سهم ناچیز طلای سرخ خراسان در بازار جهانی

در حالی تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی و به طبع آن کشاورزان خراسانی، کمترین منفعت را از بازار جهانی زعفران به دست می‌آورند که صادرات این محصول در قالب صادرات غیرنفتی می‌تواند نجات‌بخش اقتصاد کشور و محوری اصلی در تحقق اقتصاد مقاومتی باشد، حال آن‌که بی‌توجهی به این نکته هنوز هم در روند کشت تا صادرات و بازاریابی این محصول راهبردی مشاهده می‌شود. به گزارش ایرنا، ایران به عنوان تولیدکننده بزرگ زعفران در دنیا مطرح است، اما مقایسه ارزش و حجم صادرات این قلم ارزشمند صادراتی مبین این واقعیت تلخ است که از نظر ارزش وزنی تغییر چندانی حاصل نشده است.

اگر هم در ارزش دلاری و ریالی آن تغییراتی ایجاد شده، به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی بوده است و نه چیز دیگر. در حالی که ۱۸ دستگاه و مجموعه در سیاست‌گذاری و برنامه‌‌ریزی طلای سرخ کشور متولی هستند، نرسیدن به گفتمان مشترک و حرکت نکردن در مسیر واحد برای عمل و انجام وظیفه خود نیز نشان از بی‌تفاوتی عمیق و اقدامات خودمحور در این رابطه دارد. 


حقوق بین‌المللی برای زعفران

عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد و محقق حوزه زعفران در این خصوص گفت: محصول زعفران یک محصول راهبردی در تمامی جنبه‌ها و جهات محسوب می‌شود که به‌راحتی با برنامه‌ریزی هدفمند و موثر و هماهنگ می‌توان از آن بهترین استفاده را کرد. «علیرضا کوچکی» با اشاره به این‌که زمانی که سطح زیر کشت این محصول در کشور ۱۰۰ هزار هکتار بود، میزان ۴۰۰ تن تولید با عملکرد 5/3 کیلوگرم در هر هکتار داشتیم و اکنون نیز میانگین عملکرد همین میزان است و این در حالی است که در تمامی محصولات باغی و زراعی میزان عملکرد تا 3 برابر رشد را طی دهه‌های اخیر تجربه کرده است.

حال آن‌که در حوزه زعفران اگرچه برخی کشاورزان موفق به افزایش چشمگیر عملکرد شده‌اند، اما به صورت میانگین هنوز تغییری حاصل نشده است. وی ادامه داد: باید در زمینه تعریف هویت حقوقی بین‌المللی برای زعفران در حوزه جهان اقدام شود تا علاوه بر شناخته شدن زعفران به نام ایران و حفظ منزلت و جایگاه آن، شاهد جلب توجه جهانیان به این محصول در ایران شویم. این استاد دانشگاه تاکید کرد: کشورهایی مانند اسپانیا و یونان که در زمینه زعفران، بسته‌بندی و عرضه آن به جهان فعالیت چشمگیری دارند، اقدام به تعریف شاخص‌های هویتی این محصول برای خود کرده‌اند، حال آن‌که هنوز برای زعفران ایران شناسنامه مشخص و جهانی تعریف نشده است. 

وی با بیان این‌که مشکلات موجود در رابطه با زعفران مشکل دولت‌هاست، افزود: با توجه به فعالیت و وظیفه‌مندی ۱۸ دستگاه و سازمان در حوزه زعفران و وجود دانشکده‌ها، محققان و پژوهشگران فراوان هنوز هیچ اتحاد و هماهنگی میان این بخش‌ها را در کشور شاهد نیستیم و این وضع هر روز به ارزش اقتصادی و جایگاه این محصول صدمه می‌زند. کوچکی با اشاره به گسترش بی‌رویه کشت زعفران در ۲۲ استان کشور افزود: بنا بود در سال ۱۴۰۰ میزان عملکرد زعفران در هر هکتار به 7 کیلوگرم برسد، حال آن‌که هنوز این مهم به صورت سراسری و همه‌جانبه محقق نشده است. 

