظت بیشتری دارد استفاده نمی‌کنند مقدار روی استخراج شده کمتر است پس ناخالصی این فر‌اوری به صورت کیک ‌فیلتر‌ها یا پسماند‌های روی باقی می‌ماند و پسماند‌ها در مجاورت شهرک انبار می‌شود. این مواد سولفاتی از سرب، کادمیوم و سایر فلزات دارد. 

وی ادامه می‌دهد: برای برقراری ایمنی و منتشر نشدن مواد سمی، کف واحد‌ها از بتون با ضخامت مشخص ساخته شده است تا نفوذ‌ناپذیری در خاک ایجاد کند. افزون بر آن شیب‌بندی مناسب برای واحد‌ها لحاظ شد تا آب فر‌اوری به حوضچه‌هایی منتقل شود که اگر بارندگی بود یا شست‌وشوی واحد‌ها انجام شد آب به حوضچه‌های بتونی منتقل شود.

 همچنین واحد‌ها ملزم هستند آب این حوضچه‌های را تخلیه و استفاده کنند تا سرریز نکند. برای شست‌وشوی محیط هم خودرو مخصوص استفاده می‌شود تا باقیمانده مواد اولیه در محیط باقی نماند. 


جانمایی جدید 

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست زنجان با اشاره به این‌که حدود 52 واحد تولید شمش روی و 10 واحد تولید سرب در استان زنجان وجود دارد، می‌گوید: شهرک روی اگوی فاضلاب انسانی دارد اما تصفیه‌خانه فاضلاب صنعتی ندارد، چراکه به دلیل کمبود آب در محیط آب فر‌اوری مجدد به چرخه تولید که مسیری بسته است، باز‌می‌گردد. همچنین روزانه 2 تا 3 هزار ‌تن پسماند روی ناشی از فعالیت‌ واحد‌های صنعتی شهرک تخصصی روی شهر زنجان به محل دپوی فعلی منتقل می‌شود. 

وی خاطرنشان می‌کند: جانمایی جدید برای انباشت پسماند‌های روی حدود سال 91 اجرا شد. طرح به دلیل ایراد‌های فنی توسط اداره محیط‌زیست رد و بعد مکانی دیگر ارزیابی و انتخاب شد که در نزدیکی روستای مرصع و 60 کیلو‌متری شهر زنجان قرار دارد. شهرک روی انگوران در دندی هم که 10 واحد در آن مستقر است 5 یا 6 سال است که فعالیت می‌کند.

 در معدن قبلی مجوزی برای توسعه نداشتیم و باید شرکت‌ها در مکان جدید مستقر شوند. فضای دپوی کیک‌خانه جدید که تایید شده هم حدود 63 هکتار است که باید در 3 مرحله به لحاظ فنی آماده بهره‌برداری شود و مرحله نخست آن آغاز شده است. این محل تا افق 20 ساله پیش‌بینی شده است.
 
اسدی در این‌ باره که تکلیف پسماند‌های فعلی مجاور شهر زنجان که گفته می‌شود آلودگی زیست‌محیطی دارند چیست، توضیح می‌دهد: نگرانی از انتشار آلودگی در محیط سالن‌ها را داشتیم که با همکاری بهداشت محیط‌ حرفه‌ای جلسه مشترک برگزار کردیم و برای همه واحد‌ها اخطار ارسال کردیم تا وضعیت تصفیه هوای سالن‌ها را که نامناسب بود، اصلاح کنند. 

به طور متوسط در هر واحد 50 نفر فعالیت دارند. اکنون با دستیابی به دانش‌ نوین باز‌یابی روی از پسماند‌ها، واحد‌های روی خواهان استخراج روی باقیمانده از کیک‌ فیلتر‌ها هستند. دستگاه قضایی باید وضعیت مالکیت این پسماند‌ها را مشخص کند.

 قانون حفاظت از محیط‌زیست هم به صراحت تأکید دارد که تولید‌کننده پسماند متولی مدیریت آن است و باید توسط کارخانه‌‌ها به لحاظ زیست‌محیطی مدیریت شوند. همچنین قرار شده است با همکاری انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران، طرحی برای بی‌خطر‌ شدن این پسماند‌ها به صورت آزمونه اجرا شود، زیرا در کشور نمونه موفقی برای مدیریت پسماند‌های روی نداشته‌ایم. 


نبود آلودگی

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست زنجان بیان می‌کند: اگر مرحله نخست محل جدید دپوی پسماند‌های روی آماده شود، محل قبلی در مجاورت شهر زنجان باید بسته شود تا با پیشنهادهایی مانند استفاده از ژئو‌ممبران، ملات مخصوص و یک سری میکروب‌های خاص محیط دپوی قدیمی به لحاظ زیست‌محیطی حفاظت شود. 

باید مسائل اقتصادی و عملیاتی آن هم لحاظ شود. با برنامه‌‌های قبلی که واحد‌ها برای حفاظت زیست‌محیطی اجرا کردند (شیب‌بندی محیط، استفاده از بتن در کف ‌واحد‌ها و سامانه تصفیه هوای واحد‌ها) و نمونه‌گیری که از آب و خاک محیط داشتیم آلودگی فلزات سنگین در آب و خاک محیط وجود نداشت. همچنین عمق آب سفره‌های زیر‌زمینی منطقه حدود 100 متر است و امکان آلودگی ندارد. واحد‌ها آب مورد نیاز را با تانکر به محل فر‌اوری روی حمل می‌کنند. 

با همه این توصیف‌ها، قانون مدیریت پسماند تکلیف را مشخص کرده است؛ پسماندهای ویژه که شامل موادی با ویژگی سمیت، بیماری‌زایی، انفجار یا اشتعال، خورندگی و مانند آن است باید توسط تولید‌کننده مدیریت و بی‌خطر‌سازی شود. در بند‌بند این قانون تأکید شده است که سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز به عنوان ناظر عالی باید بر این روند نظارت داشته باشد و آن را تایید کند.