وی با تاکید بر این‌که کشت زعفران کشتی خرده‌مالکی و شاخصه مهم خانوادگی و کشاورزی خانوادگی در کشور محسوب می‌شود، اظهار کرد: به‌هیچ‌وجه نمی‌توان انتظار داشت این شیوه را تغییر جدی بدهیم. او تصریح کرد: با توجه به این‌که کشت این محصول در گذشته با کمترین و طبیعی‌ترین نهاده‌ها انجام می‌شده است، افزایش عملکرد این محصول توسط برخی کشاورزان از طریق استفاده از نهاده‌های شیمیایی محقق شده که این امر موجب اثرگذاری منفی بر کیفیت محصول نهایی شده است که باید این هشدار را در مورد کاهش کیفیت محصول زعفران ایران و تاثیر منفی آن در بازار جهانی جدی بگیریم. 


 حمل‌و‌نقل و حفظ کیفیت محصول

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش و اهمیت حمل‌و‌نقل در زمان برداشت محصول و تاثیر آن در جلوگیری از هدررفت محصول و حفظ کیفیت گل زعفران، گفت: دیده می‌شود که در اغلب مناطق اقدام به برداشت فله‌ای و حجم بالای گل زعفران می‌کنند و به دلیل نبود امکان زمانی و به لحاظ کمبود نیروی انسانی امکان فراوری گل‌ها وجود ندارد و همین امر موجب پِرت گل و نیز کاهش کیفیت زعفران به‌دست‌آمده می‌شود. کوچکی تاکید کرد: در کنار این نکته مواردی از جمله تغییرات اقلیمی و حرکت عرصه‌های زیر کشت زعفران از سمت جنوب به شمال از دیگر مواردی است که بر کیفیت محصول نهایی زعفران ایران اثر گذاشته است. 

وی بالاترین عملکرد زعفران را مربوط به مناطق میانی 2 شهرستان شیروان و قوچان دانست و افزود: در حالی که کشت این محصول مخصوص 2 استان کشور بوده است، اما اکنون مشاهده می‌شود که زعفران در استان‌های غیرشرایط‌دار هم کشت می‌شود و همین امر می‌تواند موجب اختلاط در محصول تولیدی و کاهش کیفیت آن شود. 


بازار زعفران ایران در جهان 

رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد گفت: طی یک سال گذشته رشد بازار زعفران ایران در کشورهای دیگر به میزان افزایش تولید این محصول در خراسان رضوی و سایر نقاط کشور نبوده و در زمینه پررونق کردن بازار زعفران ایرانی در جهان باید تلاش بیشتری صورت گیرد. «علی شریعتی‌مقدم» افزود: از آنجا که زعفران محصولی دارای مزایای متعدد برای حوزه کشاورزی کشور است و مردم در روستاهای خراسان رضوی و برخی نقاط دیگر کشور از کشت و فروش زعفران ارتزاق می‌کنند و کشت این محصول با مناطق کم‌آب کشور سازگار است، تولید این محصول همچنان روندی رو به رشد دارد. 

وی اضافه کرد: با این‌که بنگاه‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری خوبی در زمینه تجارت زعفران کرده‌اند و این محصول از تنوع کیفی و بسته‌بندی و ارزش افزوده بالا هم برخوردار شده و بنگاه‌ها توانستند زیرساخت‌های لازم را در این زمینه فراهم کنند، اما هنوز در بازارهای جهانی رشدی در عرضه برند زعفران ایرانی به دست نیامده است. رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی مشهد گفت: ضروری است بنیان محصول زعفران طی یک برنامه پنج ساله مدون و مشخص تقویت و این محصول شناسنامه‌دار شود و زعفران‌کاران از حوزه تولید گرفته تا عرضه، آموزش‌های لازم را در این زمینه فراگیرند. 


غفلت از فراوری محصول زعفران 

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان این‌که فراوری محصول ارزشمند و راهبردی زعفران در داخل کشور ضرورتی است که تاکنون مغفول مانده است، افزود: بیش از ۱۲۰ واحد بسته‌بندی زعفران در خراسان رضوی گرچه فعالیت مناسبی دارند، اما تمام این واحدها محصول را به صورت خام بسته‌بندی می‌کنند. «هاشم نقیبی» ادامه داد: این در حالی است که باید با هدف کسب آورده اقتصادی بیشتر و استفاده کامل از تمام ظرفیت‌های این محصول ارزشمند، در زمینه فراوری زعفران اقدام کرد. 

وی گفت: در زمینه فراوری محصول زعفران بسیار مختصر و در حد تولید چای و برخی نوشیدنی‌های زعفرانی فعالیت‌هایی انجام شده، اما در بسیاری از زمینه‌های فعالیت در این حوزه هنوز اقدامی نشده است. مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: این در حالی است که باید به فکر تولید فراورده‌های جدید از زعفران باشیم که شامل نوشیدنی‌های جدید، اسانس‌گیری، طعم‌گیری و تولید محصولات با ‌اندازه‌های مختلف با توجه به ویژگی‌های زعفران از جمله شادی‌آفرینی آن است. وی گفت: سطح زیر کشت زعفران در خراسان رضوی بیش از ۸۶ هزار هکتار است و بیش از ۳۰۰ تن محصول از این سطح برداشت می‌شود. 

نقیبی افزود: در مجموع ۱۴۴ هزار بهره‌بردار در حوزه کشت زعفران در این استان فعالیت دارند و به‌ازای هر هکتار سطح زیر کشت زعفران ۲۰۰ نفر-روز اشتغال و یک فرصت شغلی دائم ایجاد می‌شود. مدیر امور باغبانی و زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: پارسال حدود ۲۵۰ تن زعفران این استان به ارزش ۳۵۵ میلیون دلار به کشورهای مختلف صادر شد. نقیبی با اشاره به افزایش صادرات زعفران در سال گذشته افزود: در سال ۹۶ حدود ۲۲۱ تن زعفران به ارزش ۳۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار به خارج از کشور صادر شد. پارسال ۳۱۰ تن زعفران از ۸۶ هزار و ۴۰۰ هکتار مزرعه در خراسان رضوی برداشت شد. 


بسته جهش صادراتی زعفران 

معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با اشاره به این‌که تهیه بسته جهش صادراتی زعفران از اتفاقات مبارکی است که هم‌اکنون در شورای ملی زعفران در دست تهیه و تدوین است، افزود: تدوین این بسته می‌تواند تحول مورد انتظار را در عرصه ساماندهی و هدفمند شدن صادرات محقق کند. «علی غفوری‌مقدم» اضافه کرد: این بسته می‌تواند توسعه صادرات زعفران را با لحاظ کردن ویژگی‌های متعدد این محصول و افزایش ارزآوری آن را با لحاظ کردن بخش‌های مختلف تولید، فراوری، بازاریابی و صادرات محقق کند. 

وی با اشاره به این‌که فراوری و بسته‌بندی این محصول در صادرات گسترده آن و نیز برندسازی تاثیر بسزایی دارد، افزود: سال گذشته طبق آمار دریافت‌شده از سوی گمرک استان ۲۴۰ تن زعفران به ارزش ۳۱۵ میلیون دلار به صورت مستقیم از استان به کشورهای دیگر صادر شده است که از این میزان ۱۷۷ تن در بسته‌بندی بیش از ۳۰ گرم و ۶۳ تن آن در بسته‌های ۱۰ تا ۳۰ گرمی صادر شده است. این مسئول ادامه داد: این میزان بسته‌بندی و جلوگیری از صادرات فله‌ای می‌تواند نقش اساسی در ارزش افزوده این محصول داشته باشد که باید در این زمینه بسیار کار شود.